„Vademecum żywienia człowieka” to wyjątkowa publikacja przedstawiająca w bardzo syntetyczny sposób podstawową wiedzę z zakresu żywienia człowieka. Większość treści jest ujęta w formie tabel i rycin, co ułatwia przyswajanie wiedzy. Książka ta została napisana z myślą o tych, którzy chcą szybko odnaleźć i usystematyzować niezbędne wiadomości. Warto ją polecić uczniom szkół gastronomicznych (technik żywienia i usług gastronomicznych, kelner, technik technologii żywności, ale także kucharz i inne spokrewnione zawody), osobom przygotowującym się do olimpiad, np. Olimpiady Wiedzy i Umiejętności Rolniczych czy Olimpiady Wiedzy o Żywieniu i Żywności, jak też słuchaczom studiów wyższych (medycznych i związanych z żywieniem), studiów podyplomowych, dietetykom, lekarzom, nauczycielom oraz wszystkim, którzy interesują się zdrowym stylem życia, w tym prawidłowym żywieniem. Vademecum przedstawia charakterystykę składników odżywczych (białek, tłuszczy, węglowodanów, witamin, składników mineralnych oraz wody), jak również fitozwiązków i substancji antyodżywczych. Zostały w nim uwzględnione pojęcia energii, zapotrzebowania energetycznego i wartości kalorycznej żywności. W książce znajdują się również informacje o metodach sposobu żywienia, stanu odżywienia i zasadach układania jadłospisów. Opisano tu wady i zalety diet alternatywnych, w tym również różnych form wegetarianizmu. Czytelnicy znajdą tu także zarys żywienia dietetycznego. Atutem publikacji jest fakt, iż została opracowana na podstawie szerokiego piśmiennictwa polskiego i zagranicznego. Korzystanie z książki bardzo ułatwia znajdujący się na końcu słownik pojęć. Pomysł na tę publikację narodził się podczas studiów Autora. Marcin Jabłoński uczestniczył w zajęciach, które prowadziłam na Wydziale Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji SGGW. Przygotowując się do kolejnych zajęć i egzaminów, sporządzał notatki w taki sposób, by móc się szybko uczyć. I ten pomysł wykorzystał w „Vademecum żywienia człowieka”. Autor niniejszego opracowania ma nadzieję, że pomoże ona wszystkim zainteresowanym w zdobywaniu i utrwalaniu wiedzy z zakresu żywienia człowieka, którą można wykorzystać w codziennym planowaniu menu. A może niektórzy z Czytelników zwiążą swoją przyszłość z tą interdyscyplinarną nauką? Będąc konsultantem tej publikacji, starałam się również dodać coś z mojego doświadczenia, np. skróty, które w bardzo szybki sposób pozwalają zapamiętać trudne nazwy, jak: FILM TW – sposób na nauczenie się aminokwasów egzogennych, inny T-ADEK – witaminy rozpuszczalne w tłuszczach itp. Jako nauczyciel z dwudziestoletnim stażem pracy wiem, jak istotną rolę w procesie uczenia pełni podręcznik. Vademecum uważam za bardzo przydatne, zachęcam zatem do nabycia tej książki i systematycznego korzystania z niej. Edyta Gulińska
Spis treści
1. Składniki odżywcze
1.1. Wstęp
1.2. Podział składników odżywczych
1.3. Skład chemiczny składników odżywczych
1.4. Rola składników odżywczych w żywieniu człowieka
1.5. Białka
1.5.1. Wstęp
1.5.2. Podział białek
1.5.3. Pod/int aminokwasów
1.5.4. Rola białek w żywieniu człowieka
1.5.5. Trawienie białek
1.5.6. Przemiany białek
1.5.7. Występowanie i charakterystyka białek
1.5.8. Niedobór i nadmiar białek, zaburzenia w metabolizmie białek
1.5.9. Zapotrzebowanie na białko
1.6. Tłuszcze
1.6.1. Wstęp
1.6.2. Podział tłuszczów
1.6.3. Tłuszcze zwierzęce i roślinne - charakterystyczne różnice
1.6.4. Podział kwasów tłuszczowych
1.6.5. Charakterystyka kwasów tłuszczowych
1.6.5.1. Kwasy tłuszczowe nasycone
1.6.5.2. Kwasy tłuszczowe jednonienasycone (omega-9)
1.6.5.3. Kwasy tłuszczowe wielonienasycone (omega-6)
