Ginekologia Tom 1-2

Spis treści

1 Zagadnienia ogólne
1.1. Rozwój ginekologii od empirii do nauki
1.1.1. Cel i zakres informacji
1.1.2. Ginekologia u zarania dziejów ludzkości
1.1.2.1 Społeczeństwa pierwotne
1.1.2.2 W starożytnym Egipcie
1.1.2.3 Wśród ludów semickich
1.1.2.4 W starożytnych Indiach
1.1.2.5 W kręgu antycznej kultury Grecji i Rzymu
1.1.3. Dalszy rozwój ginekologii na świecie
1.1.3.1 Średniowiecze (500?1500)
1.1.3.2 Odrodzenie (1450?1600)
1.1.3.3 U progu nowożytnego położnictwa (1600?1847)
1.1.3.4 Dalszy rozwój nauki w dziedzinie położnictwa i ginekologii (od 1847 r. do współczesności)
1.1.4. Rozwój polskiej ginekologii
1.1.4.1 Początki opieki położniczej w Polsce i pierwsze szkoły położnych
1.1.4.2 Powstanie i rozwój ośrodków klinicznych
1.1.4.3 Postępowy nurt położnictwa polskiego
1.1.4.4 Postępowy nurt ginekologii polskiej
1.1.4.5 Wkład ginekologów polskich w rozwój narzędzi i urządzeń lekarskich
1.1.4.6 Twórcy polskiej ginekologii
1.1.4.7 Ośrodki akademickie po drugiej wojnie światowej
1.1.4.8 Instytuty naukowe i kliniczne
1.1.4.9 Historia medycyny perinatalnej w Polsce
1.1.5. Laureaci Nagrody Nobla
1.1.6. Chronologia ważniejszych wydarzeń w historii położnictwa i ginekologii na świecie
1.1.7. Chronologia ważniejszych wydarzeń w historii położnictwa i ginekologii w Polsce
1.2. Epidemiologia ginekologiczna
1.2.1. Istotne definicje
1.2.2. Rodzaje badań
1.2.2.1 Badanie eksperymentalne (clinical trial)
1.2.2.2 Badania obserwacyjne (nieeksperymentalne)
1.2.2.3 Hierarchia dowodów naukowych
1.2.3. Kontrola w położnictwie i w ginekologii
1.2.3.1 Co podlega kontroli?
1.2.3.2 Cykl kontroli i analizy w położnictwie i ginekologii
1.2.3.3 Organizacja kontroli
1.2.3.4 Częste przyczyny niepowodzenia kontroli
1.3. Podstawy metodologii badań biomedycznych
1.3.1. Strategia badań naukowych
1.3.2. Podstawowe pojęcia metodologiczne
1.3.3. Pomiar
1.3.4. Błąd pomiaru
1.3.4.1 Błędy grube
1.3.4.2 Błąd przypadkowy (losowy)
1.3.4.3 Błąd systematyczny
1.3.5. Badanie populacji biologicznej
1.3.5.1 Pomiar w biologii
1.3.5.2 Rozkład zmiennej (cechy) populacji biologicznej
1.3.6. Badania naukowe w medycynie klinicznej
1.3.6.1 Podział błędów systematycznych występujących w badaniach klinicznych
1.4. Sytuacja demograficzna Polski na tle zmian ludnościowych w Europie
1.4.1. Rozwój demograficzny ludności Polski
1.4.2. Sytuacja demograficzna Polski w okresie po 1989 r.
1.4.3. Kierunki rozwoju podstawowych procesów ludnościowych
1.4.4. Europa a Polska ? stan i perspektywy demograficzne 1980?2050
1.4.5. Sytuacja demograficzna w wybranych krajach w roku 1990 i 2002
1.4.6. Antykoncepcja i planowanie rodziny
1.4.7. Emigracja w Polsce po 1989 r.
1.4.8. Znaczenie dziecka w rodzinie
1.4.9. Miary reprodukcji ludności
