Trzecie wydanie książki Konturek - Fizjologia człowieka to kontynuacja podręcznika, którego pomysłodawcą, redaktorem naukowym i autorem wielu rozdziałów był Profesor Stanisław J. Konturek – jeden z najbardziej utytułowanych i znanych na świecie polskich lekarzy i naukowców, fizjologów i gastroenterologów.
W opracowaniu obecnego wydania uczestniczyli przedstawiciele większości Katedr Fizjologii w Polsce, a równocześnie uznani specjaliści z dziedzin klinicznych.
Wydanie trzecie zostało wzbogacone o uaktualnione informacje, chociażby z zakresu terapii przeciwzakrzepowej, fizjologii zmysłów, funkcjonowania płuc i nerek, fizjologii przewodu pokarmowego, w tym wieloaspektowego udziału mikrobiomu przewodu pokarmowego na organizm człowieka. Ponadto, kontynuując pionierski zamysł poprzedniego redaktora, tekst uzupełniono o nowe dodatki kliniczne. Przyświecała nam idea, aby obecna forma podręcznika była w jak największym stopniu przydatna studentom w różnych programach nauczania: tradycyjnym, systemowym i problemowym.
Spis treści:
Przedmowa V
1 FIZJOLOGIA KOMÓRKI 1
Jadwiga Mirecka
BUDOWA KOMÓRKI 1
1.1 Ogólna budowa błon biologicznych 1
1.2 Błona komórkowa i struktury komórkowe otoczone błonami 2
1.2.1 Błona komórkowa 2
1.2.2 Jądro komórkowe 2
1.2.3 Siateczka śródplazmatyczna 3
1.2.4 Aparat Golgiego 5
1.2.5 Lizosomy 6
1.2.6 Mitochondria 7
1.2.7 Peroksysomy 8
1.3 Nieobłonione struktury komórkowe 9
1.3.1 Jąderko 9
1.3.2 Rybosomy 9
1.3.3 Proteasomy 10
1.3.4 Cytoszkielet 10
PROCESY KOMÓRKOWE 12
1.4 Wymiana substancji z otoczeniem 12
1.4.1 Rodzaje transportu przez błonę 13
1.4.2 Transport z błoną 18
1.5 Oddychanie komórkowe 20
1.6 Odbiór i transmisja sygnałów 21
1.6.1 Receptory związane z kanałami (receptory jonotropowe) 21
1.6.2 Receptory sprzężone z białkiem G 21
1.6.3 Receptory związane z enzymami 23
1.6.4 Receptory błonowe związane z aktywacją proteaz wewnątrzkomórkowych
(receptory śmierci) 24
1.6.5 Receptory błonne o charakterze cząstek adhezyjnych 24
1.6.6 Receptory wewnątrzkomórkowe 25
1.7 Zjawiska ruchowe w komórkach 25
1.7.1 Mechanoenzymy 25
1.7.2 Zjawiska ruchowe związane z mikrotubulami 26
1.7.3 Zjawiska ruchowe związane z mikrofilamentami aktynowymi 26
1.8 Podział komórki 27
1.8.1 Fazy cyklu komórkowego 27
1.8.2 Mejoza 28
1.8.3 Regulacja cyklu 28
1.8.4 Podziały komórek a zróżnicowanie 29
1.8.5 Komórki macierzyste 30
1.9 Starzenie się komórek 31
1.10 Zaprogramowana śmierć komórki 32
1.10.1 Objawy apoptozy 33
1.10.2 Regulacja apoptozy 34
1.10.3 Indukcja apoptozy 34
1.10.4 Inne rodzaje regulowanej śmierci komórki 35
2 HOMEOSTAZA I JEJ MECHANIZMY 37
Tomasz Brzozowski, Stanisław J. Konturek
2.1 Rola płynu zewnątrz- i wewnątrzkomórkowego w homeostazie 39
2.2 Rola układu krążenia w homeostazie 40
2.3 Rola układu oddechowego w homeostazie 41
2.4 Rola układu trawiennego w homeostazie 41
2.5 Rola układu moczowego w homeostazie 43
2.6 Rola układu szkieletowo-mięśniowego i nerwowego w homeostazie 43
2.7 Rola układu hormonalnego w homeostazie 44
2.8 Układy kontrolne i sprzężenie zwrotne. Pętla regulacyjna sprzężenia zwrotnego 47
2.9 Adaptacja i rytmy biologiczne 53
2.10 Mechanizmy i czynniki uczestniczące w utrzymaniu homeostazy 53
2.11 Receptory komórkowe, odbiór i przekazywanie sygnałów w komórkach 55
2.12 Metabolizm wewnątrzkomórkowy 62
3 KREW 67
Tomasz Brzozowski
3.1 Podstawowe funkcje krwi 67
3.2 Właściwości fizyczne krwi 68
3.3 Właściwości chemiczne krwi 70
3.3.1 Białka osocza 70
3.3.2 Pozabiałkowe składniki osocza 72
3.3.3 Lipidy osocza 73
3.3.4 Składniki nieorganiczne 73
3.4 Objętość krwi i wskaźnik hematokrytu 74
3.4.1 Wskaźnik hematokrytu (Hct) 76
3.5 Krwinki czerwone 77
3.5.1 Wielkość, kształt, budowa, metabolizm i liczba krwinek czerwonych 77
