Atlas histologiczny z powiązaniami czynnościowymi

Prezentowane wydanie „Atlasu histologicznego z powiązaniami czynnościowymi” (znanego wcześniej jako „Atlas histologiczny z powiązaniami czynnościowymi DiFiore”) jest kolorowym atlasem histologii, obejmującym szeroki zakres wiedzy, zawierającym ryciny i zdjęcia mikroskopowe, przeznaczonym dla studentów medycyny, weterynarii, stomatologii, patologii i nauk biologicznych.

Podobnie jak w przypadku poprzednich wydań, liczne napływające od recenzentów komentarze były bardzo pomocne i w znacznym stopniu przyczyniły się do ulepszania zarówno tekstu, jak i zbioru rycin zawartych w atlasie. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom, także w tym wydaniu zamieszczone zostały kolorowe ryciny komórek, tkanek oraz narządów, z których słynie atlas. Atlas został także uzupełniony o liczne mikrofotografi e. Chociaż większość zdjęć została wykonana pod mikroskopem świetlnym, dodano też zdjęcia wykonane w mikroskopach elektronowych transmisyjnym oraz skaningowym.
Są to zdjęcia tych struktur, które wymagają bardziej precyzyjnego ukazania morfologii i szczegółów, niedostatecznie dobrze
widocznych pod mikroskopem świetlnym.

Dynamiczny rozwój nauki nieustannie dostarcza nowych informacji, poszerzających naszą wiedzę o podstawowych czynnościach biologicznych komórek, a także ich komponentach subkomórkowych oraz molekularnych. Dlatego obecnie nauka histologii wymaga więcej niż tylko umiejętności rozpoznawania cech strukturalnych różnych narządów. Wymaga także nauki i zrozumienia ich różnorodnej dynamiki i powiązań czynnościowych, które utrzymują homeostazę w organizmach żywych.

Spis treści:

Przedmowa VII
Recenzenci IX

CZĘŚĆ I Wprowadzenie
ROZDZIAŁ 1 Metody histologiczne 2
PODROZDZIAŁ 1 Przygotowanie tkanek i barwienie skrawków histologicznych 2
PODROZDZIAŁ 2 Interpretacja preparatów histologicznych 4
RYCINA 1.1 Kora nerki z ciałkiem nerkowym i różnymi rodzajami kanalików krętych 4
RYCINA 1.2 Mięśnie szkieletowe w przekroju podłużnym i poprzecznym wraz z otaczającą je wybarwioną na niebiesko tkanką łączną 5
RYCINA 1.3 Kosmek jelita cienkiego z rąbkiem szczoteczkowym, nabłonkiem walcowatym i komórkami kubkowymi 5
RYCINA 1.4 Przekrój przez ścianę aorty pokazujący obecność wybarwionych na ciemno włókien sprężystych i wybarwione na różowo mięśnie gładkie 5
RYCINA 1.5 Preparat ukazujący kostnienie na podłożu błoniastym w czaszce z wybarwioną na niebiesko tkanką łączną (tkanką kostną) oraz czerwonymi erytrocytami w naczyniach krwionośnych 5
RYCINA 1.6 Rozmaz krwi ukazujący różne komórki i płytki krwi 6
RYCINA 1.7 Przekrój przez rdzeń kręgowy z widocznymi istotą szarą i istotą białą 6
RYCINA 1.8 Przekrój poprzeczny przez nerw obwodowy z widocznymi osłonkami mielinowymi aksonów 6
RYCINA 1.9 Mała tętniczka i żyły zawierające krew, otoczone tkanką łączną 6
RYCINA 1.10 Płaszczyzny przekroju przez owalny, lity obiekt, ugotowane na twardo jajko 7
RYCINA 1.11 Płaszczyzny przekroju przez strukturę kanalikową 8
RYCINA 1.12 Kanaliki jądra w różnych płaszczyznach przekroju9

CZĘŚĆ II Komórka i cytoplazma
ROZDZIAŁ 2 Mikroskopia świetlna i mikroskopia elektronowa transmisyjna 12
RYCINA 2.1 Schemat budowy komórki, jej cytoplazmy i organelli 13
RYCINA 2.2 Struktura błony komórkowej 14
RYCINA 2.3 Wewnętrzna i zewnętrzna budowa urzęsionej i nieurzęsionej komórki nabłonka 20
RYCINA 2.4 Połączenia między komórkami nabłonka 21
RYCINA 2.5 Podstawna część komórek nabłonka 22
RYCINA 2.6 Podstawna część komórek transportujących jony 23
RYCINA 2.7 Rzęski i mikrokosmki 24
RYCINA 2.8 Otoczka jądrowa i pory jądrowe 24
RYCINA 2.9 Mitochondria (przekroje podłużny i poprzeczny) 25
RYCINA 2.10 Siateczka śródplazmatyczna szorstka 26
RYCINA 2.11 Siateczka śródplazmatyczna gładka 27XII
RYCINA 2.12 Aparat Golgiego 27
RYCINA 2.13 Ultrastruktura lizosomów i ciałek resztkowych w cytoplazmie makrofaga tkankowego 28
RYCINA 2.14 Cytoplazma i organelle urzęsionej komórki nabłonka z jajowodu ptaka 33
RYCINA 2.15 Cytoplazma i organelle komórki z rdzenia kręgowego gryzonia 33
RYCINA 2.16 Przekrój przez jądro komórkowe i przylegające organelle cytoplazmatyczne 34
RYCINA 2.17 Przekrój przez cytoplazmę urzęsionej komórki nabłonka z jajowodu ptaka ukazujący różnego rodzaju organelle 34
RYCINA 2.18 Komórki wydzielnicze z gęstymi ziarenkami wydzielniczymi w szczytowej części gruczołu widoczne na przekroju jajowodu ptaka 35
RYCINA 2.19 Przekrój przez szczytową część komórek nabłonka wyścielającego jajowód ptaka ukazujący różne organelle komórkowe 35
RYCINA 2.20 Przekrój poprzeczny przez nabłonek wydzielniczy z jajowodu ptaka ukazujący silnie rozwiniętą siateczkę śródplazmatyczną szorstką 36
RYCINA 2.21 Komórka wydzielnicza z gęstymi ziarenkami wydzielniczymi i poszerzoną siateczką śródplazmatyczną szorstką w nabłonku gruczołowym jajowodu ptaka 36
ROZDZIAŁ 3 Komórki i cykl komórkowy 37
RYCINA 3.1 Różne fazy mitozy i cytokineza 39

CZĘŚĆ III Tkanki
ROZDZIAŁ 4 Tkanka nabłonkowa 44
PODROZDZIAŁ 1 Klasyfikacja tkanek nabłonkowych 44
RYCINA 4.1 Różne rodzaje nabłonków w wybranych narządach 45
RYCINA 4.2 Nabłonek jednowarstwowy płaski: widok powierzchni mezotelium wyścielającego jamę otrzewnową 47
RYCINA 4.3 Nabłonek jednowarstwowy płaski: mezotelium okrywające jelito cienkie (przekrój poprzeczny)48
RYCINA 4.4 Różne typy nabłonków w korze nerki 49
RYCINA 4.5 Nabłonek jednowarstwowy walcowaty: powierzchnia żołądka49
RYCINA 4.6 Nabłonek jednowarstwowy walcowaty okrywający kosmki w jelicie cienkim: komórki z mikrokosmkami (rąbkiem szczoteczkowym) i komórki kubkowe 50
RYCINA 4.7 Nabłonek wielorzędowy walcowaty urzęsiony: drogi oddechowe–tchawica 52
RYCINA 4.8 Nabłonek przejściowy: pęcherz moczowy (nierozciągnięty) 53
RYCINA 4.9 Nabłonek przejściowy: pęcherz moczowy (rozciągnięty) 53
RYCINA 4.10 Nabłonek wielowarstwowy płaski nierogowaciejący: przełyk 54
RYCINA 4.11 Nabłonek wielowarstwowy płaski rogowaciejący: wewnętrzna powierzchnia dłoni 55
RYCINA 4.12 Nabłonek wielowarstwowy sześcienny: przewód wyprowadzający gruczołu ślinowego 56
PODROZDZIAŁ 2 Klasyfikacja tkanek gruczołowych 59
RYCINA 4.13 Zewnątrzwydzielnicze gruczoły cewkowe proste: gruczoły jelitoweASchemat gruczołu.
