Podręcznik dla lekarzy specjalizujących się w ortopedii i traumatologii narządu ruchu

Koleżanki i Koledzy,
oddajemy do Waszych rąk podręcznik, będący ważnym elementem Projektu
Edukacyjnego Polskiego Towarzystwa Ortopedycznego i Traumatologicznego,
który przeznaczony jest dla lekarzy specjalizujących się w ortopedii i traumatologii narządu ruchu. Jest on rozszerzoną wersją podręcznika wydanego w roku 2017.
Mamy nadzieję, że zwięzłe i nowoczesne ujęcie poszczególnych zagadnień ułatwi
Wam nie tylko ich przyswojenie, ale będzie ważnym przewodnikiem w codziennej
praktyce klinicznej.
Poszczególne rozdziały zostały w sposób przystępny napisane przez uznane
autorytety naszej specjalności. Redakcja określiła formę podręcznika, pozwalając
jednak Autorom na dość dużą autonomię w zakresie pisanych przez nich rozdzia-
łów. Uznaliśmy, że właśnie w ten sposób podręcznik stanie się prawdziwie ogólnopolski i zaprezentuje różnorodne style prowadzenia edukacji. Każdy rozdział
kończy się podsumowaniem najważniejszych informacji, które powinno się bezwzględnie zapamiętać. Ułatwiając powtarzanie materiału do egzaminu specjalistycznego, na marginesach umieściliśmy ważne, poruszane w tekście zagadnienia,
a na końcu książki także słownik terminologiczny oraz skorowidz.
Podręcznik został przygotowany i wydany pod kierunkiem redaktorów prowadzą-
cych: Andrzeja Nowakowskiego – emerytowanego kierownika Kliniki Chirurgii
Kręgosłupa, Ortopedii Onkologicznej i Traumatologii Uniwersytetu Medycznego
im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu; Tomasza Mazurka – kierownika Katedry i Kliniki Ortopedii i Traumatologii Narządu Ruchu Gdańskiego Uniwersytetu
Medycznego; Marka Syndera – kierownika Kliniki Ortopedii i Ortopedii Dziecięcej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi; Łukasza Matuszewskiego – z Kliniki
Ortopedii i Rehabilitacji Dziecięcej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie.
W ostatnich latach niejednokrotnie przepowiadano koniec ery tradycyjnych podręczników drukowanych. Rozwój technik cyfrowych spowodował, że wiedza stała
się powszechnie dostępna – to bardzo dobrze. Nie jest naszym zamiarem umniejszać znaczenia mediów elektronicznych, ani powstrzymywać czytelników od korzystania z innych narzędzi edukacyjnych. Jednak sam proces uczenia i rozumienia niezmiennie wymaga czasu i refleksji, a przede wszystkim skupienia uwagi.
Niech pomocną w tym procesie będzie także ta książka.
Mamy nadzieję, że wspólny wysiłek autorów, redaktorów i wydawcy przyczyni się
do podniesienia poziomu kształcenia i osiągnięcia pomyślnych wyników na egzaminach.

