Wykłady z fizjologii człowieka

Spis treści

Część I. Od mechanizmów komórkowych do czynności tkanki
1. Podstawy elektrofizjologii komórkowej
Wybrane elementy budowy błony komórkowej
· Kanały jonowe
· Pompy jonowe
Potencjał spoczynkowy
· Geneza potencjału spoczynkowego
· Znaczenie potencjału spoczynkowego
Potencjały lokalne
Potencjał czynnościowy
Pomiar właściwości elektrofizjologicznych komórek
Synapsy
Elektrofizjologiczne aspekty recepcji
Kanałopatie
2. Czynność komórek mięśniowych
Mięśnie szkieletowe
· Budowa mięśnia szkieletowego
· Budowa włókna mięśniowego
· Skurcz mięśnia
· Skracanie się sarkomeru
· Cykl mostka poprzecznego
· Siła skurczu a stopień zachodzenia na siebie filamentów aktynowych i miozynowych
· Siła generowana przez mostki poprzeczne a prędkość skracania się sarkomeru
· Zużycie ATP
· Źródła ATP
· Mioglobina
· Rodzaje włókien mięśniowych
· Siła i prędkość skurczu włókna mięśniowego a ilość i długość miofibryli
· Unerwienie mięśni i kontrola skurczu
· Regulacja siły skurczu
· Receptory mięśniowe- rola czucia głębokiego
· Plastyczność tkanki mięśniowej
· Zmęczenie i bolesność mięśni wywołane wysiłkiem fizycznym
Mięśnie gładkie
· Funkcje mięśni gładkich
· Połączenia między komórkami mięśnia gładkiego
· Struktura komórki mięśnia gładkiego
· Inicjacja i regulacja cyklu mostka poprzecznego w komórkach mięśni gładkich
· Charakterystyka skurczu tonicznego
· Sterowanie skurczem mięśni gładkich
· Plastyczność komórek mięśni gładkich
3. Receptory - klasyfikacja, charakterystyka, funkcja
Klasyfikacja receptorów
· Receptory bezpośrednio związane z kanałami jonowymi
· Receptory sprzężone z białkami G
· Receptory związane z enzymami mające jedną domenę transbłonową
· Receptory wewnątrzkomórkowe (jądrowe)
Zmiany reaktywności receptorów
· Zmniejszenie reaktywności receptorów
· Fizjologiczne i patofizjologiczne znaczenie zmian reaktywności receptorów8
4. Fizjologiczna rola tlenku azotu
Tlenek azotu w ośrodkowym układzie nerwowym
· Działanie neurotoksyczne
· Działanie neuroprotekcyjne
· Potencjalizacja długoterminowa (LTP)
· Depresja długoterminowa (LTD)
· Reakcje behawioralne przebiegające z udziałem tlenku azotu
· Percepcja bólu
Reakcje naczyniowe
Tlenek azotu w obwodowym układzie nerwowym
Tlenek azotu w układzie immunologicznym
Tlenek azotu w procesie termoregulacji
Część II. Fizjologia wybranych układów
1. Podstawy neurofizjologii
Ośrodkowa kontrola czynności ruchowych
· Kora ruchowa i górny neuron motoryczny
· Objawy kliniczne uszkodzenia górnego neuronu motorycznego
· Pień mózgu
· Szlaki zstępujące przyśrodkowe
· Droga siatkowato-rdzeniowa boczna
· Jądra podstawy mózgu
· Objawy kliniczne uszkodzenia jąder podkorowych
· Móżdżek
· Objawy kliniczne uszkodzenia móżdżku
· Od zamiaru do wykonania ruchu
Organizacja czynności ruchowych na poziomie rdzenia kręgowego
· Pojęcia kluczowe
· Receptory mięśni i ścięgien
· Odruchy rdzeniowe
· Objawy kliniczne uszkodzenia dolnego neuronu motorycznego
Wybrane zagadnienia z fizjologii czucia i percepcji
· Podstawy czucia i percepcji
· Narządy zmysłów
· Czucie i percepcja bólu
Wyższe funkcje ośrodkowego układu nerwowego
· Układ brzeżny
· Zachowania emocjonalne i poznawcze - rola poszczególnych struktur
· Znaczenie układu brzeżnego
· Kora mózgowa
· Klasyfikacja rodzajów uczenia się i pamięci
· Plastyczność synaptyczna a procesy poznawcze
· Znaczenie kory mózgowej
Autonomiczny układ nerwowy
· Anatomiczna organizacja autonomicznego układu nerwowego
· Neuroprzekaźniki autonomicznego układu nerwowego
· Rola autonomicznego układu nerwowego w utrzymaniu homeostazy
Sen zdrowego człowieka
· Badanie elektroencefalograficzne
· Polisomnograficzny obraz snu
· Potrzeba snu