BPrzekrój poprzeczny przez jelito grube 60
RYCINA 4.14 Zewnątrzwydzielnicze gruczoły cewkowe rozgałęzione: gruczoły żołądkowe.
ASchemat gruczołuBPrzekrój poprzeczny przez żołądek 61
RYCINA 4.15 Zewnątrzwydzielnicze gruczoły cewkowe zwinięte: gruczoły potoweASchemat gruczołu
BPrzekrój poprzeczny i trójwymiarowy wygląd zwiniętego gruczołu potowego 62
RYCINA 4.16 Zewnątrzwydzielnicze gruczoły pęcherzykowe złożone: gruczoły mlekoweASchemat gruczołuBi CGruczoł mlekowy czynny 62
RYCINA 4.17 Zewnątrzwydzielnicze gruczoły cewkowo-pęcherzykowe złożone: śliniankaASchemat gruczołuBŚlinianka podżuchwowa 63 XIII
RYCINA 4.18 Zewnątrzwydzielniczy gruczoł cewkowo-pęcherzykowy złożony: ślinianka podjęzykowa64
RYCINA 4.19 Gruczoł endokrynowy: wyspa trzustkiASchemat wyspy trzustki
BDuże powiększenie fragmentu trzustki zawierającego elementy wewnątrzwydzielnicze i zewnątrzwydzielnicze 64
RYCINA 4.20 Część wewnatrzwydzielnicza i część zewnątrzwydzielnicza trzustki 65
RYCINA 4.21 Nabłonek jednowarstwowy sześcienny i nabłonek jednowarstwowy płaski w różnych typach kanalików nerki gryzonia 68
RYCINA 4.22 Nabłonek jednowarstwowy walcowaty i nabłonek jednowarstwowy płaski w rejonie brodawek nerkowych nerki małpy 68
RYCINA 4.23 Nabłonek jednowarstwowy walcowaty z rąbkiem szczoteczkowym, komórki kubkowe i limfocyty w tkance łącznej w kosmku jelita gryzonia 69
RYCINA 4.24 Nabłonek jednowarstwowy walcowaty z komórkami urzęsionymi i komórkami wydzielniczymi okrywający tkankę łączną z fibrocytami w jajowodzie małpy 69
RYCINA 4.25 Nabłonek wielowarstwowy sześcienny wyścielający przewód wyprowadzający ślinianki małpy otoczony włóknami i komórkami tkanki łącznej 70
RYCINA 4.26 Nabłonek wielorzędowy walcowaty ze steroeociliami otoczony włóknami mięśni gładkich w najądrzu małpy 70
RYCINA 4.27 Nabłonek przejściowy w nierozciągniętym pęcherzu moczowym małpy leżący na tkance łącznej z fibrocytami 71
RYCINA 4.28 Nabłonek wielowarstwowy płaski nierogowaciejący z pochwy małpy z leżącą poniżej tkanką łączną zawierającą liczne ciemno wybarwione limfocyty 71

ROZDZIAŁ 5 Tkanka łączna 72
RYCINA 5.1 Schematyczny obraz włókien i komórek występujących w tkance łącznej luźnej 73
RYCINA 5.2 Tkanka łączna luźna (preparat rozpostartej krezki) z zabarwionymi komórkami i włóknami 76
RYCINA 5.3 Rodzaje komórek tkanki łącznej 77
RYCINA 5.4 Tkanka łączna, naczynie włosowate i komórka tuczna w krezce jelita cienkiego 78
RYCINA 5.5 Tkanka łączna zarodkowa 78
RYCINA 5.6 Tkanka łączna luźna z naczyniami krwionośnymi i komórkami tłuszczowymi 79
RYCINA 5.7 Tkanka łączna zbita o utkaniu nieregularnym i tkanka łączna luźna 80
RYCINA 5.8 Tkanka łączna zbita o utkaniu nieregularnym i tkanka łączna luźna 80
RYCINA 5.9 Tkanka łączna zbita o utkaniu nieregularnym i tkanka tłuszczowa 81
RYCINA 5.10 Tkanka łączna zbita o utkaniu regularnym: ścięgno (przekrój podłużny) 82
RYCINA 5.11 Tkanka łączna zbita o utkaniu regularnym: ścięgno (przekrój podłużny) 83
RYCINA 5.12 Tkanka łączna zbita o utkaniu regularnym: ścięgno (przekrój poprzeczny) 84
RYCINA 5.13 Tkanka tłuszczowa: jelito 85
RYCINA 5.14 Tkanka mezenchymalna płodu gryzonia 89
RYCINA 5.15 Preparat krezki przedstawiający tkankę łączną luźną, włókna sprężyste, fibroblasty
i otaczającą je obficie występującą istotę podstawową 89
RYCINA 5.16 Tkanka łączna luźna poniżej nabłonka przejściowego w skrawku z cewki moczowej małpy 90
RYCINA 5.17 Tkanka łączna zbita o utkaniu nieregularnym w wardze psa, stykająca się z komórkami tkanki tłuszczowej żółtej 90
RYCINA 5.18 Tkanka łączna zbita o utkaniu regularnym ze ścięgna małpy, ukazująca gęsty układ włókien kolagenowych oraz ściśniętych fibroblastów 91
RYCINA 5.19 Sieć włókien siateczkowych w węźle chłonnym małpy 91
RYCINA 5.20 Skrawek tętnicy głównej z zabarwionymi włóknami tkanki łącznej i komórkami mięśniowymi gładkimi 92
RYCINA 5.21 Komórki tłuszczowe w tkance tłuszczowej żółtej w pobliżu włókien mięśniowych szkieletowych i tkanki łącznej zbitej o utkaniu nieregularnym W czasie sporządzania preparatu kropla tłuszczu obecna w cytoplazmie uległa rozpuszczeniu i widać tylko jądra komórek 92XIV
ROZDZIAŁ 6 Krew i hematopoeza 93
PODROZDZIAŁ 1 Krew 93
RYCINA 6.1 Różnicowanie mieloidalnych i limfoidalnych komórek prekursorowych do ich dojrzałych form i ich rozmieszczenie we krwi i w tkance łącznej 94
