Wybrane efekty treningu kanadyjkarzy w cyklu przygotowań do zawodów

W procesie treningu sportowego działania prowadzone są w trzech zasadniczych kierunkach. Po pierwsze mają na celu zwiększenie możliwości procesów energetycznych sportowca, po drugie — „wyposażenie" zawodnika w odpowiednią technikę, która umożliwi racjonalne wykorzystanie zasobów energetycznych, oraz — po trzecie — dotyczą opanowania umiejętności maksymalnego wydatkowania energii podczas zawodów sportowych. Realizacja tych celów zależy od wielu czynników zewnętrznych, dlatego współczesny proces szkolenia sportowego wymaga systematycznego monitoringu, zbierania i przetwarzania informacji na temat indywidualnych predyspozycji zawodnika, a szczególnego znaczenia nabiera w przypadku dyscyplin angażujących w rywalizacji zespół zawodników. Kontrola procesu treningowego i zachodzących zmian w stanie organizmu zawodnika w wyniku stosowanych obciążeń treningowych jest niezbędnym ogniwem sterowania treningiem, gdyż umożliwia trenerowi racjonalny dobór metod i środków i podejmowanie właściwych decyzji w budowaniu formy pojedynczego zawodnika oraz zespołu. Jak wskazują teoretycy sportu, kontrola treningowa powinna mieć charakter kompleksowy, a więc dostarczyć informacji na temat wszystkich elementów decydujących o uzyskaniu najlepszych efektów sportowych. Taki system kompleksowej kontroli obejmuje szereg podsystemów kontroli: pedagogicznej, biomechanicznej, medycznobiologicznej, biochemicznej i psychologicznej. Rezultaty kontroli po odpowiednim opracowaniu należy niezwłocznie skierować do trenera celem weryfikacji założeń szkoleniowych, co umożliwi wprowadzanie korekt i dalsze planowanie obciążeń. System kompleksowej kontroli treningowej powinien charakteryzować się m.in.: • kompleksowością i systematycznością, • zunifikowaniem kryteriów, parametrów i metod kontroli w obrębie dyscyplin sportu i w zakresie rodzaju kontroli, • odpowiednim doborem kryteriów i metod kontroli, tak by odpowiadały założeniom poszczególnych etapów szkolenia. Powyższe wytyczne brano pod uwagę w planowaniu projektu badawczego pt. „Kryteria doboru zawodników do osad wieloosobowych w sportach wodnych w ujęciu wieloczynnikowym" (grant MNiSW, N RSA4 04854, Rozwój sportu akademickiego) realizowanego w latach 2016-2019 w Zakładzie Teorii Sportu Akademii Wychowania Fizycznego w Poznaniu.
Zespół badawczy Zakładu Teorii Sportu podejmuje podobne problemy badawcze od wielu lat. Zdobyte doświadczenia posłużyły m.in. do opracowania baterii testów oraz docelowych norm wyczynowych, na podstawie których prowadzona jest obserwacja i identyfikacja indywidualnych możliwości zawodników np. w piłce nożnej i hokeju na trawie, wioślarstwie i kajakarstwie oraz weryfikowane są programy szkolenia zgodnie z opracowanymi rozwiązaniami modelowymi. Ponadto wieloletnia współpraca z przedstawicielami innych nauk poszerza spektrum informacji o podmiocie badań z zakresu antropometrii (Zakład Antropologii i Biometrii AWF w Poznaniu), fizjologii i biochemii (Zakład Fizjologii i Biochemii AWF w Poznaniu), biomechaniki (Zakład Biomechaniki AWF w Poznaniu) i psychologii (Zakład Psychologii AWF w Poznaniu). Głównym problemem badawczym projektu było poszukiwanie obiektywnych kryteriów determinujących poziom sportowy zawodników oraz skuteczny dobór zawodników do osad wieloosobowych w kajakarstwie (kanadyjki). Podstawę działań stanowiła wieloczynnikowa analiza danych zebranych w procesie monitoringu indywidualnego poziomu wytrenowania zawodników w oparciu o cechy „wiodące" w kajakarstwie. Końcowym rezultatem analiz była próba utworzenia „modelu zawodnika" na różnym poziomie zaawansowania sportowego. Przyjęto następujące cele szczegółowe: 1. Dokonanie szerokiej charakterystyki budowy somatycznej (włączając analizę składu ciała) zawodników uprawiających kajakarstwo jako jednego z podstawowych czynników osobniczych warunkujących wynik sportowy w danej dyscyplinie. 2. Identyfikacja indywidualnego poziomu wytrenowania zawodników i przebieg rozwoju wytrenowania zawodnika w makrocyklu treningowym. Celem był tu opis zmian sprawności fizycznej — ogólnej i specjalnej, parametrów fizjologicznych, wyników analiz biochemicznych, biomechanicznych i psychologicznych wynikających z realizacji procesu treningowego jako głównej przesłanki indywidualizacji obciążeń treningowych. 3. Próba opracowania systemu doboru zawodników do osad wieloosobowych z wykorzystaniem zaawansowanych metod matematycznych pozwalających na symulowanie działań zespołu, z uwzględnieniem indywidualnego poziomu wytrenowania zawodników, co w konsekwencji pozwoli na podejmowanie quasioptymalnych decyzji przez trenera. Powyższe cele realizowano na podstawie pomiarów wykonanych na przestrzeni pełnego makrocyklu treningowego w sezonie 2017. Badania przeprowadzono na początku okresu przygotowawczego, na końcu okresu przygotowawczego oraz w okresie startowym. Kontrolą objęto zawodników uprawiających kanadyjkarstwo w poznańskich klubach sportowych realizujących program szkolenia w ramach Akademickiego Centrum Szkolenia Sportowego przy AZS AWF Poznań. Każdorazowo zbierano blisko 300 parametrów określających szeroki zakres właściwości organizmu zawodników oraz kierunki ich zmian w wyniku stosowanych obciążeń treningowych. Część zebranych danych na bieżąco przekazywano zawodnikom oraz trenerom badanych zawodników, by umożliwić dokonywanie bieżących korekt w programie szkolenia, suplementacji czy żywienia. Całość interdyscyplinarnego materiału poddano analizom zgodnie z postawionymi celami badań. Efektem tych działań jest niniejsza monografia, która z jednej strony ma charakter naukowy, pokazując podłoże i uwarunkowania procesów związanych z wysiłkiem fizycznym i oddziaływaniem treningu na organizm zawodnika, a z drugiej strony autorzy opracowania starali się przekazać wnioski wynikające z przeprowadzonych badań i wskazać pewne rekomendacje praktyczne pozwalające doskonalić warsztat trenerski oraz indywidualizować programowanie obciążeń treningowych dla zawodników. W realizacji projektu przyjęto założenie o potrzebie konieczności relatywizacji badań naukowych z możliwościami ich zastosowania w praktyce, szczególnie w rozwijaniu sportu akademickiego stanowiącego coraz wyraźniej bezpośrednie wsparcie i zaplecze zespołów kadrowych — reprezentacji kraju.