1.4.9.1 Współczynnik przyrostu naturalnego
1.4.9.2 Współczynnik dynamiki demograficznej
1.4.9.3 Współczynniki dzietności oraz reprodukcji brutto i netto
1.5. Higiena kobiety
1.5.1. Wprowadzenie
1.5.2. Higiena a zdrowie kobiety
1.5.3. Higiena okresu pokwitania
1.5.3.1 Higiena osobista
1.5.4. Higiena w okresie rozrodczym kobiety
1.5.4.1 Higiena osobista
1.5.4.2 Higiena żywienia (odżywiania)
1.5.4.3 Higiena pracy
1.5.5. Higiena okresu przekwitania i okresu starości
1.6. Mechanizmy antyoksydacyjne
1.6.1. Wstęp
1.6.2. Enzymatyczne i nieenzymatyczne mechanizmy antyoksydacyjne
1.7. Podstawy genetyki dla ginekologów
1.7.1. Zagadnienia ogólne
1.7.1.1 Organizacja materiału genetycznego człowieka
1.7.1.2 Choroby uwarunkowane genetycznie
1.7.1.3 Badania w kierunku chorób uwarunkowanych genetycznie
1.7.2. Wybrane zagadnienia kliniczne
1.7.2.1 Determinacja i różnicowanie płci
1.7.2.2 Genetyczne zaburzenia determinacji i różnicowania płci
1.7.2.3 Genetyczne przyczyny niepłodności i ich diagnostyka
1.7.2.4 Przedwczesne wygasanie czynności jajników (POF)
1.7.2.5 Genetyczne przyczyny poronień i ich diagnostyka
1.7.2.6 Poradnictwo genetyczne

2 Budowa i wady rozwojowe żeńskich narządów płciowych
2.1. Budowa narządów płciowych żeńskich
2.1.1. Jajnik
2.1.2. Jajowód
2.1.3. Macica
2.1.4. Pochwa
2.1.5. Srom
2.1.6. Krocze
2.1.7. Dno miednicy
2.1.8. Miednica kostna
2.1.9. Unaczynienie narządów płciowych
2.1.10. Unerwienie narządów płciowych
2.2. Wady rozwojowe żeńskich narządów płciowych
2.2.1. Prawidłowy rozwój układu moczowo-płciowego
2.2.1.1 Rozwój układu moczowego
2.2.1.2 Rozwój żeńskiego układu płciowego
2.2.2. Postacie kliniczne zaburzeń rozwojowych żeńskich narządów płciowych
2.2.2.1 Wady rozwojowe macicy
2.2.2.2 Wady wrodzone pochwy

3 Diagnostyka
3.1. Badanie ginekologiczne
3.1.1. Cel i zakres informacji
3.1.2. Wywiady
3.1.3. Badanie fizykalne ogólne
3.1.4. Badanie jamy brzusznej
3.1.5. Badanie ginekologiczne
3.1.6. Badanie zestawione
3.1.7. Rozpoznanie
3.1.8. Laparoskopia diagnostyczna
3.2. Metody diagnostyki obrazowej w ginekologii
3.2.1. Radiologia konwencjonalna
3.2.2. Mammografia diagnostyczna i skriningowa
3.2.3. Tomografia komputerowa (TK)
3.2.4. Tomografia rezonansu magnetycznego (MR)
3.2.5. Inne metody obrazowania
3.3. Badanie ultrasonograficzne w ginekologii
3.3.1. Badanie ultrasonograficzne macicy
3.3.2. Badanie ultrasonograficzne przydatków
3.3.3. Diagnostyka ultrasonograficzna zmian rozrostowych jajnika
3.4. Laparoskopowa diagnostyka ginekologiczna
3.4.1. Macica
3.4.2. Jajowody
3.4.3. Jajniki
3.4.4. Otrzewna miednicy mniejszej
3.4.5. Jelita, wątroba i dolna powierzchnia przepony
3.5. Podstawy diagnostyki andrologicznej
3.5.1. Wywiad
3.5.2. Badanie kliniczne