RYCINA 6.2 Rozmaz krwi ludzkiej: erytrocyty, neutrofile, eozynofile, limfocyt i płytki krwi 96
RYCINA 6.3 Rozmaz krwi ludzkiej: RBCs, neutrofile, duży limfocyt i płytki krwi 97
RYCINA 6.4 Erytrocyty i płytki krwi w rozmazie krwi 98
RYCINA 6.5 Neutrofile i ciałko Barra 98
RYCINA 6.6 Eozynofil 99
RYCINA 6.7 Limfocyty 100
RYCINA 6.8 Monocyt 100
RYCINA 6.9 Bazofil 100
RYCINA 6.10 Rozmaz krwi ludzkiej: bazofil, neutrofil, erytrocyty i płytki krwi 102
RYCINA 6.11 Rozmaz krwi ludzkiej: monocyt, erytrocyty i płytki krwi 102
PODROZDZIAŁ 2 Szpik kostny 106
RYCINA 6.12 Rozwój różnych komórek krwi w szpiku czerwonym (kość odwapniona) 107
RYCINA 6.13 Rozmaz szpiku kostnego: rozwój różnych typów komórek krwi 108
RYCINA 6.14 Rozmaz szpiku kostnego: wybrane komórki prekursorowe różnych komórek krwi 109
RYCINA 6.15 Rozmaz krwi ludzkiej ukazujący różnicujące się komórki krwi i fragmenty komórkowe – płytki krwi 113
RYCINA 6.16 Rozmaz krwi ludzkiej przedstawiający różne komórki krwi i fragmenty komórkowe 113
RYCINA 6.17 Duże powiększenie rozmazu krwi ludzkiej przedstawiające dwa neutrofile z wielopłatowymi jądrami i kilkoma jasno barwiącymi się ziarenkami 114
RYCINA 6.18 Duże powiększenie rozmazu krwi ludzkiej przedstawiające eozynofil z charakterystycznymi czerwono barwiącymi się ziarenkami cytoplazmatycznymi i dwupłatowym jądrem 114
RYCINA 6.19 Duże powiększenie rozmazu krwi ludzkiej przedstawiające bazofil z charakterystycznymi ciemnoniebiesko zabarwionymi ziarenkami cytoplazmatycznymi 115
RYCINA 6.20 Duże powiększenie rozmazu krwi ludzkiej przedstawiające monocyt z charakterystycznym nerkowatym jądrem 115
RYCINA 6.21 Duże powiększenie rozmazu krwi ludzkiej przedstawiające rzadko widziany duży limfocyt z charakterystycznym ciemnym jądrem i widoczną obwódką, niebiesko zabarwionej cytoplazmy 116
RYCINA 6.22 Duże powiększenie rozmazu krwi ludzkiej przedstawiające mały limfocyt z ciemnoniebieskim jądrem, zajmującym prawie całą cytoplazmę 116
ROZDZIAŁ 7 Tkanki szkieletowe: chrząstka i kość 117
PODROZDZIAŁ 1 Chrząstka 117
RYCINA 7.1 Kostnienie śródchrzęstne (endochondralne)Rycina pokazuje poszczególne stadia tworzenia kości na podłożu modelu chrzęstnego 118
RYCINA 7.2 Płodowa chrząstka szklista 119
RYCINA 7.3 Chrząstka szklista i otaczające ją struktury: tchawica 120
RYCINA 7.4 Komórki i substancja międzykomórkowa w dojrzałej chrząstce szklistej 121
RYCINA 7.5 Chrząstka szklista: rozwój kości 121
RYCINA 7.6 Chrząstka sprężysta: nagłośnia 122
RYCINA 7.7 Chrząstka sprężysta: nagłośnia 123
RYCINA 7.8 Chrząstka włóknista: krążek międzykręgowy 123
RYCINA 7.9 Chrząstka włóknista: krążek międzykręgowy małpy z chondrocytami i gęsto ułożonymi włóknami kolagenowymi typu I 124
RYCINA 7.10 Skrawek z obwodowej części chrząstki szklistej ukazujący ochrzęstną i zawarte w niej komórki 127
RYCINA 711 Chrząstka szklista i zawarte w niej komórki widoczne pod większym powiększeniem 127
RYCINA 7.12 Obwodowa część chrząstki szklistej i otaczająca ją ochrzęstna 128 XV
RYCINA 7.13 Skrawek chrząstki sprężystej, na którym widać ochrzęstną i zawarte w niej komórki 128
RYCINA 7.14 Powiększenie duże części obwodowej chrząstki sprężystej 129
RYCINA 7.15 Skrawek chrząstki włóknistej z krążka międzykręgowego przedstawiający ściśle ułożone włókna kolagenowe 129
RYCINA 7.16 Skrawek chrząstki włóknistej z krążka międzykręgowego, przeciętego pod innym kątem, przedstawiający włókna kolagenowe i chondrocyty 130
RYCINA 7.17 Chrząstka włóknista z innej okolicy krążka międzykręgowegoWidoczne są ściśle ułożone włókna kolagenowe i rozmieszczone między nimi chondrocyty 130
PODROZDZIAŁ 2 Kość 131
RYCINA 7.18 Budowa histologiczna kości zbitej 131
RYCINA 7.19 Kostnienie na podłożu chrzęstnym (kostnienie endochondralne): rozwój kości długiej
(widok ogólny, przekrój podłużny) 135
RYCINA 7.20 Kostnienie na podłożu chrzestnym: strefa kostnienia 136
RYCINA 7.21 Kostnienie na podłożu chrzęstnym (kostnienie endochondralne): strefa kostnienia 137
RYCINA 7.22 Kostnienie na podłożu chrzęstnym: tworzenie wtórnych (nasadowych) punktów kostnienia i chrząstki (płytki) nasadowej w kości długiej (kość odwapniona, przekrój podłużny) 138