· Mechanizmy kontroli snu
Podstawy chronofizjologii
· Lokalizacja zegara biologicznego
· Budowa i funkcje jądra nadskrzyżowaniowego
· Sygnały glutaminoergiczne a ekspresja genów w jądrze nadskrzyżowaniowym
· Geny zegarowe
· Hipotetyczny model zegara biologicznego w neuronach jądra nadskrzyżowaniowego u ssaków
· Synchronizacja systemu rytmów okołodobowych przez bodźce pozawzrokowe
· Zegar biologiczny a starzenie
Fizjologiczna rola podwzgórza
2. Fizjologia krwi i układu krążenia
Fizjologia krwi
· Hematopoeza
· Szeregi rozwojowe układu krwiotwórczego
· Funkcje krwi i jej właściwości fizykochemiczne
· Skład krwi
Chłonka
Fizjologiczna hemostaza
· Ściana naczyń krwionośnych
· Płytki krwi
· Hemostaza pierwotna
· Układ krzepnięcia krwi
· Układ fibrynolizy
Elementy fizjologii serca
· Powstanie i rozchodzenie się pobudzeń
· Potencjał czynnościowy miocytów serca
· Jonowe podstawy działania komórek rozrusznikowych
· Skurcz komórek mięśnia sercowego
· Cykl hemodynamiczny pracy serca
· Teoretyczne podstawy elektrokardiografii
Wprowadzenie do hemodynamiki krążenia
· Wielkości hemodynamiczne
· Teoria powietrzni, podatność tętnic
· Maksymalna i minimalna wartość ciśnienia tętniczego
· Zróżnicowanie oporu naczyniowego w krążeniu dużym i małym
· Strukturalna organizacja naczyń mikrokrążenia i jej implikacje czynnościowe
· Zespoły podkradania
· Siły działające na ściany naczyń
· Wpływ ciśnienia hydrostatycznego na przepływ krwi
· Oddziaływania hemodynamiczne w układach naczyniowych
Odruchowe mechanizmy regulacyjne w układzie sercowo-naczyniowym
· Baroreceptory tętnicze
· Mechanoreceptory objętościowe
· Chemoreceptory tętnicze
· Peptyd natriuretyczny, aferenty przedsionków
· Aferenty komór reagujące na podwyższenie ciśnienia
· Chemowrażliwe aferenty w komorach
· Aferenty współczulne
Krążenie wieńcowe
· Zależność ciśnienie - przepływ
· Przepływ pulsacyjny w krążeniu wieńcowym
· Zużycie tlenu przez mięsień serca
· Regulacja przepływu wieńcowego
· Rola autonomicznego układu nerwowego w regulacji krążenia wieńcowego
· Rozwój krążenia obocznego w łożysku wieńcowym
Rola komórek śródbłonka naczyniowego
· Udział śródbłonka w kontroli przepuszczalności naczyń
· Udział śródbłonka w kontroli oporu naczyniowego
· Regulacja nerwowa a oddziaływanie śródbłonka na napięcie naczyniowe
· Stężenie jonów wapnia a uwalnianie aktywnych związków ze śródbłonka
· Udział śródbłonka w kontroli oporu naczyniowego
· Udział śródbłonka w kontroli hemostazy
· Rola śródbłonka w reakcjach immunologicznych, zapalnych i wzrostowych
Inwazyjna diagnostyka kardiologiczna
· Inwazyjna diagnostyka tętnic wieńcowych
· Inwazyjna diagnostyka funkcji serca
3. Fizjologia układu oddechowego
Czynność układu oddechowego
· Powierzchnia wymiany gazowej
· Drogi oddechowe i pęcherzyki płucne
· Dyfuzja tlenu i dwutlenku węgla przez barierę pęcherzykowo-włośniczkową
· Wdech i wydech
· Objętości i pojemności oddechowe
· Podatność płuc
· Siły retrakcji
· Surfaktant
· Różnice między poszczególnymi obszarami płuc a praca oddechowa
· Krążenie płucne oraz przeciek płucny anatomiczny i fizjologiczny
· Opór dróg oddechowych (opór oddechowy)
· Receptory zlokalizowane w układzie oddechowym
· Rola płuc w gospodarce kwasowo-zasadowej
Badania czynnościowe układu oddechowego
· Spirometria
· Pomiary objętości płucnych - oznaczanie torakalnej objętości płuc
· Badanie oporów oddechowych
· Badanie zdolności dyfuzyjnej gazu w płucach
Markery chorób w wydychanym powietrzu
Regulacja oddychania
· Chemiczna regulacja oddychania
· Nerwowa regulacja oddychania
4. Termoregulacja
Działanie układu termoregulacji - zasady ogólne
· Podstawy regulacji temperatury ciała
· Progi reakcji termoregulacyjnych