3.5.2 Metabolizm krwinek czerwonych 79
3.6 Erytropoeza 80
3.6.1 Narządy krwiotwórcze. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .80
3.6.2 Szpik kostny 80
3.6.3 Etapy erytropoezy 82
3.6.4 Czynniki regulujące erytropoezę 84
3.6.5 Kobalamina, kwas foliowy i inne witaminy grupy B 85
3.7 Hemoglobina 87
3.7.1 Czynność i reakcje Hb 91
3.7.2 Czynniki niezbędne do wytwarzania hemoglobiny 92
3.8 Metabolizm żelaza 92
3.9 Okres półtrwania krwinek czerwonych. Hemoliza 96
3.9.1 Metabolizm bilirubiny 98
3.10 Nieprawidłowości krwinek czerwonych 98
3.11 Krwinki białe (leukocyty) 99
3.11.1 Granulocyty 100
3.11.2 Granulocytopoeza 100
3.11.3 Cykl życiowy granulocytów 101
3.11.4 Czynności granulocytów 103
3.11.5 Leukocytoza, eozynofile, bazofile 106
3.11.6 Agranulocytoza i białaczki 107
3.12 Limfocyty 107
3.12.1 Okres przeżycia, cyrkulacja i recyrkulacja limfocytów 108
3.12.2 Cząsteczki różnicujące (CD) 109
3.12.3 Udział grasicy w dojrzewaniu limfocytów T 110
3.12.4 Powstawanie i funkcje fizjologiczne limfocytów typu B 112
3.13 Monocytopoeza i układ makrofagów 114
3.13.1 Monocytopoeza 114
3.14 Mechanizmy odpornościowe 117
3.14.1 Odporność nieswoista 117
3.14.2 Nieswoiste substancje bakteriobójcze 118
3.14.3 Odporność swoista 118
3.14.4 Antygeny 119
3.14.5 Odporność humoralna – przeciwciała 119
3.14.6 Immunoglobuliny (Ig) 120
3.14.7 Dopełniacz 122
3.14.8 Reakcja antygen-przeciwciało 125
3.14.9 Odporność typu komórkowego 126
3.15 Alergia 128
3.16 Zapalenie 129
3.17 Grupy krwi i przetaczanie krwi 132
3.17.1 Układ AB0 133
3.17.2 Układ Rh 135
3.17.3 Dziedziczenie antygenów A, B, 0 136
3.17.4 Oznaczanie grup krwi i reakcje potransfuzyjne 137
3.18 Płytki krwi 138
3.18.1 Trombocytopoeza 138
3.19 Hemostaza 140
3.19.1 Czynniki hemostatyczne 148
3.19.2 Wewnątrz- i zewnątrzpochodne procesy krzepnięcia krwi 151
3.19.3 Teorie krzepnięcia krwi 155
3.19.4 Czynniki zapobiegające krzepnięciu krwi w prawidłowym układzie naczyniowym 155
3.19.5 Fibrynoliza 156
3.19.6 Zaburzenia hemostazy i antykoagulanty 157
3.20 Limfa i układ limfatyczny 160
3.21 Obrzęki 163
4 FIZJOLOGIA UKŁADU KRĄŻENIA 165
Wiesław W. Pawlik, Stanisław J. Konturek
4.1 Wstęp. Uwagi historyczne 165
4.2 Zarys budowy i funkcji układu krążenia 165
4.3 Serce 167
4.3.1 Anatomia czynnościowa. Mięśnie robocze 167
4.3.2 Układ bodźcoprzewodzący serca 167
4.3.3 Potencjał spoczynkowy kardiomiocytów 169
4.3.4 Potencjał czynnościowy kardiomiocytów 169
4.3.5 Zmiany przepuszczalności i przewodności jonowej w okresie potencjału
czynnościowego kardiomiocytu 171
4.3.6 Potencjały czynnościowe komórek tkanki bodźcoprzewodzącej 171
4.3.7 Cykl pobudliwości mięśnia sercowego 173
4.3.8 Elektrokardiografia 175
4.3.9 Skurcz mięśnia sercowego 186
4.3.10 Cykl sercowy 195
4.3.11 Praca serca 200
4.3.12 Regulacja czynności serca 202
4.4 Układ naczyniowy 206
4.4.1 Ogólna charakterystyka układu naczyniowego 206
4.4.2 Zróżnicowanie czynnościowe układu krążenia 206
4.4.3 Właściwości biofizyczne ścian naczyń krwionośnych. Ciśnienie transmuralne.
Prawo Laplace’a 209
4.4.4 Krytyczne ciśnienie zamknięcia 210
4.4.5 Hemodynamika i jej podstawowe prawa 210
4.4.6 Lepkość krwi i osiowa akumulacja krwinek 213
4.4.7 Ciśnienie tętnicze chwilowe, średnie i pulsowe 213
4.4.8 Krzywa obwodowego ciśnienia tętniczego.Tętno tętnicze 214
4.4.9 Metody pomiaru ciśnienia tętniczego 216
4.4.10 Czynniki wpływające na wartość ciśnienia tętniczego 218
4.4.11 Ciśnienie żylne 218
4.4.12 Tętno żylne 221
4.4.13 Powrót żylny 221
4.5 Mikrokrążenie 222
4.5.1 Przepływ krwi przez naczynia włosowate 224
4.5.2 Hipoteza Starlinga 227
4.5.3 Dyfuzja przez ścianę naczyń włosowatych 228
4.5.4 Zmiany w przezwłośniczkowej wymianie płynu 228
4.6 Regulacja czynności układu krążenia 231
4.6.1 Miejscowa regulacja szerokości naczyń 231