RYCINA 7.23 Powstawanie kości: tworzenie osteonów (systemów Haversa i szpik pierwotny: kość odwapniona, przekrój poprzeczny) 139
RYCINA 7.24 Kostnienie na podłożu błoniastym: rozwój żuchwy (kość odwapniona, przekrój poprzeczny)140
RYCINA 7.25 Kostnienie na podłożu błoniastym: rozwój kości czaszki (kość odwapniona, przekrój poprzeczny) 141
RYCINA 7.26 Kość gąbczasta z beleczkami kostnymi i jamami szpikowymi: mostek (kość odwapniona, przekrój poprzeczny) 141
RYCINA 7.27 Kość gąbczasta: mostek (kość odwapniona, przekrój poprzeczny) 142
RYCINA 7.28 Kość zbita, wysuszona (szlif kostny, przekrój poprzeczny) 143
RYCINA 7.29 Kość zbita, wysuszona (szlif kostny, przekrój podłużny) 144
RYCINA 7.30 Kość zbita, wysuszona: osteon (przekrój poprzeczny) 144
RYCINA 7.31 Kostnienie na podłożu chrzęstnymRycina przedstawia substancję międzykomórkową (macierz) chrząstki, zwapniałą chrząstkę i tworzenie mankietu kostnego 148
RYCINA 7.32 Kostnienie na podłożu chrzęstnymWidoczne są zwapniałe przegrody chrząstki z wytwarzaną na ich powierzchni kością oraz powstający szpik 148
RYCINA 7.33 Skrawek zwapniałej chrząstki z modelu chrzęstnego kości z komórkami szpiku 149
RYCINA 7.34 Kostnienie na podłożu chrzęstnymWidoczne są: zwapniała chrząstka, macierz kostna i komórki tworzące kość 149
RYCINA 7.35 Kostnienie na podłożu błoniastymWidoczne są komórki tworzące kość oraz rozwijający się szpik 150
RYCINA 7.36 Beleczki kostne powstające na podłożu błoniastym 150
RYCINA 7.37 Beleczki kostne powstające na podłożu błoniastym 151
RYCINA 7.38 Szlif wysuszonej kości zbitej, na którym pokazana jest jej wewnętrzna budowa 151
ROZDZIAŁ 8 Tkanka mięśniowa 152
PODROZDZIAŁ 1 Mięsień szkieletowy 152
RYCINA 8.1 Schemat przedstawiający budowę mikroskopową mięśnia szkieletowego 153
RYCINA 8.2 Mięśnie szkieletowe (poprzecznie prążkowane): język (przekroje podłużny i poprzeczny) 154
RYCINA 8.3 Mięśnie szkieletowe (poprzecznie prążkowane): język (przekroje podłużny i poprzeczny) 155
RYCINA 8.4 Włókna mięśniowe szkieletowe (przekrój podłużny) 156
RYCINA 8.5 Ultrastruktura miofibryli komórki mięśnia szkieletowego156
RYCINA 8.6 Ultrastruktura sarkomerów, kanlików T i triad w komórce mięśnia szkieletowego157
RYCINA 8.7 Mięśnie szkieletowe, nerwy, aksony i płytki motoryczne 158
RYCINA 8.8 Mięsień szkieletowy z wrzecionkiem nerwowo-mięśniowym (przekrój poprzeczny) 159
PODROZDZIAŁ 2 Mięsień sercowy 160
RYCINA 8.9 Schematyczne przedstawienie obrazu mikroskopowego mięśnia sercowego 161
RYCINA 8.10 Mięsień sercowy (przekroje podłużny i poprzeczny) 162XVI
RYCINA 8.11 Mięsień sercowy (przekrój podłużny) 162
RYCINA 8.12 Mięsień sercowy (przekrój podłużny) 163
RYCINA 8.13 Ultrastruktura mięśnia sercowego (przekrój podłużny) 164
PODROZDZIAŁ 3 Mięsień gładki 165
RYCINA 8.14 Schematyczne przedstawienie mikroskopowej budowy mięśnia gładkiego 166
RYCINA 8.15 Mięsień gładki: ściana jelita cienkiego (przekroje podłużny i poprzeczny) 167
RYCINA 8.16 Mięsień gładki: ściana jelita cienkiego (przekroje poprzeczny i podłużny) 168
RYCINA 8.17 Ultrastruktura komórek mięśniowych gładkich na przekroju ściany jelita 168
RYCINA 8.18 Przekroje poprzeczny i podłużny włókien mięśniowych szkieletowych z języka małpy 173
RYCINA 8.19 Większe powiększenie mięśnia szkieletowego języka w przekrojach podłużnym i poprzecznym 173
RYCINA 8.20 Duże powiększenie skrawka półcienkiego ukazującego prążkowanie mięśnia szkieletowego, obwodowo położone jądra i otaczającą tkankę łączną 174
RYCINA 8.21 Skrawek półcienki mięśnia szkieletowego ukazujący wrzecionko nerwowo-mięśniowe, jego budowę i otaczające włókna mięśniowe 174
RYCINA 8.22 Powiększenie duże przekroju mięśnia sercowego małpy przedstawiające położone centralnie jądra oraz wstawki 175
RYCINA 8.23 Przekrój mięśnia sercowego małpy ukazujący włókna mięśnia sercowego przecięte w różnych płaszczyznach 175
RYCINA 8.24 Przekrój ściany jelita cienkiego przedstawiający okrężną (góra) i podłużną (dół) warstwę mięśni gładkich 176
RYCINA 8.25 Powiększenie duże warstwy okrężnej mięśnia gładkiego w ścianie jelita cienkiego małpy 176
ROZDZIAŁ 9 Tkanka nerwowa 177
PODROZDZIAŁ 1 Ośrodkowy układ nerwowy: mózgowie i rdzeń kręgowy 177
RYCINA 9.1 Ośrodkowy układ nerwowyUkład ten składa się z mózgowia i rdzenia kręgowego.