· Wpływ wysiłku fizycznego na termoregulację
Termoregulacja noworodków
Mechanizm zmian poziomu nastawczego termoregulacji
Stany termiczne organizmu i ich znaczenie biologiczne
· Normotermia
· Gorączka
· Anapireksja
· Hipertermia
· Hipotermia
· Podsumowanie
5. Czynność nerek, regulacja objętości płynów ustrojowych i równowaga kwasowo-zasadowa
Płyny ustrojowe
· Woda całkowita organizmu, jej rozmieszczenie i pomiar
· Skład płynów ustrojowych
· Podstawy utrzymania równowagi wodnej i osmotycznej organizmu
· Regulacja bilansu wody w organizmie
· Regulacja objętości płynu pozakomórkowego
· Fizjologia pragnienia
· Regulacja objętości krwi
· Regulacja bilansu wody w komórce
· Zaburzenia objętości płynu zewnątrz- i wewnątrzkomórkowego
· Udział NaCl w objętości płynów ustrojowych
· Bilans jonów potasowych w organizmie
Fizjologia nerek
· Czynności nerek
· Anatomia czynnościowa nerek
· Krążenie nerkowe
· Podstawowe procesy zachodzące w nerkach
· Metody badań kanalików nerkowych
· Elektrofizjologia kanalików nefronu
· Przesączanie kłębuszkowe
· Wchłanianie zwrotne
· Wydzielanie kanalikowe
· Mechanizmy zagęszczania i rozcieńczania moczu - wzmacniacz przeciwprądowy
· Klirens osmotyczny i klirens wolnej wody
· Hormonalne czynności nerek i hormony związane z nerkami
· Kontrola wytwarzania moczu ostatecznego i wydalania wody
· Wydalanie moczu
· Badania czynnościowe nerek
Rola nerek w utrzymaniu równowagi kwasowo-zasadowej
6. Fizjologia gruczołów wydzielania wewnętrznego
Regulacyjna rola hormonów i ich udział w wymianie informacji w organizmie
· Działania parakrynne i autokrynne
· Rodzaje hormonów
· Synteza i uwalnianie hormonów
· Działanie hormonów na tkanki docelowe
Układ podwzgórzowo-przysadkowy - badanie czynności hormonalnej
· Rodzaje neurohormonów podwzgórzowych i czynność hormonalna podwzgórza
· Rola i działanie hormonów płata przedniego przysadki
· Hormon adrenokortykotropowy
· Hormon tyreotropowy
· Hormony gonadotropowe
· Hormon wzrostu
· Prolaktyna
· Funkcja hormonów tylnego płata przysadki
· Ocena czynności układu podwzgórzowo-przysadkowego w warunkach podstawowych
· Testy przeprowadzane w celu wykluczenia niedoczynności osi przysadka - kora nadnerczy
· Testy stosowane w celu wykluczenia nadmiaru kortyzolu
· Testy stosowane w celu wykluczenia niedoboru hormonu wzrostu6
· Testy stosowane w celu wykluczenia nadmiaru hGH
· Testy stosowane w celu wykluczenia wtórnej niedoczynności tarczycy, zespołu oporności na hormony tarczycy oraz gruczolaka wydzielającego TSH
· Oś podwzgórze - przysadka - gonady
Gruczoł tarczowy
· Czynność i budowa gruczołu tarczowego
· Hormony tarczycy i ich działanie
· Jod oraz jego przemiany w organizmie
· Hormon tyreotropowy - sprzężenie zwrotne między przysadką a tarczycą
· Ocena czynności gruczołu tarczowego oraz osi podwzgórze - przysadka - tarczyca
· Stężenie TSH - znaczenie oceny w diagnostyce czynności tarczycy
· Stężenia hormonów tarczycy w surowicy
· Ocena czynności tyreotropowej przysadki
· Przeciwciała reagujące z antygenami tarczycowymi
· Markery nowotworowe tarczycy
· Badanie jodochwytności i scyntygrafia gruczołu tarczowego
· Podsumowanie
Czynność wewnątrzwydzielnicza trzustki
· Hormony części wewnątrzwydzielniczej trzustki
· Regulacja hormonalna metabolizmu składników pokarmowych
· Podstawowe testy w diagnostyce i monitorowaniu cukrzycy
· Diagnostyka hipoglikemii
Warstwa korowa gruczołu nadnerczowego
· Budowa kory nadnerczy
· Biosynteza i metabolizm hormonów kory nadnerczy
· Regulacja wydzielania hormonów kory nadnerczy
· Działanie hormonów kory nadnerczy
· Diagnostyka czynnościowa kory nadnerczy
Budowa i czynność rdzenia nadnerczy
· Synteza i wydzielanie hormonów rdzenia nadnerczy