3.5.2.1 Ogólna budowa ciała
3.5.2.2 Moszna, jądra i najądrza
3.5.2.3 Powrózek nasienny
3.5.2.4 Prącie
3.5.2.5 Gruczoł krokowy (prostata, stercz)
3.5.2.6 Gruczoły sutkowe
3.5.3. Badanie nasienia
3.5.3.1 Objętość, barwa i pH nasienia
3.5.3.2 Koncentracja i całkowita liczba plemników w nasieniu
3.5.3.3 Ruchliwość plemników
3.5.3.4 Morfologia plemników
3.5.3.5 Komórki okrągłe
3.5.3.6 Aglutynacja i badania immunologiczne
3.5.3.7 Komputerowa ocena nasienia
3.5.3.8 Analiza biochemiczna nasienia
3.5.3.9 Oznaczanie wolnych rodników
3.5.4. Testy oceniające funkcję plemników
3.5.4.1 Testy przenikania śluzu szyjkowego
3.5.5. Diagnostyka endokrynologiczna
3.5.6. Diagnostyka obrazowa
3.5.4.1 Ultrasonografia
3.5.4.2 Inne metody diagnostyki obrazowej
3.5.7. Biopsja jąder
3.5.8. Diagnostyka genetyczna
3.6. Diagnostyka mikrobiologiczna
3.6.1. Cel i zakres informacji
3.6.2. Pobieranie i transport materiałów do laboratorium
3.6.2.1 Informacje ogólne
3.6.2.2 Pobieranie i transport materiałów do badań w kierunku bakterii, grzybów drożdżopodobnych i pierwotniaków
3.6.2.3 Pobieranie i transport materiałów do badań wirusologicznych
3.6.3. Interpretacja wyników posiewów ilościowych
3.6.3.1 Interpretacja wyników ilościowego posiewu moczu
3.6.3.2 Interpretacja wyników ilościowego posiewu cewników naczyniowych
3.6.4. Określenie lekowrażliwości drobnoustrojów
3.6.4.1 Lekowrażliwość i lekooporność drobnoustrojów ? definicje
3.6.4.2 Metody oznaczania lekowrażliwości
3.6.4.3 Mechanizmy oporności drobnoustrojów i interpretacja antybiogramów
3.6.4.4 Przewidywanie skuteczności antybiotykoterapii
3.7. Diagnostyka osteoporozy
3.7.1. Badanie kliniczne
3.7.2. Markery kostne
3.7.2.1 Nowoczesne markery kościotworzenia
3.7.2.2 Markery resorpcji
3.7.3. Badania densytometryczne
3.7.4. Kryterium diagnostyczne osteoporozy
3.8. Cytodiagnostyka ginekologiczna
3.8.1. Wstęp
3.8.2. Technika pobierania i przygotowywania rozmazów cytologicznych
3.8.3. Formułowanie rozpoznania cytologicznego
3.8.4. Klasyfikacja obrazów cytologicznych, System Bethesda 2001
3.8.5. Składniki komórkowe prawidłowych rozmazów z szyjki macicy
3.8.5.1 Komórki nabłonkowe
3.8.5.2 Komórki pochodzenia pozanabłonkowego
3.8.6. Wynik ujemny pod względem zmian śródnabłonkowych i złośliwych
3.8.7. Cytodiagnostyka raka trzonu macicy
3.8.8. Cytodiagnostyka płynu z jamy otrzewnej
3.8.9. Zastosowanie mikroskopii fluorescencyjnej do cytodiagnostyki ginekologicznej
3.8.9.1 Podstawy mikroskopii fluorescencyjnej
3.8.9.2 Mikroskop fluorescencyjny
3.8.9.3 Obrazy uzyskiwane w mikroskopie fluorescencyjnym
3.8.9.4 Znaczenie mikroskopii fluorescencyjnej w cytodiagnostyce zmian szyjki macicy
3.8.10. Podstawy mikroskopii fazowo-kontrastującej
3.8.10.1 Cechy obrazów komórkowych fazowo-kontrastujących