Na schemacie przekroju przedstawiono fragment mózgowia i rdzenia kręgowego wraz z ochraniającymi je warstwami tkanki łącznej nazywanymi oponami (oponą twardą, oponą pajęczą i oponą miękką) 178
RYCINA 9.2 Przykłady różnych typów neuronów zlokalizowanych w zwojach i narządach poza OUN 179
RYCINA 9.3 Rdzeń kręgowy: okolica środkowa części piersiowej (przekrój poprzeczny) 181
RYCINA 9.4 Rdzeń kręgowy: róg przedni istoty szarej, neurony ruchowe i przylegająca istota biała 182
RYCINA 9.5 Rdzeń kręgowy: okolica środkowa części szyjnej (przekrój poprzeczny) 183
RYCINA 9.6 Rdzeń kręgowy: róg przedni istoty szarej, neurony ruchowe i przylegająca istota biała przednia 184
RYCINA 9.7 Ultrastruktura typowych synaps akso-dendrytycznych w OUNMikrofotografia z mikroskopu elektronowego transmisyjnego 185
RYCINA 9.8 Neurony ruchowe: róg przedni rdzenia kręgowego 186
RYCINA 9.9 Neurofibryle i neurony ruchowe w istocie szarej rogu przedniego rdzenia kręgowego 188
RYCINA 9.10 Róg przedni istoty szarej rdzenia kręgowego: neurony wielobiegunowe, aksony i komórki glejowe 188
RYCINA 9.11 Kora mózgu: istota szara 189
RYCINA 9.12 Warstwa V kory mózgu 190
RYCINA 9.13 Móżdżek (przekrój poprzeczny) 191
RYCINA 9.14 Kora móżdżku: warstwa drobinowa, warstwa komórek Purkinjego i warstwa ziarnista 192
RYCINA 9.15 Astrocyty włókniste i naczynie krwionośne włosowate w mózgowiu 193
RYCINA 9.16 Ultrastruktura naczynia krwionośnego włosowatego w OUN i stopek końcowych okołonaczyniowych astrocytówMikrofotografia z mikroskopu elektronowego transmisyjnego 193
RYCINA 9.17 Oligodendrocyty w mózgowiu 194
RYCINA 9.18 Ultrastruktura oligodendrocyta i zmielinizowanych aksonów w OUNMikrofotografia
z mikroskopu elektronowego transmisyjnego 195
RYCINA 9.19 Ultrastruktura aksonów zmielinizowanych i przewężenia Ranviera (węzła) w OUN.
Mikrofotografia z mikroskopu elektronowego transmisyjnego 196 XVII
RYCINA 9.20 Komórki mikrogleju w mózgowiu 196
PODROZDZIAŁ 2 Obwodowy układ nerwowy 202
RYCINA 9.21 Obwodowy układ nerwowyUkład ten składa się z nerwów czaszkowych i nerwów rdzeniowychNa rycinie przedstawiono przekroje poprzeczne rdzenia kręgowego i nerwu obwodowego oraz charakterystyczne cechy neuronu ruchowego 202
RYCINA 9.22 Nerw obwodowy oraz naczynia krwionośne (przekrój poprzeczny) 203
RYCINA 9.23 Włókna nerwowe zmielinizowane (przekroje podłużny i poprzeczny) 204
RYCINA 9.24 Nerw kulszowy (przekrój podłużny) 205
RYCINA 9.25 Nerw kulszowy (przekrój podłużny) 206
RYCINA 9.26 Nerw kulszowy (przekrój poprzeczny) 207
RYCINA 9.27 Nerw obwodowy: przewężenia Ranviera (węzły) i aksony 207
RYCINA 9.28 Ultrastruktura pęczka włókien nerwowych nerwu obwodowego w obwodowym układzie nerwowym, przekrojonego w płaszczyźnie poprzecznej 208
RYCINA 9.29 Zwój rdzeniowy oraz korzenie: grzbietowy i brzuszny nerwu rdzeniowego (przekrój
podłużny) 209
RYCINA 9.30 Neurony jednobiegunowe (rzekomojednobiegunowe) i inne komórki zwoju rdzeniowego 210
RYCINA 9.31 Neurony wielobiegunowe, komórki otaczające i włókna nerwowe zwoju współczulnego 210
RYCINA 9.32 Zwój rdzeniowy: neurony jednobiegunowe (rzekomojednobiegunowe) i komórki otaczające 211
RYCINA 9.33 Przekrój poprzeczny rdzenia kręgowego w środkowej okolicy części piersiowej 214
RYCINA 9.34 Przekrój poprzeczny rdzenia kręgowego w części lędźwiowej 214
RYCINA 9.35 Przekrój przedniego rogu rdzenia kręgowego przedstawiający neurony ruchowe wielobiegunowe i przylegające aksony zmielinizowane 215
RYCINA 9.36 Przekrój przedniego rogu rdzenia kręgowego przedstawiający jego składniki komórkowe i włókniste 215
RYCINA 9.37 Fragment rdzenia kręgowego przedstawiający neuron ruchowy wielobiegunowy w rogu przednim rdzenia kręgowego 216
RYCINA 9.38 Fragment czuciowego zwoju rdzeniowego z neuronami jednobiegunowymi (rzekomojednobiegunowymi), pęczkami aksonów i otaczającą torebką łącznotkankową 216
RYCINA 9.39 Przekrój poprzeczny nerwu przedstawiający poszczególne komórki, aksony i otaczającą tkankę łączną 217
RYCINA 9.40 Przekrój podłużny nerwu obwodowego z przewężeniami Ranviera (węzłami), aksonami i siecią białek w wyekstrahowanych osłonkach mielinowych 217

CZĘŚĆ IV Układy
ROZDZIAŁ 10 Układ krążenia 220
RYCINA 10.1 Tętnica mięśniowa 221
RYCINA 10.2 Duża żyła 222
RYCINA 10.3 Trzy typy naczyń włosowatych (przekroje poprzeczne) 223
RYCINA 10.4 Różne naczynia krwionośne i limfatyczne w obrębie tkanki łącznej 224
RYCINA 10.5 Naczynia włosowate krezki jelita cienkiego (przekroje poprzeczny i podłużny) 225
RYCINA 10.6 Ultrastruktura naczynia włosowatego ciągłego w OUN (przekrój poprzeczny) 226
RYCINA 10.7 Ultrastruktura naczynia włosowatego okienkowego splotu naczyniówkowego komory OUN (przekrój poprzeczny) 227
RYCINA 10.8 Tętnica typu mięśniowego i żyła (przekrój poprzeczny) 228
RYCINA 10.9 Tętnica i żyła w tkance łącznej zbitej o utkaniu nieregularnym w nasieniowodzie 228
RYCINA 10.10 Ściana tętnicy typu sprężystego: aorta (przekrój poprzeczny) 229