· Fizjologiczne następstwa działania amin katecholowych
· Diagnostyka czynnościowa rdzenia nadnerczy
Diagnostyka zaburzeń gospodarki wapniowo-fosforanowej
· Budowa i funkcja gruczołów przytarczycznych
· Mechanizmy regulacji gospodarki wapniowo-fosforanowej6
· Parathormon
· Kalcytonina
· Aktywne metabolity witaminy D
· Osteoporoza
· Normy, testy laboratoryjne i obciążeniowe w zaburzeniach gospodarki wapniowo-fosforanowej
Hormony peptydowe wydzielane w przewodzie pokarmowym
· Regulacja motoryki, wydzielania oraz procesów wzrostowych tkanek przewodu pokarmowego
· Gastryna
· Sekretyna
· Wazoaktywny peptyd jelitowy
· Cholecystokinina
· Somatostatyna
· Peptyd związany z genem kalcytoniny
· Neurotensyna
· Peptyd uwalniający gastrynę
· Grupa polipeptydu trzustkowego
· Substancja P
· Peptyd hamujący czynność żołądka
· Ghrelina
· Motylina
· Enteroglukagon
· Stosowane testy diagnostyczne
Czynność szyszynki i rola melatoniny w organizmie
· Fizjologiczna rola melatoniny
· Zastosowanie kliniczne melatoniny
· Guzy szyszynki
· Podsumowanie
Czynność gonady żeńskiej
· Anatomia i czynność jajnika
· Diagnostyka cyklu jajnikowego
Czynność męskiego układu płciowego
· Anatomia i czynność jądra
· Narządy płciowe dodatkowe
· Reakcje płciowe mężczyzny
· Czynność plemnika
· Testy czynnościowe plemników
7. Fizjologia przewodu pokarmowego
Kontrola przyjmowania pokarmu
Nerwowa regulacja czynności przewodu pokarmowego
· Enteryczny autonomiczny układ nerwowy
· Unerwienie przywspółczulne
· Unerwienie współczulne
· Pierwotne zewnętrzne wstępujące włókna czuciowe
Regulacja czynności przewodu pokarmowego przez hormony żołądkowo-jelitowe
Charakterystyka i regulacja układu krążenia przewodu pokarmowego
Żucie
Połykanie
Podstawy aktywności motorycznej mięśni gładkich przewodu pokarmowego
· Mięśnie gładkie przewodu pokarmowego - syncytium czynnościowe
· Elektryczna aktywność mięśni gładkich przewodu pokarmowego
· Dolny zwieracz przełyku
· Aktywność motoryczna żołądka
· Aktywność motoryczna jelita cienkiego
· Zwieracz krętniczo-kątniczy
· Aktywność motoryczna jelita grubego
Czynność zewnątrzwydzielnicza gruczołów przewodu pokarmowego
· Ślinianki i wydzielanie śliny
· Wydzielanie żołądkowe
· Wydzielanie trzustkowe
· Wątroba i drogi żółciowe
· Jelito cienkie i jego czynności
· Jelito grube
Część III. Cykl życiowy - od narodzin do śmierci
1. Fizjologia zachowania
Popędy
· Popędy pierwotne
· Pierwotne popędy ochronne8
· Popędy wtórne
· Zaspokajanie popędu
· Reakcje przerzutowe
Zachowania wrodzone
· Odruch bezwarunkowy
· Zachowania instynktowe
Współdziałanie zachowań instynktowych z zachowaniami nabytymi
Instynkt
Wpajanie
Powstawanie nowych zachowań
Uczenie się asocjacyjne
· Klasyczny odruch warunkowy
· Instrumentalne odruchy warunkowe
· Instrumentalne odruchy obronne
· Terapia behawioralna
Zachowania nabyte w wyniku uczenia się nieasocjacyjnego
Zachowania wrodzone a zachowania nabyte
2. Elementy seksuologii
Podstawowe pojęcia
Rozwój seksualny człowieka
Neuroanatomia
Neuroprzekaźniki i neurohormony
Hormony
Cykl reakcji seksualnych człowieka
· Cykl reakcji seksualnych kobiet
· Cykl reakcji seksualnych mężczyzn
3. Fizjologia ciąży i porodu
Fizjologia ciąży
Rozpoznanie ciąży i czas jej trwania
Poród fizjologiczny
· Czas trwania porodu
· Kliniczny przebieg porodu
Noworodek
Połóg
4. Fizjologia starzenia się
Teorie stochastyczne
Teorie niestochastyczne
Zmiany inwolucyjne poszczególnych narządów i układów
· Układ sercowo-naczyniowy
· Układ oddechowy
· Układ krwiotwórczy
· Układ pokarmowy
· Układ moczowy
· Układ dokrewny
· Układ immunologiczny
· Układ ruchu
· Układ nerwowy
· Narządy zmysłów
· Skóra i jej przydatki
5. Śmierć