1.6.5.4. Kwasy tłuszczowe wielonienasycone (omega-3)
1.6.5.5. Kwasy tłuszczowe trans
1.6.6. Rola tłuszczów w żywieniu człowieka
1.6.7. Trawienie tłuszczów
1.6.8. Przemiany tłuszczów
1.6.9. Występowanie tłuszczów
1.6.10. Niedobór i nadmiar tłuszczów
1.6.11. Zapotrzebowanie na tłuszcze
1.6.12. Cholestero l
1.6.13. Wpływ żywienia i stylu życia na stężenie cholesterolu i trójglicerydów we krwi
1.6.14. Zastosowanie tłuszczów w produkcji gastronomicznej
1.7. Węglowodany
1.7.1. Wstęp
1.7.2. Podział węglowodanów
1.7.3. Rola węglowodanów w żywieniu człowieka
1.7.4. Trawienie węglowodanów
1.7.5. Przemiany węglowodanów
1.7.6. Występowanie węglowodanów
1.7.7. Niedobór i nadmiar węglowodanów, zaburzenia w metabolizmie węglowodanów
1.7.8. Zapotrzebowanie na węglowodany
1.7.9. Błonnik pokarmowy
1.8. Składniki mineralne
1.8.1. Wstęp
1.8.2. Podział składników mineralnych
1.8.3. Makroelementy
1.8.3.1. Wapń
1.8.3.2. Fosfor
1.8.3.3. Magnez
1.8.3.4. Siarka
1.8.3.5. Sód
1.8.3.6. Potas
1.8.3.7. Chlor
1.8.4. Mikroelementy
1.8.4.1. Żelazo
1.8.4.2. Cynk
1.8.4.3. Miedź
1.8.4.4. Jod
1.8.4.5. Selen
1.8.4.6. Fluor
1.8.4.7. Chrom
1.8.4.8. Mangan
1.8.5. Równowaga kwasowo zasadowa
1.9. Witaminy
1.9.1. Wstęp
1.9.2. Podział witamin
1.9.3. Charakterystyka ogólna witamin
1.9.4. Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach
1.9.4.1. Witamina A
1.9.4.2. Witamina D
1.9.4.3. Witamina E
1.9.4.4. Witamina l<
1.9.5. Witaminy rozpuszczalne w wodzie
1.9.5.1. Witamina
1.9.5.2. Witamina li.
1.9.5.3. Witamina B. (PP)
1.9.5.4. Witamina B4
1.9.5.5. Witamina B5
1.9.5.6. Witamina li.
1.9.5. /. Witamina B. (II)
1.9.5.8. Witamina B9
1.9.5.9. Witamina B12
1.9.5.10. Witamina C
1.9.6. Witaminy i składniki mineralne - podsumowanie
1.9.6.1. Współdziałanie witamin i składników mineralnych w organizmie człowieka
1.10. Woda
1.10.1. Wstęp
1.10.2. Zawartość wody w organizmie
1.10.3. Rola wody w żywieniu człowieka
1.10.4. Niedobór i nadmiar wody
1.10.5. Bilans wody w organizmie dorosłego człowieka
1.10.6. Zapotrzebowanie na wodę
2. Energia
2.1. Wstęp
2.2. Zapasy energii u osób dorosłych
2.3. Rola energii w żywieniu człowieka
2.4. Niedobór i nadmiar energii
2.5. Zapotrzebowanie energetyczne u osób dorosłych
2.6. Zalecany rozkład energii (%) zależnie od liczby zaplanowanych posiłków w ciągu dnia
2.7. Średnie współczynniki przeliczeniowe dla wybranych składników pokarmowych
2.8. Klasyfikacja żywności pod względem wartości energetycznej
3. Inne składniki występujące w produktach żywnościowych
3.1. Wstęp
3.2. Charakterystyka wybranych substancji fitochemicznych
3.3. Źródła substancji antyodżywczych w żywności
3.4. Charakterystyka substancji antyodżywczych naturalnie występujących
w żywności
4. Metody oceny sposobu żywienia i stanu odżywienia
4.1. Wstęp
4.2. Ocena sposobu żywienia
4.2.1. Podział metod stosowanych w ocenie sposobu żywienia
4.2.2. Ogólna charakterystyka metod oceny sposobu żywienia
4.3. Ocena stanu odżywienia
4.3.1. Rodzaje badań stosowanych w ocenie stanu odżywienia
4.3.2. Ogólna charakterystyka badań stosowanych w ocenie stanu odżywienia
5. Zasady układania jadłospisów
5.1. Wstęp
5.2. Zasady ogólne układania racjonalnych jadłospisów
5.3. Charakterystyka poszczególnych posiłków
5.4. Zalecenia żywieniowe dla wybranych grup ludności
6. Alternatywne sposoby odżywiania się
6.1. Wstęp
6.2. Rodzaje i charakterystyka diet wegetariańskich
6.2.1. Odmiany wegetarianizmu i ich charakterystyka
6.2.2. Produkty dozwolone i zabronione w różnych odmianach wegetarianizmu
6.3. Wady i zalety popularnych diet alternatywnych
7. Zarys żywienia dietetycznego
7.1 Wstęp
7.2. Charakterystyka diet
Słownik wybranych pojęć
Piśmiennictwo