3.8.10.2 Przygotowywanie rozmazów cytologicznych do oglądania w kontraście fazowym
3.8.10.3 Zastosowanie mikroskopii fazowo-kontrastującej w cytodiagnostyce ginekologicznej
3.9. Diagnostyka morfologiczna
3.9.1. Badanie śródoperacyjne
3.9.2. Preparaty histologiczne parafinowe
3.9.2.1 Diagnostyka morfologiczna na podstawie preparatów parafinowych
3.9.3. Barwienia dodatkowe specjalne
3.9.4. Badania immunohistochemiczne
3.9.5. Ocena biologicznej złośliwości nowotworów
3.9.5.1 Markery proliferacji
3.9.5.2 Ocena aktywności onkogenów i genów supresorowych
3.9.5.3 Ocena mikromacierzy DNA w nowotworach złośliwych
3.10. Histeroskopia
3.10.1. Rozwój endoskopii macicy
3.10.2. Technika badania endoskopowego macicy
3.10.3. Wskazania i przeciwwskazania do endoskopii macicy
3.10.4. Lokalizacja i usuwanie zmian wewnątrzmacicznych ograniczających płodność
3.10.5. Rozrosty patologiczne endometrium, rak endometrium
3.11. Kolposkopia
3.11.1. Część ogólna
3.11.1.1 Wprowadzenie
3.11.1.2 Wyposażenie gabinetu ginekologicznego w sprzęt kolposkopowy
3.11.1.3 Technika badania kolposkopowego
3.11.1.4 Pobieranie rozmazów cytologicznych i materiału do badania histologicznego
3.11.1.5 Klasyfikacja morfologiczna zmian szyjki macicy
3.11.1.6 Mianownictwo kolposkopowe zmian szyjki macicy
3.11.2. Część szczegółowa
3.11.2.1 Obrazy kolposkopowe prawidłowe
3.11.2.2 Obrazy kolposkopowe nieprawidłowe (podejrzane), czyli nietypowa strefa przekształceń nabłonkowych
3.11.2.3 Obrazy kolposkopowe niezadowalające (niejasne)
3.11.2.4 Inne obrazy kolposkopowe
3.11.2.5 Formułowanie rozpoznania kolposkopowego
3.11.2.6 Obrazy kolposkopowe po zabiegach destrukcyjnych szyjki macicy
3.11.2.7 Taktyka lekarza klinicysty wobec otrzymywanych wyników badań cytologicznych i kolposkopowych
3.12. Diagnostyka endokrynologiczna
3.12.1. Badanie podmiotowe
3.12.2. Badanie przedmiotowe
3.12.2.1 Badanie ogólne
3.12.2.2 Badanie ginekologiczne
3.12.3. Pośrednie metody oceny obwodowego działania hormonów jajnikowych
3.12.3.1 Pomiar podstawowej temperatury ciała (BBT)
3.12.3.2 Ocena śluzu szyjkowego (skala Inslera)
3.12.3.3 Rozmazy cytohormonalne
3.12.3.4 Badanie histopatologiczne endometrium
3.12.4. Diagnostyka hormonalna
3.12.4.1 Gonadotropiny
3.12.4.2 Prolaktyna (PRL)
3.12.4.3 Estrogeny (estradiol, estron, estriol)
3.12.4.4 Progesteron, progestageny (17-hydroksyprogesteron, pregnandiol)
3.12.4.5 Androgeny
3.12.4.6 Kortyzol, 17-hydroksyketosteroidy (17-OHCS)
3.12.4.7 Białko wiążące steroidy płciowe (SHBG)
3.12.5. Hormonalne testy czynnościowe
3.12.6. Diagnostyka cytogenetyczna
3.12.7. Diagnostyka obrazowa
3.12.7.1 Ultrasonografia
3.12.7.2 Diagnostyka radiologiczna
3.12.7.3 Tomografia rezonansu magnetycznego (NMR)
3.12.8. Diagnostyka zabiegowa