RYCINA 10.11 Ściana dużej żyły: żyła wrotna (przekrój poprzeczny) 230
RYCINA 10.12 Serce: przedsionek lewy, zastawka przedsionkowo-komorowa i komora lewa (przekrój podłużny) 231XVIII
RYCINA 10.13 Serce: komora prawa, pień płucny i zastawka płucna (przekrój podłużny) 232
RYCINA 10.14 Serce: kurczliwe włókna mięśnia sercowego i komórki Purkinjego przewodzące bodźce 233
RYCINA 10.15 Ściana serca: komórki Purkinjego 234
RYCINA 10.16 Rozciągnięta krezka z naczyniami włosowatymi, jądrami komórek śródbłonka oraz komórkami i włóknami otaczającej tkanki łącznej 239
RYCINA 10.17 Przekrój przez krezkę pokazujący naczynia włosowate z erytrocytami, komórkę tuczną i zarys otaczających, wypłukanych adipocytów 239
RYCINA 10.18 Porównanie budowy tętnicy i żyły krezki 240
RYCINA 10.19 Porównanie budowy warstw w ścianach żyły i tętnicy krezki 240
RYCINA 10.20 Porównanie małej tętniczki i żyły z zastawkami otoczonych tkanką łączną właściwą luźną z fibrocytami 241
RYCINA 10.21 Ściana tętnicy i ściana żyły otoczone adipocytami 241
RYCINA 10.22 Przekrój przez ścianę tętnicy przedstawiający różne warstwy 242
RYCINA 10.23 Przekrój ściany serca w okolicy komory ukazujący różne struktury 242
ROZDZIAŁ 11 Układ limfatyczny 243
RYCINA 11.1 Rozmieszczenia narządów i naczyń limfatycznych 244
RYCINA 11.2 Budowa węzła limfatycznego 244
RYCINA 11.3 Budowa śledziony 244
RYCINA 11.4 Węzeł limfatyczny (widok ogólny) 248
RYCINA 11.5 Torebka węzła limfatycznego, kora i rdzeń (przekrój węzła) 249
RYCINA 11.6 Kora i rdzeń węzła limfatycznego 251
RYCINA 11.7 Węzeł limfatyczny: zatoka podtorebkowa, grudka limfatyczna, zatoka promienista kory i komórki siateczki 251
RYCINA 11.8 Węzeł limfatyczny: żyłka wysokośródbłonkowa w strefie przykorowej węzła 252
RYCINA 11.9 Węzeł limfatyczny: zatoka podtorebkowa, zatoka promienista kory i włókna siateczkowe zrębu 253
RYCINA 11.10 Grasica (widok ogólny) 254
RYCINA 11.11 Grasica (widok wycinka) 254
RYCINA 11.12 Kora i rdzeń grasicy 255
RYCINA 11.13 Śledziona (widok ogólny) 256
RYCINA 11.14 Śledziona: miazga czerwona i miazga biała 257
RYCINA 11.15 Śledziona: miazga czerwona i miazga biała 258
RYCINA 11.16 Migdałek podniebienny 259
RYCINA 11.17 Skrawek węzła limfatycznego małpy pokazany pod małym powiększeniem 263
RYCINA 11.18 Kora i rdzeń węzła limfatycznego małpy pokazane pod średnim powiększeniem 263
RYCINA 11.19 Węzeł limfatyczny małpy pokazany pod dużym powiększeniem 264
RYCINA 11.20 Skrawek śledziony małpy pokazany pod małym powiększeniem 264
RYCINA 11.21 Skrawek śledziony człowiekaWidoczne są grudki limfatyczne, okołotętnicza pochewka limfatyczna oraz miazga biała i miazga czerwona 265
RYCINA 11.22 Skrawek grasicy małpyWidoczne są kora i rdzeń płacika oraz występujące w nich struktury 265
RYCINA 11.23 Skrawek grasicy człowiekaWidoczne są ciałka grasicze Hassalla z otaczającą je tkanką 266
RYCINA 11.24 Skrawek migdałka podniebiennego człowiekaWidoczne są krypty i pozostałe szczegóły budowy 266
ROZDZIAŁ 12 Powłoki ciała 267
PODROZDZIAŁ 1 Skóra cienka 270
RYCINA 12.1 Składniki tkanki łącznej skóry właściwej pochodzącej ze skóry cienkiej ramienia 270
RYCINA 12.2 Skóra cienka: naskórek i składniki skóry właściwej 271
RYCINA 12.3 Skóra: naskórek, skóra właściwa i tkanka podskórna owłosionej skóry głowy 272
RYCINA 12.4 Owłosiona, cienka skóra głowy: mieszki włosowe i otaczające je struktury 273
RYCINA 12.5 Mieszek włosowy i otaczające go struktury: cebulka włosa, gruczoł potowy, gruczoł łojowy oraz mięsień napinający włos (przekrój podłużny) 274 XIX
PODROZDZIAŁ 2 Skóra gruba 275
RYCINA 12.6 Składniki tkanki łącznej skóry właściwej skóry grubej dłoni 276
RYCINA 12.7 Skóra gruba: naskórek, skóra właściwa i tkanka podskórna dłoni 276
RYCINA 12.8 Skóra gruba dłoni, powierzchowne warstwy komórkowe oraz barwnik melanina 277
RYCINA 12.9 Skóra gruba: naskórek i powierzchowne warstwy komórek 278
RYCINA 12.10 Gruczoł potowy apokrynowy: części wydzielnicze i wyprowadzające 279
RYCINA 12.11 Gruczoł potowy ekrynowy (przekrój poprzeczny i wygląd trójwymiarowy) 280
RYCINA 12.12 Kłębek w skórze właściwej skóry grubej 282
RYCINA 12.13 Ciałka Paciniego w skórze właściwej skóry grubej (przekroje poprzeczny i podłużny) 283
RYCINA 12.14 Skrawek skóry cienkiej małpy pokazujący składniki naskórka i skóry właściwej 287
RYCINA 12.15 Owłosiona skóra ludzkiej głowy z widocznymi mieszkami włosowymi wraz z otaczającymi tkankami skóry właś ciwej 287
RYCINA 12.16 Skrawek ludzkiej skóry grubej (dłoni) przedstawiający naskórek, skórę właściwą i ich składniki 288
RYCINA 12.17 Skrawek ludzkiej skóry grubej pokazujący warstwy naskórka 288
RYCINA 12.18 Powiększenie duże skrawka ludzkiej skóry grubej przedstawiające warstwy naskórka, ciałka Meissnera i leżącą poniżej skórę właściwą 289
RYCINA 12.19 Skrawek ludzkiej skóry właściwej zawierającej przewody wyprowadzające i komórki wydzielnicze gruczołów potowych otoczone komórkami mioepitelialnymi 289