4.6.2 Ośrodkowa regulacja układu krążenia 236
4.6.3 Odruchowa regulacja układu krążenia 240
4.7 Krążenie wieńcowe 244
4.7.1 Pomiar przepływu wieńcowego 244
4.7.2 Fazowość przepływu wieńcowego 245
4.7.3 Czynniki wpływające na krążenie wieńcowe 246
4.8 Krążenie mózgowe 248
4.8.1 Przepływ mózgowy i jego regulacja 249
4.9 Wyrzut serca i przepływ krwi przez mięśnie przy wysiłku fizycznym 252
4.10 Hipotonia ortostatyczna 254
5 FIZJOLOGIA UKŁADU ODDECHOWEGO 257
Izabela Grabska-Kobyłecka, Dariusz Nowak
5.1 Ważne pojęcia 257
5.2 Budowa i funkcje układu oddechowego 258
5.2.1 Receptory dróg oddechowych 261
5.2.2 Unerwienie dróg oddechowych 262
5.2.3 Krążenie płucne 262
5.3 Mechanika oddychania 263
5.3.1 Podatność płuc i opory oddechowe 267
5.3.2 Praca oddychania 268
5.4 Badania czynnościowe układu oddechowego 269
5.4.1 Spirometria 269
5.4.2 Bodypletyzmografia 272
5.4.3 Pojemność dyfuzyjna płuc dla tlenku węgla (DLco) 272
5.5 Odruchy związane z oddychaniem 272
5.5.1 Odruch kichania 272
5.5.2 Kaszel 275
5.5.3 Ziewanie 276
5.5.4 Czkawka 276
5.6 Wymiana gazowa w płucach 277
5.6.1 Anatomia czynnościowa płuc 277
5.6.2 Mieszanie powietrza wdychanego z powietrzem zalegającym w płucach 277
5.6.3 Dystrybucja wentylacji nie jest jednakowa nawet w jednym zdrowym płucu 278
5.6.4 Dystrybucja perfuzji nie jest jednakowa nawet w jednym zdrowym płucu 278
5.6.5 Dyfuzja gazów przez barierę pęcherzykowo-włośniczkową i utlenowanie krwi 281
5.6.6 Dopasowanie wentylacji do perfuzji 281
5.6.7 Skurcz naczyń płucnych w odpowiedzi na hipoksję 283
5.6.8 Dopasowanie regionalnego przepływu i wentylacji w zdrowym płucu 286
5.6.9 Dopasowanie regionalnego przepływu i wentylacji w chorobach układu oddechowego 287
5.6.10 Choroba wysokogórska 287
5.6.11 Fizjologiczne uzasadnienie mechanizmów wiodących do hipoksemii krwi tętniczej 287
5.6.12 Zatorowość płucna 290
5.6.13 Pomiar pojemności dyfuzyjnej płuc 290
5.7 Napęd oddechowy 291
5.7.1 Znaczenie kliniczne 292
5.7.2 Pomiar napędu oddechowego 292
5.8 Regulacja oddychania 292
5.8.1 Ośrodek oddechowy 293
5.8.2 Generowanie centralnego wzorca oddechowego 293
5.8.3 Chemoreceptory centralne 295
5.8.4 Chemoreceptory obwodowe 297
5.8.5 Zmienność oddychania w warunkach spoczynku 300
5.8.6 Świadome (wolicjonalne) zatrzymanie oddechu 301
5.9 Fizjologiczne i patologiczne tory oddechowe 301
5.10 Transport tlenu (O2) w układzie oddechowym 303
5.10.1 Hemoglobina 303
5.10.3 Transport tlenu we krwi tętniczej – transport konwekcyjny 307
5.11 Krzywa dysocjacji oksyhemoglobiny. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .311
5.11.1 Wpływ palenia papierosów na powinowactwo hemoglobiny do O2 314
5.11.2 Powinowactwo methemoglobiny do O2 314
5.12 Transport dwutlenku węgla z tkanek do powietrza pęcherzykowego 314
5.12.1 Transport CO2 we krwi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .314
5.12.2 Transport CO2 z kapilar krążenia płucnego do powietrza pęcherzykowego 316
5.12.3 Różnice w transporcie CO2 między krwią żylną i tętniczą 316
5.13 Erytrocyty jako detektory O2 i komórki regulujące przepływ krwi
w tkankach zależnie od aktualnego zapotrzebowania na O2 318
5.13.1 Jak erytrocyt konwertuje bodziec hipoksemiczny na uwalnianie ATP?. . . . . . . . . . . . . .318
5.13.2 W jaki sposób mediatory wydzielane z erytrocytów w obrębie naczyń włosowatych
lub żyłek pozawłosowatych powodują rozkurcz tętniczek przedwłosowatych? 319
5.13.3 Czy zaburzenia wydzielania ATP z erytrocytów z powodu niskiego pO2
mogą mieć znaczenie kliniczne? 320
5.14 Oddychanie i regulacja oddychania podczas wysiłku 320
5.15 Oddychanie w czasie snu 321
5.16 Wpływ temperatury na układ oddechowy 322
5.16.1 Hipertermia a układ oddechowy 322
5.16.2 Hipotermia a układ oddechowy 322