Spis treści:

Przedmowy
Tomasz Mazurek 15
Prezes Polskiego Towarzystwa Ortopedycznego i Traumatologicznego
Jarosław Czubak 15
Konsultant krajowy w dziedzinie ortopedii i traumatologii narządu ruchu
Od Redakcji 17
Andrzej Nowakowski, Tomasz Mazurek, Marek Synder, Łukasz Matuszewski, Tomasz Adamski
Autorzy podręcznika 18
Część I
ZAGADNIENIA OGÓLNE
1Historia ortopedii ANowakowski 23
2Relacje lekarz–choryEtyka ku przypomnieniu ANowakowski 27
3Diagnostyka w ortopedii 29
Badanie ortopedyczne MRocławski 29
Wywiad (badanie podmiotowe) 29
Badanie przedmiotowe ortopedyczne 30
Szczegółowe badanie kliniczne (odcinkowe) kręgosłupa 31
Szczegółowe badanie kliniczne (odcinkowe) kończyny górnej 37
Szczegółowe badanie kliniczne (odcinkowe) kończyny dolnej 45
Diagnostyka obrazowa WWawrzynek, ASiemianowicz, BKoczy, MMielnik, ŁKubaszewski 56
Diagnostyka neurofizjologiczna JHuber 63
Neuromonitoring śródoperacyjny KDzięgiel 68
4Zasady leczenia w ortopedii KKolarz, MTreder 71
Leczenie nieoperacyjne 71
Redresje 71
Leczenie wyciągowe 72
Opatrunki gipsowe 74
Gorsety 75
Ortezy 75
Leczenie operacyjne 76
Operacje kostne 77
Operacje na stawach 81
Operacje na ścięgnach 83
Amputacje 83
Mikrochirurgiczne techniki w ortopedii 84
5Zasady postępowania w geriatrii MCeynowa, RPankowski 85
Najczęstsze choroby ogólne osób w wieku podeszłym i ich wpływ na leczenie ortopedyczne 85
Podstawowe problemy ortopedyczne 85
Leczenie chorego w starszym wieku 86
Osteoporoza i złamania osteoporotyczne 86
Charakterystyka kości osteoporotycznej 86
Występowanie osteoporozy 87
Diagnostyka osteoporozy 87
Postępowanie ortopedyczne w złamaniach osteoporotycznych 87
Najczęstsze złamana osteoporotyczne i ich leczenie88
Zmiany zwyrodnieniowe 91
Najczęstsze zmiany zwyrodnieniowe stawów 92
Zmiany zwyrodnieniowe tkanek miękkich 93
6Zmiany zwyrodnieniowe JDutka, ŁDutka 95
Etiologia zmian zwyrodnieniowych 96
Objawy kliniczne 97
Diagnostyka obrazowa i laboratoryjna 97
Leczenie 98
7Nowotwory narządu ruchu 103
Nowotwory złośliwe kości MJackowiak 103
Ogólne zasady leczenia 104
Rodzaje nowotworów złośliwych kości i ich leczenie 105
Kostniakomięsak 105
Mięsak Ewinga 107
Chrzęstniakomięsak 108
Włókniakomięsak108
Niezróżnicowany mięsak pleomorficzny kości 109
Chłoniak kości109
Mięsaki naczyniowe 109
Przerzuty nowotworów do kości MJackowiak 109
Nowotwory łagodne i zmiany guzopodobne JGągała, TMazurkiewicz 111
Guz olbrzymiokomórkowy 111
Chrzęstniak śródkostny 112
Wyrośla chrzęstno-kostne 113
Guzy włókniste 113
Torbiele kości 114
Torbiel samotna kości114
Torbiel tętniakowata114
Kostniak kostnawy 115
Zastosowanie termoablacji i nawigacji 3D w leczeniu nowotworów łagodnych SWałejko115
8Zapalenia i zakażenia kości i stawów JRager, WMarczyński 119
Podziały zapaleń i zakażeń 120
Ropne krwiopochodne zapalenia kości120
Ostre ropne krwiopochodne zapalenia kości 120
Przewlekłe ropne krwiopochodne zapalenia kości124
Inne postacie zapaleń kości 125
Ropne zapalenia stawów 126
Ropne krwiopochodne zapalenie stawów u noworodków i dzieci127
Ropne krwiopochodne zapalenie stawów u dorosłych 129
Zapalenia kaletek129
Zakażenia swoiste 129
Gruźlica kostno-stawowa129
Bruceloza 130
Kiła kości i stawów 131