3.12.8.1 Laparoskopia
3.12.8.2 Histeroskopia

4 Ginekologia wieku rozwojowego
4.1. Ginekologia dziecięca i dziewczęca
4.1.1. Wstęp
4.1.2. Dojrzewanie płciowe
4.1.2.1 Neuroendokrynologiczne aspekty dojrzewania płciowego
4.1.2.2 Sygnał metaboliczny. Krytyczna masa ciała. Leptyna
4.1.2.3 Wiek ginekologiczny i wiek kalendarzowy. Kryteria dojrzałości dziewcząt
4.1.3. Zaburzenia rozwoju płciowego
4.1.3.1 Przedwczesne dojrzewanie płciowe
4.1.3.2 Opóźnione pokwitanie lub brak pokwitania
4.1.3.3 Zahamowanie pokwitania lub zahamowanie rozwoju płciowego
4.1.4. Guzy jajnika w wieku rozwojowym. Nowotwory jajnika u dziewcząt
4.1.4.1 Fizjopatologia jajnika w różnych okresach życia. Torbiele czynnościowe
4.1.4.2 Pierwotne nowotwory nabłonkowe
4.1.4.3 Leczenie nowotworów jajnika u dziewcząt
4.1.4.4 Endometrioza u młodocianych
4.1.5. Prawidłowy i powikłany rozwój gruczołów sutkowych. Nowotwory piersi
4.1.5.1 Fizjologiczne obrzmienie gruczołów sutkowych u noworodków
4.1.5.2 Nieprawidłowości i zaburzenia rozwoju gruczołów sutkowych w okresie pokwitania
4.1.5.3 Guzy nowotworowe gruczołów sutkowych
4.1.6. Grupy i czynniki ryzyka w karcynogenezie raka szyjki macicy
4.1.6.1 Zagadnienia dotyczące współżycia płciowego dziewcząt
4.1.6.2 Nadżerka części pochwowej szyjki macicy w wieku rozwojowym
4.1.7. Zapalenie narządów płciowych
4.1.7.1 Zapalenia sromu i pochwy
4.1.7.2 Stany zapalne przydatków
4.1.8. Wady rozwojowe narządów płciowych
4.1.8.1 Niedrożność błony dziewiczej
4.1.8.2 Brak pochwy i macicy
4.1.8.3 Macica podwójna ze szczątkową niedrożną pochwą
4.1.8.4 Wrodzony brak dolnego odcinka pochwy
4.1.8.5 Wrodzony brak szyjki macicy przy istniejącej pochwie
4.1.8.6 Wrodzony brak szyjki macicy współistniejący z brakiem pochwy
4.2. Zaburzenia determinacji i różnicowania płci
4.2.1. Genetyczne uwarunkowania płci
4.2.1.1 Chromosomy płciowe
4.2.1.2 Geny uczestniczące w determinacji i różnicowaniu płci
4.2.1.3 Inne geny uczestniczące prawdopodobnie w rozwoju cech płciowych (WT1, SOX9)
4.2.1.4 Geny enzymów metabolizujących hormony steroidowe
4.2.1.5 Realizacja genetycznych uwarunkowań determinacji i różnicowania płci
4.2.2. Zasady diagnostyki genetycznej zaburzeń determinacji i różnicowania płci
4.2.3. Klinika zaburzeń różnicowania płci
4.2.3.1 Dysgenezja gonad
4.2.3.2 Zespół niewrażliwości na androgeny (androgen insensitivity syndrome)
4.2.3.3 Wrodzony przerost nadnerczy

5 Endometrioza
5.1. Etiopatogeneza endometriozy
5.1.1. Czynniki ryzyka
5.1.2. Teorie rozwoju endometriozy
5.1.2.1 Endometrioza otrzewnej
5.1.2.2 Endometrioza jajnikowa
5.1.2.3 Adenomioza
5.1.2.4 Głęboko naciekająca endometrioza (adenomioza przestrzeni zaotrzewnowej)
5.2. Obraz kliniczny endometriozy
5.2.1. Częstość występowania endometriozy i wiek chorych