5.17 Aklimatyzacja i oddychanie w warunkach wysokogórskich 323
5.17.1 Adaptacja hematologiczna 323
5.17.2 Adaptacja oddechowa 324
5.17.3 Adaptacja krążeniowa – rzut minutowy serca 324
5.17.4 Zmiany adaptacyjne u ludzi żyjących na stałe na dużych wysokościach 324
5.18 Oddychanie podczas nurkowania 325
5.18.1 Choroby i zaburzenia związane z nurkowaniem 326
5.19 Oddychanie w warunkach nieważkości 327
5.20 Niewydolność oddychania 328
5.20.1 Tlenoterapia 328
5.20.2 Toksyczność tlenu 328
6 FIZJOLOGIA UKŁADU POKARMOWEGO 329
Tomasz Brzozowski, Jolanta Majka, Stanisław J. Konturek
6.1 Wstęp 329
6.2 Neurohormonalna regulacja przyjmowania pokarmu 329
6.3 Motoryka przewodu pokarmowego i dróg żółciowych 332
6.4 Żucie 335
6.5 Połykanie 335
6.6 Regulacja perystaltyki przełyku 337
6.7 Mechanizmy zamykające zwieracz wpustu 338
6.8 Motoryka żołądka 339
6.8.1 Aktywność elektryczna i skurczowa żołądka 340
6.8.2 Regulacja motoryki żołądkowej 344
6.8.3 Opróżnianie żołądkowe 344
6.9 Motoryka jelita cienkiego 345
6.9.1 Aktywność elektryczna i skurczowa jelita cienkiego oraz jej regulacja 346
6.9.2 Wymioty 348
6.9.3 Zwieracz krętniczo-kątniczy 348
6.10 Motoryka jelita grubego 350
6.10.1 Aktywność elektryczna i skurczowa jelita grubego 350
6.10.2 Motoryczne mechanizmy odbytniczo-prostnicze 351
6.11 Czynności wydzielnicze gruczołów trawiennych 353
6.11.1 Wydzielanie śliny 353
6.11.2 Budowa i unerwienie gruczołów ślinowych 354
6.11.3 Objętość i skład śliny 355
6.11.4 Mechanizmy wydzielnicze śliny 357
6.11.5 Regulacja wydzielania śliny 357
6.11.6 Budowa błony śluzowej żołądka i wydzielanie żołądkowe 358
6.11.7 Bariera żołądkowa 362
6.11.8 Skład i wydzielanie soku żołądkowego 363
6.11.9 Czynniki neurohormonalne regulujące żołądkowe wydzielanie HCL 365
6.11.10 Fazy i mechanizmy wydzielania żołądkowego 368
6.11.11 Hamowanie wydzielania żołądkowego 370
6.11.12 Badanie wydzielania kwasu żołądkowego 371
6.11.13 Wydzielanie pepsynogenów 371
6.11.14 Czynnik wewnętrzny (IF) 373
6.11.15 Wydzielanie trzustkowe i budowa trzustki 373
6.11.16 Skład elektrolitowy soku trzustkowego i mechanizmy wydzielania dwuwęglanów 375
6.11.17 Fazy wydzielania trzustkowego i jego regulacja 378
6.11.18 Metody badania wydzielania trzustkowego 380
6.11.19 Interakcja wewnątrz- i zewnątrzwydzielnicza trzustki 380
6.11.20 Budowa błony śluzowej jelita cienkiego i wydzielanie jelitowe 381
6.11.21 Wydzielanie w obrębie gruczołów dwunastniczych 383
6.11.22 Wydzielanie w obrębie jelita cienkiego 383
6.11.23 Czynności dokrewne jelita cienkiego 384
6.11.24 Wydzielanie w obrębie jelita grubego 386
6.12 Trawienie i wchłanianie jelitowe 386
6.12.1 Strukturalna podstawa wchłaniania 386
6.12.2 Procesy transportu jelitowego 386
6.12.3 Wchłanianie wody i elektrolitów 388
6.12.4 Wchłanianie wapnia 389
6.12.5 Wchłanianie żelaza 389
6.12.6 Wchłanianie witamin 391
6.12.7 Trawienie i wchłanianie węglowodanów 393
6.12.8 Trawienie i wchłanianie białek 395
6.12.9 Trawienie i wchłanianie tłuszczów 397
6.12.10 Wchłanianie cholesterolu i witamin rozpuszczalnych w tłuszczach 400
6.12.11 Wchłanianie w jelicie grubym 401
6.12.12 Formowanie kału 403
6.13 Czynności wątroby 404
6.13.1 Budowa wątroby 404
6.13.2 Budowa pęcherzyka żółciowego 405
6.13.3 Wydzielanie żółci 406
6.13.4 Mechanizmy wydzielania żółci 409
6.13.5 Regulacja wydzielania żółci 411
6.13.6 Czynności wątrobowego układu krążenia 412
6.13.7 Czynności metaboliczne wątroby 414
6.13.8 Inne czynności wątroby 415
6.13.9 Próby czynnościowe wątroby 415
6.13.10 Pęcherzyk żółciowy i drogi żółciowe 416
7 FIZJOLOGIA NEREK Z ELEMENTAMI PATOFIZJOLOGII 417
Ewa Szczepańska-Sadowska, Agnieszka Cudnoch-Jędrzejewska
7.1 Funkcje nerek 417
7.1.1 Dopływ krwi do nerek 417
7.1.2 Główne czynniki decydujące o prawidłowej funkcji nerek 417