Zakażenia okołoprotezowe 131
Terapie wspomagające leczenie zakażeń kości, stawów i tkanek miękkich132
Strategia i taktyka postępowania w zakażeniach miejsca operowanego
z wszczepionym implantem 132
Leczenie zakażeń po zespoleniach złamań i osteotomiach133
Leczenie zakażeń endoprotez stawów 134
9Choroby nerwowo-mięśniowe JCzubak, SPietrzak 139
Mózgowe porażenie dziecięce 139
Przepuklina oponowo-rdzeniowa 143
Rdzeniowy zanik mięśni 146
Dystrofie mięśniowe147
Dystrofia mięśniowa Duchenne’a (choroba Duchenne’a) 147
Dystrofia mięśniowa Beckera (choroba Beckera)147
Dziedziczne neuropatie ruchowo-czuciowe148
10Uszkodzenia nerwów obwodowych JSkowroński 151
Uwagi anatomiczne i patofizjologiczne151
Uraz nerwu i jego regeneracja 154
Klasyfikacje uszkodzeń urazowych nerwów 155
Ocena kliniczna uszkodzeń nerwów obwodowych156
Ocena zaburzeń i ubytków czucia 156
Ocena zaburzeń wegetatywnych 158
Ocena motoryki158
Badania elektroneurograficzne 158
Leczenie uszkodzeń nerwu 160
Leczenie operacyjne uszkodzeń nerwów obwodowych 160
Sposoby rekonstrukcji pni nerwowych 161
Naprawa „koniec do końca”161
Szew epineuralny 162
Szew fascikularny 162
Zespolenie koniec do boku162
Przeszczepy nerwowe163
Neurotyzacja nerwowo-mięśniowa 163
Transfery nerwowe163
Obrazy kliniczne uszkodzeń poszczególnych nerwów 165
Splot ramienny 165
Nerw pachowy165
Nerw nadłopatkowy 166
Nerw mięśniowo-skórny 166
Nerw promieniowy 166
Nerw łokciowy 167
Nerw pośrodkowy 168
Splot lędźwiowo-krzyżowy 168
Nerw udowy169
Nerw kulszowy 169
Nerw strzałkowy 169
Nerw piszczelowy169
11Reumoortopedia PMałdyk 171
Diagnostyka171
Leczenie operacyjne174
Leczenie nieoperacyjne177
12Jałowe martwice kości i osteochondrozy MSynder 181
Jałowa martwica głowy kości udowej – choroba Legg-Calve-Perthesa182
Martwica guzowatości kości piszczelowej, choroba Osgood-Schlattera 187
Jałowa martwica głowy II kości śródstopia188
Jałowa martwica guza piętowego 189
Jałowa martwica kości łódkowatej stopy 189
Martwica kości księżycowatej, choroba Kienböcka190
Oddzielająca martwica kostno-chrzęstna, choroba Königa 190
Chrzęstniakowatość stawów 191
13Choroby metaboliczne i endokrynologiczne GSzczęsny 193
Osteoporoza 194
Osteoporoza pomenopauzalna (typu I-go)196
Osteoporoza starcza 196
Osteoporoza wtórna – polekowa lub w nadczynności przytarczyc (typu II-go)197
Osteoporoza z unieruchomienia (lub nieużywania – disuseosteoporosis) 197
Diagnostyka osteoporozy 197
Leczenie osteoporozy 198
Zasady operacyjnego leczenia złamań osteoporotycznych 199
Osteomalacja i krzywica 204
Metabolizm witaminy D 205
Środowiskowe i żywieniowe aspekty prewencji i leczenia krzywicy i osteomalacji 205
Krzywica witamino-D-oporna (rodzinna hipofosfatemia) 206
Operacyjne leczenie deformacji spowodowanych krzywicą207
Przytarczyczkowa dystrofia kości207
Choroba Pageta kości208
Zmiany metaboliczne tkanki kostnej w wyniku zaburzeń funkcji tarczycy208
14Choroby genetyczne, spichrzeniowe i dysplazje szkieletowe MSynder, GSzczęsny 211
Zespół Downa (trisomia 21) 212
Zespół Marfana212
Zespół Ehlersa–Danlosa 212
Osteogenesis imperfecta212
Choroby spichrzeniowe214
Choroby spichrzeniowe – definicja i podział214
Mukopolisacharydozy214
Gangliozydozy215
Lipidozy 215