5.2.2. Czynniki zagrożenia chorobą
5.2.3. Objawy i oznaki kliniczne
5.2.4. Podział endometriozy
5.2.5. Współistnienie endometriozy z innymi chorobami żeńskich narządów płciowych
5.2.5.1 Endometrioza a ciąża ektopowa
5.2.6. Endometrioza a przemiany złośliwe
5.2.7. Wpływ ciąży na endometriozę
5.2.8. Endometrioza a niepłodność
5.2.8.1 Niepłodność mechaniczna
5.2.8.2 Niepłodność czynnościowa
5.2.8.3 Uszkodzenie funkcji jajnika
5.3. Rozpoznawanie endometriozy
5.3.1. Zasady rozpoznawania endometriozy
5.3.1.1 Ocena makroskopowa ognisk endometriozy
5.3.1.2 Rozpoznanie histopatologiczne
5.3.2. Endometrioza wewnątrz jamy otrzewnej
5.3.2.1 Laparoskopia
5.3.2.2 Laparotomia
5.3.2.3 Nieinwazyjne metody diagnostyczne
5.3.2.4 Podsumowanie
5.3.3. Umiejscowienie endometriozy poza jamą otrzewnej
5.3.3.1 Endometrioza sromu, krocza i pochwy
5.3.3.2 Endometrioza szyjki macicy
5.3.3.3 Endometrioza układu moczowego
5.3.3.4 Endometrioza a cystitis interstitialis
5.3.3.5 Endometrioza w bliznach powłok brzusznych
5.3.3.6 Inne umiejscowienia endometriozy
5.4. Leczenie endometriozy
5.4.1. Leczenie chirurgiczne
5.4.1.1 Chirurgia laparoskopowa
5.4.1.2 Postępowanie chirurgiczne drogą laparotomii
5.4.2. Leczenie hormonalne
5.4.2.1 Ciąża rzekoma
5.4.2.2 Leczenie danazolem
5.4.2.3 Stosowanie agonistów gonadoliberyny
5.4.3. Trójstopniowe postępowanie według Semma
5.4.3.1 Trójstopniowe postępowanie a niepłodność

6 Ginekologia endokrynologiczna
6.1. Biosynteza hormonów, ich metabolizm i działanie
6.1.1. Steroidogeneza
6.1.2. Teoria dwóch komórek
6.1.3. Transport i metabolizm
6.1.3.1 Estrogeny
6.1.3.2 Progesteron
6.1.3.3 Androgeny
6.1.4. Mechanizm działania
6.1.4.1 Budowa receptora steroidowego
6.1.4.2 Aktywacja receptora
6.1.4.3 Receptor estrogenowy
6.1.4.4 Receptor progesteronowy
6.1.4.5 Receptor androgenowy
6.2. Receptory hormonalne
6.2.1. Wiadomości wstępne
6.2.1.1 Definicja receptora
6.2.1.2 Regulacja receptorowa w odpowiedzi na stymulację hormonalną
6.2.1.3 Wiązanie receptor?hormon
6.2.1.4 Ilościowe określenie powinowactwa receptora i hormonu
6.2.1.5 Krzywa wiązania i wykres Scatcharda. Doświadczalne oznaczanie stałej dysocjacji
6.2.1.6 Wiązanie hormonu z więcej niż jednym rodzajem receptora
6.2.1.7 Regulacja liczby i funkcji receptorów
6.2.2. Receptory błonowe
6.2.2.1 Struktura białka receptorowego i mechanizm jego funkcjonowania
6.2.2.2 Cykliczny AMP jako aktywator kinazy A
6.2.2.3 Uwalnianie wewnątrzkomórkowych zasobów wapnia za pośrednictwem trifosforanu inozytolu
6.2.2.4 Diacyloglicerol jako aktywator kinazy C
6.2.2.5 Budowa receptora adrenergicznego
6.2.2.6 Przemieszczenie receptora do wnętrza komórki Klatryna
6.2.2.7 Wewnątrzkomórkowe działanie kinaz białkowych
6.2.2.8 Receptor insulinowy