7.2 Mechanizm wytwarzania moczu 418
7.2.1 Nefron jako podstawowa jednostka funkcjonalna 418
7.2.2 Mechanizm powstawania moczu pierwotnego 420
7.2.3 Powstawanie moczu ostatecznego z moczu pierwotnego 422
7.2.4 Ocena zdolności wydalniczej nerek poprzez pomiar klirensów 428
7.3 Regulacja przepływu krwi w nerce i transportu kanalikowego 430
7.3.1 Unaczynienie kory i rdzenia nerek 430
7.3.2 Autoregulacja przepływu krwi i filtracji w kłębuszkach nerkowych 431
7.3.3 Równowaga kłębuszkowo-kanalikowa 432
7.3.4 Diureza presyjna 433
7.3.5 Inne przyczyny zmian diurezy 434
7.4 Neurogenna regulacja przepływu nerkowego i transportu kanalikowego 434
7.4.1 Unerwienie nerek 434
7.4.2 Odruchowa regulacja funkcji nerek 436
7.4.3 Regulacja przez neurony ośrodkowego układu nerwowego 436
7.4.4 Wzrost aktywności neuronów współczulnych unerwiających nerki
w stanach fizjologicznych i patologicznych 436
7.5 Hormonalna i humoralna regulacja czynności nerek 437
7.5.1 Układ renina-angiotensyna. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .437
7.5.2 Aldosteron 441
7.5.3 Wazopresyna 444
7.5.4 Endoteliny 446
7.5.5 Endogenne inhibitory ATP-azy 3Na+-2K+ 447
7.5.6 Peptydy natriuretyczne 447
7.5.7 Dopamina 449
7.5.8 Tlenek azotu 449
7.5.9 Adrenomedulina 450
7.5.10 Kininy 450
7.5.11 Eikozanoidy 450
7.5.12 Związki purynowe 450
7.6 Mechanizmy zagęszczania i rozcieńczania moczu 451
7.6.1 Zmiany osmolarności moczu podczas przepływu przez nefron 451
7.7 Udział nerek w regulacji gospodarki kwasowo-zasadowej 454
7.7.1 Nerki jako trzecia linia obrony w regulacji gospodarki kwasowo-zasadowej 454
7.7.2 Regulacja pH moczu 457
7.8 Inne funkcje nerek 459
7.8.1 Regulacja gospodarki wapniowo-fosforanowej 459
7.8.2 Hormonalna funkcja nerek 459
8 GOSPODARKA WODNO-ELEKTROLITOWA
– ASPEKTY FIZJOLOGICZNE I PATOFIZJOLOGICZNE 461
Agnieszka Cudnoch-Jędrzejewska, Magdalena Niedziela, Ewa Szczepańska-Sadowska
8.1 Przestrzenie wodne i rozmieszczenie elektrolitów 461
8.2 Osmolalność płynów ustrojowych 462
8.3 Stężenie jonów w płynach ustrojowych 463
8.3.1 Regulacja transportu jonów 464
8.4 Regulacja objętości płynu w przestrzeni zewnątrzkomórkowej i w komórkach 468
8.5 Bilans wodny 469
8.5.1 Regulacja gospodarki wodnej 470
8.6 Zaburzenia gospodarki wodnej 471
8.6.1 Stany odwodnienia 471
8.6.2 Stany przewodnienia 473
8.7 Regulacja bilansu elektrolitów 474
8.7.1 Regulacja bilansu sodu 474
8.7.2 Regulacja bilansu potasu 476
8.7.3 Regulacja bilansu chloru 478
8.7.4 Regulacja bilansu magnezu 478
8.8 Równowaga kwasowa-zasadowa – wybrane aspekty 479
8.8.1 Kwasica metaboliczna 480
8.8.2 Zasadowica metaboliczna 482
8.8.3 Kwasica oddechowa 482
8.8.4 Zasadowica oddechowa 482
9 METABOLIZM I JEGO REGULACJA 483
Aldona Dembińska-Kieć, Joanna Góralska
9.1 Wstęp 483
9.1.1 Uzyskiwanie energii z pożywienia i pojęcie energii swobodnej 483
9.2 Bilans energetyczny i rola wiązań wysokoenergetycznych 483
9.2.1 Podstawowe pojęcia 483
9.2.2 Miejsce i rola wiązań wysokoenergetycznych (ATP) w organizmie 485
9.2.3 Inne związki fosforanowe o wysokiej energii. Rola fosfokreatyny 485
9.2.4 Miejsce wytwarzania energii swobodnej organizmu 486
9.2.5 Kontrola energii uwalnianej przez komórki 490
9.2.6 Metabolizm węglowodanów i powstawanie adenozynotrifosforanu (ATP) 491
9.2.7 Metabolizm tłuszczów a wytwarzanie energii swobodnej 502
9.2.8 Metabolizm białek 523
9.3 Tempo metabolizmu 527
9.3.1 Pomiar całkowitej energii organizmu człowieka 528
9.3.2 Czynniki wpływające na wytwarzanie energii 528
9.4 Temperatura ciała i jej regulacja. Stan gorączkowy 530
9.4.1 Normalna temperatura ciała.Temperatura wewnątrz ciała i temperatura skóry 530
9.4.2 Regulacja temperatury ciała przez równowagę między ilością ciepła wytworzonego