Glikogenozy 215
Dysplazje szkieletowe 215
Dysplazja włóknista 215
Achondroplazja (karłowatość krótkokończynowa) 216
Chrzęstniakowatość śródkostna, mnoga (choroba Olliera) 217
Meloreostoza (melorheostosis, choroba Lerie) 217
Osteopetroza (osteopetrosis, choroba marmurowych kości) 218
15Krystalopatie LRzepecka-Wejs, TMazurek 219
Dna moczanowa 220
Artropatia pirofosforanowa 224
Artropatia hydroksyapatytowa 227
16Zaopatrzenie ortopedyczne, protezowanie i amputacje kończyn ANowakowski, LRohde 231
Rola protetyki i ortotyki/zaopatrzenia ortopedycznego (PROT/ORT/ZO) w ortopedii i chirurgii 231
Amputacje kończyn dolnych233
Selektywne poziomy amputacji kończyny dolnej (KD) 234
Protezy kończyn dolnych 236
Wybrane uwagi dotyczące anatomii i fizjologii mięśni, ruchu i stabilności kończyn dolnych239
Amputacje kończyny górnej 239
Selektywne poziomy amputacji kończyny górnej 241
Protezy kończyn górnych 243
Ortezy (ortotyka) 247
17Biomateriały RPankowski, JDutka253
Definicja biomateriałów 253
Interakcja biomateriałów z tkankami gospodarza254
Stabilność mechaniczna i biologiczna biomateriałów 254
Rodzaje biomateriałów 254
Zastosowanie biomateriałów w ortopedii 256
18Bioaktywne preparaty stosowane w ortopedii S.ŁDragan 263
Najczęściej stosowane preparaty biostymulujące 263
Kwas hialuronowy 263
Osocze bogatopłytkowe 265
Mezenchymalne komórki macierzyste 269
19Mikrochirurgia w ortopedii FDąbrowski, TMazurek 275
Powiększenie pola operacyjnego 276
Narzędzia mikrochirurgiczne276
Szkolenie mikrochirurgiczne 276
Replantacja, rewaskularyzacja, transplantacja 277
Pokrywanie ubytków tkanek miękkich 279
20Anestezjologia w ortopedii dziecięcej IOżóg-Zabolska283
Kwalifikacja do operacji284
Premedykacja 285
Badania dodatkowe przed znieczuleniem 285
Zabezpieczenie preparatów krwiopochodnych 286
Głodzenie przed zabiegiem planowym/przyspieszonym w znieczuleniu ogólnym 286
Płynoterapia okołooperacyjna 286
Zgoda na znieczulenie286
Rodzaje znieczulenia u dzieci 287
Znieczulenia w wybranych jednostkach chorobowych287
Dawkowanie leków przeciwbólowych u dzieci289
21Anestezjologia w ortopedii dorosłych i leczenie bólu ARemesz, DKlicki 291
Metody znieczulenia291
Znieczulenie ogólne 291
Znieczulenie regionalne291
Blokady centralne292
Blokady obwodowe 292
Znieczulenia nasiękowe i powierzchniowe 292
Przygotowanie chorego do operacji293
Specyfika znieczulenia chorego do operacji w trybie nagłym294
Leczenie bólu 294
22Patologia i biologia złamań i urazów stawów TNiedźwiedzki, ŁNiedźwiedzki 297
Anatomia stawu u dorosłych i dzieci 297
Rodzaje stawów 297
Budowa stawu 297
Różnice anatomiczne układu kostno-stawowego u dzieci 298
Biomechanika stawu 298
Urazy stawów u dzieci 301
Urazy stawów u dorosłych 301
Skręcenia 301
Podwichnięcie i zwichnięcia stawów301
Złamania stawowe 301
Diagnostyka urazów stawów303
Zasady leczenia złamań stawowych 303
23Powikłania w leczeniu złamań kości ŁSieczka, DKotrych, ABohatyrewicz 305
Powikłania wczesne 305
Złamania otwarte 305
Uszkodzenie naczyń, rdzenia kręgowego i nerwów obwodowych 306
Zespół ciasnoty przedziałów powięziowych306
Krwawienie do jamy stawu 306
Powikłania późne307
Jałowa martwica 307
Zrost opóźniony 308
Nieprawidłowy zrost 308