RYCINA 12.20 Ludzki gruczoł potowy wraz z przewodami wyprowadzającymi i komórkami mioepitelialnymi widziany pod większym powiększeniem 290
RYCINA 12.21 Ciałko Paciniego wraz z otaczającymi strukturami skóry właściwej małpy (samca) 290
ROZDZIAŁ 13 Układ pokarmowy, część I: jama ustna i duże gruczoły ślinowe 291
PODROZDZIAŁ 1 Jama ustna 291
RYCINA 13.1 Przekrój strzałkowy zęba 291
RYCINA 13.2 Przekrój języka w tylnym odcinku ukazujący brodawki okolone, położenie kubków smakowych i związanych z nimi gruczołów surowiczych 292
RYCINA 13.3 Grzbietowa powierzchnia języka z widocznymi różnego rodzaju brodawkami oraz migdałkami 292
RYCINA 13.4 Przekrój przez nabłonek języka ukazujący kubek smakowy i jego komórki rozciągające się przez całą szerokość nabłonka wielowarstwowego płaskiego 293
RYCINA 13.5 Warga (przekrój podłużny) 294
RYCINA 13.6 Okolica przednia języka: koniec języka (przekrój podłużny) 295
RYCINA 13.7 Język: brodawka okolona (przekrój poprzeczny) 296
RYCINA 13.8 Język: brodawki nitkowate i brodawka grzybowata 297
RYCINA 13.9 Język: kubki smakowe 298
RYCINA 13.10 Język (część tylna): za brodawkami okolonymi w pobliżu migdałków językowych
(przekrój podłużny) 299
RYCINA 13.11 Migdałki językowe (przekrój poprzeczny) 299
RYCINA 13.12 Ząb wysuszony (przekrój podłużny)Niebarwiony szlif zęba 300
RYCINA 13.13 Ząb wysuszony: połączenie szkliwno-zębinoweNiebarwiony szlif zęba 301
RYCINA 13.14 Ząb wysuszony: połączenie cementowo-zębinoweNiebarwiony szlif zęba 302
RYCINA 13.15 Rozwój zęba (przekrój podłużny) 303
RYCINA 13.16 Rozwój zęba: szczegóły połączenia szkliwno-zębinowego 303
PODROZDZIAŁ 2 Główne gruczoły ślinowe (ślinianki) 304
RYCINA 13.17 Gruczoły ślinoweNa rycinie uwidoczniono różne rodzaje odcinków wydzielniczych (surowiczy, śluzowy i mieszany z półksiężycami surowiczymi) oraz różne rodzaje
przewodów (wstawki, przewody prążkowane i śródpłacikowe), a także komórki mioepitelialne gruczołów ślinowych 305
RYCINA 13.18 Gruczoł ślinowy przyuszny 307
RYCINA 13.19 Gruczoł ślinowy podżuchwowy 308
RYCINA 13.20 Gruczoł ślinowy podjęzykowy 309
RYCINA 13.21 Gruczoł ślinowy surowiczy: gruczoł przyuszny 310
RYCINA 13.22 Gruczoł ślinowy mieszany: gruczoł podjęzykowy 311XX
RYCINA 13.23 Grzbietowa powierzchnia języka ludzkiegoZdjęcie pokazuje brodawki nitkowate i brodawkę grzybowatą z kubkami smakowymi 315
RYCINA 13.24 Grzbietowa powierzchnia języka ludzkiegoZdjęcie ukazuje brodawkę okoloną z otaczającymi ją strukturami 315
RYCINA 13.25 Brodawka grzybowata małpy; fragment ukazujący kubki smakowe 316
RYCINA 13.26 Skrawek surowiczego gruczołu ślinowego przyusznego małpy, ukazujący przewód prążkowany i pęcherzyki surowicze 316
RYCINA 13.27 Gruczoł surowiczo-śluzowy (podżuchwowy) małpy, ukazujący pęcherzyki surowicze i cewki śluzowe oraz różne przewody wyprowadzające 317
RYCINA 13.28 Fragment ślinianki surowiczo-śluzowej (podżuchwowej) małpy, ukazujący pęcherzyki surowicze i cewki śluzowe 317
RYCINA 13.29 Skrawek gruczołu ślinowego śluzowo-surowiczego (podjęzykowego) małpy z cewkami śluzowymi, półksiężycami surowiczymi i przewodami wyprowadzającymi 318
RYCINA 13.30 Skrawek gruczołu ślinowego śluzowo-surowiczego (podjęzykowego) małpy.
Widoczne są cewki śluzowe, półksiężyce surowicze oraz przewody wyprowadzające 318
ROZDZIAŁ 14 Układ pokarmowy, część II: przełyk i żołądek 319
PODROZDZIAŁ 1 Przełyk 320
RYCINA 14.1 Cztery warstwy ściany przełyku (błona śluzowa, błona podśluzowa, błona mięś niowa, przydanka) i charakterystyka ich budowy 320
RYCINA 14.2 Przełyk: ściana odcinka górnego (przekrój poprzeczny) 321
RYCINA 14.3 Przełyk: odcinek górny (przekrój poprzeczny) 322
RYCINA 14.4 Przełyk: odcinek dolny (przekrój poprzeczny) 323
RYCINA 14.5 Przełyk: odcinek górny – błona śluzowa i błona podśluzowa (przekrój podłużny) 324
RYCINA 14.6 Przełyk: ściana dolnego odcinka (przekrój poprzeczny) 325
RYCINA 14.7 Połączenie przełykowo-żołądkowe 326
RYCINA 14.8 Połączenie przełykowo-żołądkowe (przekrój poprzeczny) 327
PODROZDZIAŁ 2 Żołądek 327
RYCINA 14.9 Cztery warstwy ściany żołądka (błona śluzowa, błona podśluzowa, błona mięśniowa i błona surowicza) oraz ich charakterystyczne składniki 328
RYCINA 14.10 Żołądek: okolica dna i trzonu (przekrój poprzeczny) 329
RYCINA 14.11 Żołądek: błona śluzowa dna i trzonu (przekrój poprzeczny) 331
RYCINA 14.12 Żołądek: okolica dna i trzonu (skrawek plastikowy) 332
RYCINA 14.13 Żołądek: część powierzchniowa błony śluzowej (dna) żołądka 333
RYCINA 14.14 Żołądek: część podstawna błony śluzowej dna żołądka 334
RYCINA 14.15 Okolica odźwiernika żołądka 336
RYCINA 14.16 Połączenie odźwiernikowo-dwunastnicze (przekrój podłużny) 337
RYCINA 14.17 Przekrój poprzeczny przełyku małpy z widocznymi elementami składowymi jego ścianyGruczoły właściwe przełyku znajdują się w błonie podśluzowej 342