i ilością ciepła oddanego 531
9.4.3 Odstępstwa w regulacji temperatury ciała 534
9.5 Witaminy i ich funkcje w organizmie człowieka 535
9.5.1 Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach 535
9.5.2 Witaminy rozpuszczalne w wodzie 537
9.6 Pierwiastki śladowe (mikroelementy) 539
9.7 Zakończenie 539
10 FIZJOLOGIA WYDZIELANIA WEWNĘTRZNEGO 541
Aleksandra Szlachcic, Stanisław J. Konturek
10.1 Charakterystyka wydzielania wewnętrznego 541
10.1.1 Ogólne cechy hormonów 541
10.1.2 Rodzaje hormonów 542
10.1.3 Kontrola wydzielania dokrewnego 543
10.1.4 Biosynteza hormonów 543
10.1.5 Uwalnianie hormonów 544
10.1.6 Transport hormonów w osoczu 545
10.1.7 Rola i podział receptorów hormonalnych 545
10.1.8 Metody oznaczania hormonów 545
10.2 Hormony podwzgórza 547
10.2.1 Wazopresyna argininowa 547
10.2.2 Oksytocyna 547
10.2.3 Podwzgórzowe hormony uwalniające i hamujące 548
10.3 Hormony przedniego płata przysadki 548
10.3.1 Hormon wzrostu 548
10.3.2 Prolaktyna 551
10.3.3 Hormony tropowe przysadki 553
10.4 Hormony części pośredniej przysadki 553
10.5 Hormony nadnerczy 554
10.5.1 Hormony rdzenia nadnerczy 554
10.5.2 Hormony kory nadnerczy 556
10.6 Hormony gruczołu tarczowego 563
10.6.1 Metabolizm jodu 563
10.6.2 Wytwarzanie, gromadzenie, uwalnianie i katabolizm hormonów gruczołu tarczowego 564
10.6.3 Regulacja wydzielania hormonów gruczołu tarczowego 566
10.6.4 Czynność hormonów gruczołu tarczowego 567
10.7 Czynności wewnątrzwydzielnicze trzustki 568
10.7.1 Glukagon 568
10.7.2 Insulina 570
10.8 Hormonalna regulacja metabolizmu wapniowo-fosforanowego 574
10.8.1 Metabolizm wapniowo-fosforanowy 574
10.8.2 Fizjologia tkanki kostnej 574
10.8.3 Układy hormonalne w homeostazie wapniowo-fosforanowej 576
10.8.4 Parathormon (PTH) 576
10.8.5 Kalcytonina 577
10.8.6 Hormonalna postać witaminy D3 577
10.9 Hormony szyszynki 578
10.10 Czynności dokrewne gonad 579
10.10.1 Konrola wewnątrzwydzielniczej aktywności jąder 579
10.10.2 Biosynteza i czynności hormonów jajnikowych 582
10.11 Hormony łożyska 586
11 FIZJOLOGIA ROZRODU 589
Aleksandra Szlachcic, Stanisław J. Konturek
11.1 Genetyczne uwarunkowania płci 589
11.2 Rozwój embrionalny narządu rozrodczego 590
11.3 Dojrzewanie płciowe 591
11.4 Okres klimakterium 592
11.5 Czynności fizjologiczne męskiego układu płciowego 592
11.5.1 Spermatogeneza 592
11.5.2 Męskie reakcje seksualne 593
11.6 Czynności fizjologiczne żeńskiego układu płciowego 595
11.6.1 Czynność jajników 595
11.6.2 Błona śluzowa macicy i narządy płciowe w cyklu miesiączkowym 595
11.6.3 Żeńskie reakcje seksualne 596
11.6.4 Ciąża 596
11.6.5 Poród 598
11.6.6 Laktacja 599
11.7 Niepłodność 601
12 UKŁAD NERWOWY I NARZĄDY ZMYSŁÓW 603
Bogdan Sadowski, Joanna Lewin-Kowalik
12.1 Fizjologia neuronu i przekaźnictwo synaptyczne 603
12.1.1 Neurogeneza 604
12.1.2 Struktura funkcjonalna neuronu 604
12.1.3 Glej 612
12.1.4 Neurony jako komórki pobudliwe – rola błony komórkowej 612
12.1.5 Kanały i prądy jonowe 616
12.1.6 Pobudzenie neuronu 624
12.1.7 Przewodzenie impulsów we włóknach nerwowych 631
12.1.8 Hamowanie neuronu 632
12.1.9 Receptory metabotropowe 634
12.1.10 Czynniki wzrostu 637
12.1.11 Neuroprzekaźniki 641
12.1.12 Neuroprzekaźniki klasyczne 643
12.1.13 Transmisja purynergiczna 648
12.1.14 Neuropeptydy 648
12.1.15 Kannabinoidy 648
12.1.16 Synapsy elektryczne 650
12.1.17 Bariery między przestrzeniami płynowymi mózgowia 650
12.2 Czynności czuciowe 656
12.2.1 Receptory 656
12.2.2 Czucie somatyczne 657
12.2.3 Czucie dotyku 659
12.2.4 Czucie temperatury 660
12.2.5 Dwa schematy unerwienia tułowia i kończyn 661
12.2.6 Czucie głębokie 661
12.2.7 Przebieg dróg czuciowych w rdzeniu kręgowym i pniu mózgu 662
12.2.8 Organizacja czucia somatycznego w obszarze głowy 662
12.2.9 Ośrodki czuciowe wzgórza 663