Staw rzekomy309
Zespół Sudecka (algodystrofia) 311
Skostnienia heterotopowe (pozaszkieletowe) 311
Zakażenie rany i zespoleń ortopedycznych311
Zaniki mięśni, przykurcze, odleżyny312
24Złamania zmęczeniowe i patologiczne JSkowroński 315
Złamania zmęczeniowe315
Złamania patologiczne 317
25Postępowanie w urazach ostrych TNiedźwiedzki, ŁNiedźwiedzki321
Urazy miednicy323
Urazy kręgosłupa324
Urazy kończyn 325
Złamania otwarte 326
26Specyfika urazów układu kostno-stawowego u dzieci ŁMatuszewski, TMazurek329
Budowa kości u dziecka329
Badanie ortopedyczne dziecka i problemy diagnostyczne 330
Specyfika uszkodzeń układu kostnego u dzieci 331
Klasyfikacja Saltera-Harrisa 331
Złamania niekompletne 331
Złamania awulsyjne 332
Złamania elastyczne 332
Leczenie urazów kostno-stawowych w wieku rozwojowym 332
Charakterystyka najczęstszych postaci uszkodzeń narządu ruchu u dzieci 333
Złamanie obojczyka333
„Łokieć piastunki lub opiekunki”333
Złamanie bliższego końca kości ramiennej 333
Złamanie trzonu kości ramiennej 334
Złamanie nadkłykciowe kości ramiennej 334
Złamania bocznej części kłykcia kości ramiennej 335
Złamania nadkłykcia przyśrodkowego kości ramiennej 336
Złamania bliższego odcinka kości promieniowej 336
Złamania szyjki kości udowej 337
Złamania nasady dalszej kości piszczelowej typu Tillaux 337
Złamania kości przedramienia 338
Złamanie trzonów kości długich 338
27Złamania postrzałowe WMarczyński 341
Balistyka złamania postrzałowego 341
Biologia złamania postrzałowego 341
Zapobieganie zapaleniu złamań postrzałowych 345
Zapobieganie zaburzeniom zrostu w złamaniach postrzałowych 346
28Specyfika urazów sportowych TPiontek, PLubiatowski, PBąkowski, KCiemniewska-Gorzela, APyda,
JStefaniak, JWałecka 349
Uszkodzenia sportowe kończyn górnych 350
Uszkodzenie górnego obrąbka stawu ramiennego 351
Tylna niestabilność barku 352
Uszkodzenia ścięgna mięśnia piersiowego większego 353
Uszkodzenie kompleksu chrząstki trójkątnej 354
Uszkodzenie więzadła pobocznego łokciowego stawu śródręczno-palcowego kciuka 356
Urazy sportowe biodra i pachwiny 357
Uszkodzenie chrzęstno-kostne 358
Uszkodzenie obrąbka stawowego 359
Konflikt udowo-panewkowy 361
Pachwina 362
Typowe uszkodzenie przywodzicieli i/lub mięśnia prostego brzucha362
Ostre uszkodzenia mięśnia prostego brzucha i przywodzicieli 363
Choroba zwyrodnieniowa spojenia łonowego 363
Przepukliny 363
Biodro trzaskające 364
Zespół bólowy krętarza większego 364
Urazy sportowe stawu kolanowego 364
Specyfika uszkodzeń stawu kolanowego u sportowców 365
Leczenie uszkodzeń łąkotek stawu kolanowego u sportowców 366
Entezopatie w okolicach stawu kolanowego 369
Urazy stawu skokowego i ścięgna Achillesa369
Uszkodzenia stawu skokowego369
Uszkodzenia ścięgna Achillesa372
Urazy mięśni 374
Część II
ORTOPEDIA I TRAUMATOLOGIA REGIONALNA
1Elementy biomechaniki kręgosłupa i miednicy 379
Biomechanika kręgosłupa ANowakowski379
Naprężenia styczne 380
Segment ruchowy kręgosłupa381
Składowe sił obserwowane w obrębie całego kręgosłupa 381
Biomechanika skoliozy 382
Biomechanika korekcji skoliozy przy użyciu instrumentarium wielosegmentowego 382
Uwagi kliniczne w biomechanice miednicy MDąbrowski 384