Spis treści:

WPROWADZENIE 5
1. BUDOWA SOMATYCZNA KANADYJKARZY 9 Ocena budowy i składu ciała kanadyjkarzy w aspekcie asymetrii Magdalena Krzykała, Anna Demuth, Jarosław Janowski, Ryszard Strzelczyk, Sylwia Bartkowiak, Jan Konarski, Krzysztof Karpowicz, Urszula Czerniak
2. BIOCHEMICZNE ASPEKTY TRENINGU KANADYJKARZY 31 Zmiany spoczynkowo-powysiłkowych wskaźników biochemicznych i hematologicznych kanadyjkarzy w makrocyklu treningowym Tomasz Podgórski, Jarosław Janowski, Jakub Kryściak
3. FIZJOLOGICZNE ASPEKTY TRENINGU KANADYJKARZY 59 Wykorzystanie badań fizjologicznych w optymalizacji obciążeń treningowych u kanadyjkarzy Jakub Kryściak, Tomasz Podgórski, Jarosław Janowski
4. MOTORYCZNE ASPEKTY TRENINGU KANADYJKARZY 87 Zmiany równowagi statycznej kanadyjkarzy w makrocyklu rocznym Jarosław Janowski, Sylwia Bartkowiak, Krzysztof Karpowicz, Jan M. Konarski, Karolina Pielin, Ewa Bresińska-Krawiec, Ryszard Strzelczyk
5. BIOMECHANICZNE ASPEKTY TRENINGU KANADYJKARZY 99 Charakterystyka kinetyki wiosłowania kanadyjkarza Zbigniew Staniak, Jarosław Janowski
6. PSYCHOLOGICZNE ASPEKTY TRENINGU KANADYJKARZY 111 Osobowość kanadyjkarzy — rekomendacje dla praktyki sportowej w świetle wyników badań Maciej Tomczak, Małgorzata Walczak, Jarosław Janowski