12.2.10 Okolica czuciowa (somatosensoryczna) kory mózgu 663
12.2.11 Utrzymanie równowagi ciała 665
12.3 Ból 668
12.3.1 Nocyceptory i receptory bólowe 669
12.3.2 Modulacja czucia bólu. Bramka rdzeniowa 670
12.3.3 Przeciwbólowe działanie akupunktury 671
12.3.4 Drogi i ośrodki czucia bólu 672
12.3.5 Ból patologiczny 672
12.3.6 Ośrodkowy system tłumienia bólu 674
12.3.7 Świąd 677
12.4 Układ wzrokowy 679
12.4.1 Budowa i funkcje oka 679
12.4.2 Ciśnienie śródgałkowe 679
12.4.3 Właściwości optyczne oka 680
12.4.4 Siatkówka 681
12.4.5 Adaptacja oka do światła i do ciemności 685
12.4.6 Pola recepcyjne komórek zwojowych siatkówki 686
12.4.7 Zdolność rozdzielcza oka 686
12.4.8 Koncentryczna organizacja pól recepcyjnych komórek zwojowych 686
12.4.9 Widzenie barw 686
12.4.10 Strumienie informacji wzrokowej 689
12.4.11 Reagowanie układu wzrokowego na wzorce bodźców 690
12.4.12 Pole widzenia 690
12.4.13 Ruchy gałek ocznych 692
12.4.14 Unerwienie autonomiczne oka 695
12.5 Układ słuchowy 696
12.5.1 Budowa i czynność narządu słuchu 696
12.5.2 Przebieg fali akustycznej w uchu wewnętrznym 698
12.5.3 Kodowanie informacji słuchowej w nerwie ślimakowym 700
12.5.4 Podkorowe ośrodki słuchu. Ocena położenia źródła dźwięku 702
12.5.5 Organizacja okolicy słuchowej kory mózgu 703
12.5.6 Badanie słuchu 703
12.6 Węch i smak 704
12.6.1 Węch 704
12.6.2 Smak 707
12.7 Czynności ruchowe 711
12.7.1 Odruchy 711
12.7.2 Organizacja ośrodków ruchowych rdzenia kręgowego 711
12.7.3 Jednostki ruchowe 713
12.7.4 Unerwienie czuciowe mięśni 713
12.7.5 Rola odruchów rdzeniowych w sterowaniu ruchem 716
12.7.6 Spastyczność rdzeniowa 719
12.7.7 Nadrdzeniowa kontrola czynności ruchowych 719
12.7.8 Obszary ruchowe kory mózgu 721
12.7.9 Sterowanie ruchami dowolnymi 723
12.7.10 Jądra podstawne 725
12.7.11 Móżdżek 729
12.8 Układ autonomiczny 731
12.8.1 Części układu autonomicznego 731
12.8.2 Neuroprzekaźniki w układzie autonomicznym 731
12.8.3 Układ współczulny 731
12.8.4 Układ przywspółczulny 738
12.8.5 Funkcje czuciowe układu autonomicznego 739
12.8.6 Działanie układu autonomicznego na narządy 739
12.8.7 Regulacja czynności układu autonomicznego przez układ limbiczny 741
12.9 Czynności popędowo-emocjonalne 742
12.9.1 Struktury korowe układu limbicznego 742
12.9.2 Ciało migdałowate 743
12.9.3 Podwzgórze 744
12.9.4 Jądro półleżące 745
12.9.5 Przegroda 745
12.9.6 Systemy o jednolitym neurochemicznym podłożu transmisji synaptycznej 746
12.9.7 Istota szara okołowodociągowa 747
12.9.8 Potrzeby, popędy, emocje 747
12.9.9 Emocje 747
12.9.10 Odczuwanie przyjemności i przykrości 749
12.9.11 Nastrój 749
12.9.12 Stres 750
12.10 Czuwanie, sen i rytmika funkcji fizjologicznych 753
12.10.1 Czuwanie i świadomość 753
12.10.2 Twór siatkowaty i układ siatkowaty 754
12.10.3 Elektroencefalograficzne korelaty czuwania 754
12.10.4 Sen 755
12.10.5 Mechanizm powstawania fal EEG 757
12.10.6 Charakterystyka snu u człowieka 761
12.10.7 Rytmy biologiczne i ich rodzaje 762
12.10.8 Patologia snu 765
12.11 Mechanizmy pamięci 769
12.11.1 Klasyfikacja pamięci 769
12.11.2. Pamięć krótkotrwała i długotrwała 769
12.11.3 Pamięć opisowa (deklaratywna) 770
12.11.4 Pamięć nieświadoma 770
12.11.5 Zaburzenia pamięci 771
12.11.6 Kodowanie śladów pamięciowych w różnych strukturach mózgu 773
12.11.7 Istota śladu pamięciowego 773
12.11.8 Odruchy warunkowe 774
12.12 Mowa i czynności intelektualne 778
12.12.1 Właściwości mowy 778
12.12.2 Afazje 778
12.12.3 Funkcjonowanie mechanizmów mowy u ludzi zdrowych 781
12.12.4 Dominacja półkuli a funkcjonalna asymetria półkul mózgu 782
12.12.5 Kora mózgu a zachowanie się człowieka 783
13 FIZJOLOGIA MIĘŚNI SZKIELETOWYCH I GŁADKICH 787
Adrian Chabowski, Jan Górski
13.1 Ogólna charakterystyka mięśni 787
13.2 Charakterystyka mięśni szkieletowych 787