2Kręgosłup, miednica, klatka piersiowa387
Badanie kliniczne i obrazowe kręgosłupa ANowakowski 387
Deformacje kręgosłupa ANowakowski 389
Skolioza 389
Skolioza młodzieńcza392
Skolioza wczesnodziecięca400
Skolioza dziecięca 403
Idiopatyczna skolioza dorosłych406
Chirurgiczny dostęp przedni w skoliozach PMichalski406
Implikacje kliniczne kompensacji kręgosłupa w skoliozach idiopatycznych ANowakowski 409
Skoliozy wrodzone ANowakowski 413
Skoliozy porażenne ANowakowski, PMichalski 414
Kifoza ANowakowski 426
Kręgoszczelina ANowakowski 428
Kręgozmyk ANowakowski 430
Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa i zespoły bólowe ANowakowski 432
Zmiany zwyrodnieniowe ANowakowski, PMichalski, ŁKubaszewski 437
Spondyloza 438
Spondyloartroza 438
Skolioza zwyrodnieniowa u dorosłych 438
Spondylolisteza zwyrodnieniowa w części lędźwiowej kręgosłupa438
Choroba Baastrupa 438
Zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa szyjnego 439
Izolowany ból szyi 439
Radikulopatia szyjna439
Spondyloza szyjna z mielopatią 440
Deformacje kręgosłupa szyjnego 440
Kręcz szyi 440
Przewlekły ból krzyża i zwyrodnienie krążka międzykręgowego w części lędźwiowej kręgosłupa 441
Przepuklina krążka międzykręgowego w części lędźwiowej kręgosłupa442
Niestabilność segmentowa w części lędźwiowej kręgosłupa i zmiany zwyrodnieniowo-zapalne
stawów międzykręgowych (ostearthritis)447
Zespół ogona końskiego 447
Stenoza (ciasnota, zwężenie) kanału kręgowego 447
Różnicowanie bólu kręgosłupa lędźwiowego i bólu biodra 451
Choroba Scheuermanna, kifoza Scheuermanna 452
Uwarunkowania mięśniowo-szkieletowe bólu w części lędźwiowo-krzyżowej452
Kokcydynia (kokcygodynia) 452
Problemy psychoneurotyczne i socjalne chorych z bólem krzyża 452
Profilaktyka bólów kręgosłupa 453
Perspektywy terapii 454
Stany zapalne ANowakowski454
Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa454
Reumatoidalne zapalenie stawów kręgosłupa455
Zapalenie krążka międzykręgowego u dzieci455
Zapalenie szpiku kostnego kręgów 456
Pałeczka brucelozy456
Infekcja gruźlicza456
Nabyty zespół upośledzenia odporności AIDS ANowakowski 456
Zaburzenia metaboliczne A Nowakowski457
Osteoporoza457
Choroba Pageta457
Cukrzyca 457
Nowotwory ANowakowski457
Urazy kręgosłupa MPaściak, ANowakowski, ŁKubaszewski 457
Mechanizm urazów 458
Badanie kliniczne i diagnostyka obrazowa 458
Niestabilność kręgosłupa458
Urazy kręgosłupa szyjnego 458
Rotacyjne podwichnięcie kręgosłupa szyjnego w stawie szczytowo-obrotowym 459
Urazy kręgosłupa piersiowo-lędźwiowego 460
Złamania osteoporotyczne 460
Obrażenia kręgosłupa u dzieci461
Złamania w obrębie pierścienia miednicy ACaban 462
Patomechanizm urazu i podział złamań 463
Diagnostyka464
Badanie kliniczne464
Badanie radiologiczne 464
Postępowanie w okresie powypadkowym 465
Leczenie ortopedyczne złamań pierścienia miednicy 466
Złamania kości krzyżowej 467
Wady klatki piersiowej MMurawski 468
Klatka piersiowa lejkowata 468
Klatka piersiowa kurza 469
3Biomechanika obręczy barkowej i kończyny górnej MPiotrowski, AWawruszczak 477
Staw mostkowo-obojczykowy 477
Staw barkowo-obojczykowy 477
Staw ramienny 478
Staw łokciowy 479
Błona międzykostna przedramienia 480
Staw promieniowo-nadgarstkowy 480