13.2.1 Organizacja anatomiczna mięśni szkieletowych 787
13.2.2 Organizacja anatomiczno-czynnościowa mięśni szkieletowych 789
13.3 Pobudliwość mięśni szkieletowych 793
13.4 Ukrwienie mięśni szkieletowych 793
13.4.1 Toniczne napięcie podstawowe naczyń krążenia mięśniowego (regulacja nerwowa
przepływu krwi przez mięśnie szkieletowe) 794
13.4.2 Przekrwienie czynnościowe (metaboliczna regulacja przepływu krwi
przez mięśnie szkieletowe) 794
13.4.3 Pompa mięśniowa 794
13.5 Unerwienie mięśni szkieletowych 795
13.5.1 Jednostka motoryczna 795
13.5.2 Płynność ruchu 795
13.5.3 Złącze nerwowo-mięśniowe 796
13.6 Sprzężenie elektromechaniczne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .798
13.7 Molekularny mechanizm skurczu 798
13.7.1 „Ślizgowa” teoria skurczu 799
13.8 Rodzaje skurczu 800
13.8.1 Podział ze względu na częstotliwość pobudzeń 800
13.8.2 Podział ze względu na rodzaj wykonywanej pracy 800
13.9 Siła rozwijana przez mięśnie 802
13.9.1 Siła rozwijana przez mięśnie a wstępne rozciągnięcie mięśnia 802
13.9.2 Siła rozwijana przez mięśnie a rekrutacja jednostek motorycznych 802
13.9.3 Siła rozwijana przez mięśnie a częstotliwość pobudzeń 803
13.9.4 Siła rozwijana przez mięśnie a pętla rdzeniowo-mięśniowa 804
13.10 Szybkość skracania mięśnia 804
13.11 Źródła energii i metabolizm mięśni szkieletowych 804
13.11.1 Miopatie metaboliczne 806
13.12 Podział włókien mięśniowych 807
13.13 Zmęczenie mięśni 807
13.14 Odnerwienie mięśni szkieletowych 809
13.15 Mechanika ruchu 809
13.16 Elektromiografia (EMG) 810
13.17 Mięśnie gładkie 810
13.17.1 Podział czynnościowy mięśni gładkich 810
13.17.2 Ultrastruktura mięśni gładkich 811
13.17.3 Potencjały błonowe i czynnościowe 811
13.17.4 Sprzężenie elektromechaniczne 812
13.17.5 Molekularny mechanizm skurczu mięśni gładkich 812
13.17.6 Regulacja aktywności skurczowej mięśni gładkich 813
13.18 Unerwienie mięśni gładkich 814
13.18.1 Przekaźnictwo nerwowo-mięśniowe 814
14 FIZJOLOGIA WYSIŁKU FIZYCZNEGO 817
14.1 Znaczenie aktywności fizycznej w życiu człowieka 817
14.2 Reakcje krążeniowo-oddechowe i klasyfikacja wysiłków fizycznych 817
14.2.1 Reakcje krążeniowo-oddechowe 817
14.2.2 Klasyfikacja wysiłków fizycznych i ocena ich intensywności 819
14.3 Wytwarzanie energii i moc mechaniczna mięśni szkieletowych 821
14.3.1 Wytwarzanie energii w mięśniach szkieletowych 821
14.3.2 Mięśnie szkieletowe jako źródło mocy mechanicznej 822
14.4 Wydolność fizyczna 826
14.4.1 Wskaźniki wydolności w wysiłkach długotrwałych 827
14.4.2 Iloraz oddechowy 835
14.4.3 Koszt energetyczny wysiłku 835
14.4.4 Prosta próba oceny wydolności fizycznej – test marszu 6-minutowego 837
14.5 Zmęczenie wysiłkowe 837
14.5.1 Przyczyny zmęczenia podczas wysiłków długotrwałych 837
14.5.2 Przyczyny zmęczenia podczas wysiłków krótkotrwałych o maksymalnej mocy 838
14.5.3 Bóle mięśniowe i uwalnianie miokin 839
14.6 Wpływ treningu na wydolność fizyczną człowieka 839
14.6.1 Wczesne efekty treningu 840
14.6.2 Odległe efekty treningu 841
14.6.3 Przeciwzapalne efekty wysiłku fizycznego 842
INDEKS 845
Książka
-
ISBN:
978-83-66310-09-4
-
Redaktor:
T. Brzozowski
-
Wydanie:
3
-
Rok wydania:
2019
-
Format:
210 x 270
-
Liczba stron:
864
-
Oprawa:
miękka
Inne tytuły z tej serii:
Fizjologia sportu Krótkie wykłady
46,50
PLN
Podstawy patologii
143,91
PLN
Atlas Patofizjologii
93,50
PLN
Fizjologia człowieka Jan Górski /PZWL
101,00
PLN
Patofizjologia I. Damjanov
118,60
PLN
Patofizjologia kliniczna Podręcznik dla studentów medycyny
140,70
PLN
Cena rynkowa: 159.00 PLN
Wykłady z fizjologii człowieka
186,30
PLN
Klienci, którzy kupili ten produkt wybrali również...
Biochemia Harpera Ilustrowana
229,00
PLN
Biochemia E. Bańkowski
138,60
PLN
English for Medical Sciences
112,70
PLN