Staw śródnadgarstkowy 482
Staw nadgarstkowo-śródręczny kciuka 482
4Bark i ramię 485
Bolesny bark PLubiatowski, LRomanowski486
Zespół bólu podbarkowego 488
Zmiany zwyrodnieniowe stawu barkowo-obojczykowego490
Bark zamrożony490
Choroba zwyrodnieniowa barku492
Niestabilność stawu ramiennego PLubiatowski, LRomanowski 493
Urazy BKordasiewicz496
Złamania obojczyka497
Złamania łopatki 498
Złamania końca bliższego kości ramiennej 498
Zwichnięcia okolicy barku 504
Złamania trzonu kości ramiennej 508
Złamania końca dalszego kości ramiennej 509
5Łokieć i przedramię515
Zespoły przeciążeniowe okolicy stawu łokciowego MBłoński, SPomianowski 515
Zapalenie nadkłykcia bocznego kości ramiennej (łokieć tenisisty) 515
Zapalenie nadkłykcia przyśrodkowego kości ramiennej (łokieć golfisty)516
Neuropatie uciskowe nerwów na poziomie stawu łokciowego MBłoński, SPomianowski 517
Przykurcz i zmiany zwyrodnieniowe stawu łokciowego MBłoński, SPomianowski 518
Zaburzenia zrostu kości przedramienia MBłoński, SPomianowski 519
Stawy rzekome przedramienia 519
Zwichnięcie stawu łokciowego i złamania bliższych końców kości przedramienia DMichalik 522
Zwichnięcie stawu łokciowego 522
Złamanie wyrostka dziobiastego kości łokciowej 523
Złamanie głowy kości promieniowej523
Straszliwa triada Hotchkissa 525
Złamanie wyrostka łokciowego525
Endoprotezoplastyka głowy kości promieniowej i endoprotezoplastyka totalna
stawu łokciowego SPomianowski, MUrban 526
Łokieć piastunki (pronatio dolorosa) MPiotrowski, TMazurek 529
Złamania trzonów obu kości przedramienia MPiotrowski, TMazurek 529
Złamanie Galeazzi.530
Złamanie Monteggia 531
Złamanie Essex-Lopresti 532
Złamanie dalszego końca kości promieniowej 533
Złamanie Collesa 534
Złamanie Smitha 535
Złamanie z podwichnięciem nadgarstka (złamanie Bartona) 535
Złamanie wyrostka rylcowatego kości promieniowej oraz łokciowej536
Złamania wieloodłamowe przezstawowe dalszego końca kości promieniowej 536
Zespolenie śródszpikowe w leczeniu dalszego końca kości promieniowej 537
6Nadgarstek i ręka 543
Wady wrodzone ręki AŁabuć, TMazurek543
Polidaktylia (palce dodatkowe) 544
Palcozrost (syndaktylia) 545
Kamptodaktylia546
Zespół przewężeń amniotycznych 546
Wrodzony niedorozwój kości promieniowej546
Ręka homara (ektrodaktylia, ręka rozdwojona) 547
Przerost (makrodaktylia) 547
Paliczek delta 547
Zespoły uciskowe nerwów MStopa, TMazurek 548
Stany zapalne ręki KPobłocki, TMazurek 549
Ręka reumatoidalna MPiotrowski, TMazurek 550
Zmiany zwyrodnieniowa nadgarstka i ręki, zapalenie pochewek ścięgien, węźlak AŁabuć, TMazurekFDąbrowski551
Zapalenie pochewek ścięgien (palec trzaskający)553
Węźlak nadgarstka (torbiel galaretowata, ganglion) 553
Niestabilności nadgarstka MBonczar, FDąbrowski 553
Choroba Dupuytrena FDąbrowski 555
Jałowe martwice MPiotrowski, TMazurek 557
Urazy nadgarstka i ręki TMazurek 558
Rany ręki 558
Stłuczenia ręki 559
Skręcenia stawów ręki559
Zwichnięcia stawów 560
Złamania kości ręki562
Amputacje w obrębie ręki 566
Uszkodzenia ścięgien 566
7Biomechanika kończyny dolnej KDrewek, MMaiński, MMostowy569
Chód prawidłowy 569
Staw biodrowy 571
Staw kolanowy 572
Staw skokowy i stopa 577
8Biodro i udo 583
Rozwojowa dysplazja stawu biodrowego (RDSB) PMichniowski, MSynder 583
Niestabilność neurogenna stawu biodrowego PMichniowski, MSynder 588
Zapalenie stawu biodrowego PMichniowski, MSynder, MKołban589
Choroba Legg–Calve–Perthesa PMichniowski, MSynder, ASionek591
Młodzieńcze złuszczenie głowy kości udowej PMichniowski, MSynder 595
Choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego PMichniowski, MSynder 597
Konflikt udowo-panewkowy PMichniowski, MSynder599
Wrodzone wady stawu biodrowego PMichniowski, MSynder 602
Biodro szpotawe dziecięce AZiętek 604
Złamania szyjki kości udowej JGągała 606
Złamania okołokrętarzowe kości udowej JGągała 609
Złamania trzonu kości udowej JGągała 610
Złamania nadkłykciowe i przezkłykciowe kości udowej JGągała 612
Zwichnięcia stawu biodrowego JGągała 614
Złamania panewki stawu biodrowego JGągała617
Złamania okołoprotezowe po aloplastyce stawu biodrowego MTreder619
Złamania okołoprotezowe stawu kolanowego KKolarz 623
9Kolano i goleń631
Zaburzenia osi stawu kolanowego – kolano koślawe, szpotawe, choroba Blounta ŁMatuszewski 631
Artoskopia stawu kolanowego WWiduchowski633
Oddzielająca jałowa martwica chrzęstno-kostna – osteochondritis dissecans (OSD) ŁMatuszewski 635
Reumatoidalne zapalenie stawu kolanowego ŁMatuszewski 636
Zmiany zwyrodnieniowo-zniekształcające stawu kolanowego (gonartroza) JDutka, ABielecki, JJabłoński 637
Choroby stawu rzepkowo-udowego ŁMatuszewski 644
Choroba Osgood-Schlattera ŁMatuszewski645
Torbiel dołu podkolanowego – cysta Bakera ŁMatuszewski 646
Wady wrodzone stawu kolanowego i goleni u dzieci ŁMatuszewski, MSynder 647
Uszkodzenia więzadeł krzyżowych kolana JJarecki, ŁMatuszewski 650
Uszkodzenia łąkotek stawu kolanowego ŁMatuszewski, JJarecki652
Zwichnięcie stawu kolanowego ŁMatuszewski 654
Uszkodzenie ścięgna Achillesa ŁMatuszewski655
Złamania rzepki ŁMatuszewski655
Złamania bliższego odcinka kości piszczelowej ŁMatuszewski 656
Złamanie trzonów kości goleni ŁMatuszewski 658
Złamania kostek goleni ŁMatuszewski 660
10Staw skokowy i stopa ŁKołodziej 669
Anatomia i biomechanika stopy669
Paluch koślawy 674
Zniekształcenia mniejszych palców stopy (poza paluchem) 676
Palce młoteczkowate677
Palce młotkowate 677
Palce szponiaste 677
Palce zakręcone678
Niestabilność drugiego stawu śródstopno-palcowego i palce nakładające się 678
Zniekształcenie zewnętrznego brzegu stopy 680
Metatarsalgia680
Paluch sztywny, bolesny 682
Stopa wydrążona i szpotawa 684
Stopa płasko-koślawa nabyta u dorosłych oraz niewydolność ścięgna mięśnia
piszczelowego tylnego 686
Wrodzona stopa końsko-szpotawa 688
Stopa reumatoidalna 689
Uszkodzenia więzadeł stawu skokowo-goleniowego i ścięgna Achillesa 696
Skręcenia stawu skokowo-goleniowego 696
Uszkodzenie więzozrostu piszczelowo-strzałkowego (wysokie skręcenie stawu skokowo-goleniowego) 698
Uszkodzenie więzadła trójgraniastego 699
Ostre rozerwanie ścięgna Achillesa 699
Podstawy diagnostyki i leczenia złamań kości stępu i śródstopia 700
Złamania kości piętowej700
Złamania kości skokowej 703
Złamania typu pilon kości piszczelowej 705
Klasyfikacja złamań typu pilon 706
Słownik terminów i skrótów używanych w ortopedii i traumatologii ŁMatuszewski, ANowakowski 711
Skorowidz721