RYCINA 14.18 Przekrój przez ścianę przełyku człowieka (powiększenie większe)Widoczne nabłonek i blaszka właściwa błony śluzowej 342
RYCINA 14.19 Połączenie przełykowo-żołądkowe człowiekaWidoczna gwałtowna zmiana budowy nabłonka w złączu 343
RYCINA 14.20 Ściana żołądka małpy z okolicy dna/trzonu (powiększenie małe) 343
RYCINA 14.21 Ściana żołądka człowieka okolicy dna/trzonu (powiększenie małe) 344
RYCINA 14.22 Okolica dna/trzonu żołądka małpyWidoczne dołki żołądkowe i gruczoły żołądkowe z różnymi komórkami 344
RYCINA 14.23 Cienki skrawek plastikowy powierzchni światła żołądka okolicy dna/trzonu małpy 345
RYCINA 14.24 Skrawek okolicy dna/trzonu żołądka małpyWidoczne podstawy gruczołów żołądkowych 345
ROZDZIAŁ 15 Układ pokarmowy, część III: jelito cienkie i jelito grube 346
PODROZDZIAŁ 1 Jelito cienkie 346
RYCINA 15.1 Różne typy komórek i warstwy w ścianie jelita cienkiego 347 XXI
RYCINA 15.2 Jelito cienki: dwunastnica (przekrój podłużny) 349
RYCINA 15.3 Jelito cienkie: dwunastnica (przekrój poprzeczny) 350
RYCINA 15.4 Jelito cienkie: jelito czcze (przekrój poprzeczny) 351
RYCINA 15.5 Gruczoły jelitowe z komórkami Panetha i komórkami enteroendokrynowymi 352
RYCINA 15.6 Jelito cienkie: jelito czcze z komórkmi Panetha 353
RYCINA 15.7 Jelito cienkie: jelito kręte z grudkami limfatycznymi (kępkami Peyera)
(przekrój poprzeczny) 354
RYCINA 15.8 Jelito cienkie: kosmki (przekroje podłużny i poprzeczny) 354
RYCINA 15.9 Ultrastruktura mikrokosmków w komórce absorpcyjnej jelita cienkiego 355
PODROZDZIAŁ 2 Jelito grube 356
RYCINA 15.10 Różne komórki i warstwy ściany jelita grubego (widok ogólny, przekrój poprzeczny) 357
RYCINA 15.11 Jelito grube: okrężnica i krezka (widok ogólny, przekrój poprzeczny) 358
RYCINA 15.12 Jelito grube: ściana okrężnicy (przekrój poprzeczny) 359
RYCINA 15.13 Jelito grube: ściana okrężnicy (przekrój poprzeczny) 360
RYCINA 15.14 Wyrostek robaczkowy (widok ogólny, przekrój poprzeczny) 361
RYCINA 15.15 Odbytnica (widok ogólny, przekrój poprzeczny) 362
RYCINA 15.16 Połączenie odbytowo-odbytnicze (przekrój podłużny) 363
RYCINA 15.17 Przekrój poprzeczny dwunastnicy kota przedstawia jej charakterystyczne cechy.
Komórki wydzielające śluz barwią się purpurowo 367
RYCINA 15.18 Powiększenie większe dwunastnicy małpy z gruczołami jelitowymi
i charakterystycznymi gruczołami dwunastniczymi 367
RYCINA 15.19 Duże powiększenie kosmka dwunastnicy człowieka, przedstawiające jego budowę 368
RYCINA 15.20 Przekrój jelita czczego człowieka, ukazujący błonę śluzową z komórkami Panetha
w gruczołach jelitowych 368
RYCINA 15.21 Przekrój jelita czczego kota, ukazujący dna gruczołów jelitowych z komórkami
Panetha 369
RYCINA 15.22 Przekrój jelita krętego człowieka ukazujący kępkę Peyera i nagromadzenie limfocytów
w błonie śluzowej 369
RYCINA 15.23 Przekrój okrężnicy człowieka z fałdami przejściowymi, gruczołami jelitowymi
oraz przekrojem taśmy okrężnicy 370
RYCINA 15.24 Budowa ściany okrężnicy małpy (materiał zatopiony w plastiku) 370
ROZDZIAŁ 16 Układ pokarmowy, część IV: narządy dodatkowe układu pokarmowego
(wątroba, trzustka i pęcherzyk żółciowy) 371
PODROZDZIAŁ 1 Wątroba 371
RYCINA 16.1 Fragment wątroby uwidaczniający szczegóły zrazika wątrobowego 372
RYCINA 16.2 Wątroba świni (widok ogólny, przekrój poprzeczny) 373
RYCINA 16.3 Wątroba małpy (widok ogólny, przekrój poprzeczny) 374
RYCINA 16.4 Wątroba wołu: zraziki wątrobowe (przekrój poprzeczny) 375
RYCINA 16.5 Fragment zrazika wątrobowego (przekrój poprzeczny) 376
RYCINA 16.6 Kanaliki żółciowe w zraziku wątrobowym (preparat traktowany kwasem osmowym) 376
RYCINA 16.7 Komórki Browicza–Kupffera w zraziku wątrobowym (po podaniu tuszu chińskiego) 377
RYCINA 16.8 Ziarenka glikogenu w komórkach wątrobowych (hepatocytach) 378
RYCINA 16.9 Włókna siateczkowe w zraziku wątrobowym 378
RYCINA 16.10 Sinusoidy wątroby, przestrzeń Dissego, hepatocyty i komórki śródbłonka w zraziku
wątrobowym 379
PODROZDZIAŁ 2 Trzustka 379
RYCINA 16.11 Fragment trzustki z układem przewodów wyprowadzających części
zewnątrzwydzielniczej 380
RYCINA 16.12 Część zewnątrz- i wewnątrzwydzielnicza trzustki (fragment narządu) 381
RYCINA 16.13 Wyspa trzustkowa 382
RYCINA 16.14 Wyspa trzustkowa (barwienie specjalne) 383XXII
RYCINA 16.15 Trzustka: części egzokrynowa i endokrynowa (wyspa trzustkowa) 384
RYCINA 16.16 Barwienie immunohistochemiczne wyspy trzustkowej ssaka 385
PODROZDZIAŁ 3 Pęcherzyk żółciowy 385
RYCINA 16.17 Ściana pęcherzyka żółciowego 386
RYCINA 16.18 Obraz wątroby świni w małym powiększeniu ukazujący zraziki wątrobowe otoczone
przegrodami łącznotkankowymi 390
RYCINA 16.19 Przestrzeń wrotna wątroby świni ukazująca obecne w niej elementy 390
RYCINA 16.20 Ziarenka glikogenu w hepatocytach we fragmencie zrazika wątrobowego
otaczającego żyłę centralną 391
RYCINA 16.21 Fragment zrazika wątroby gryzonia po podaniu dożylnym tuszu chińskiego w celu
ukazania aktywności fagocytarnej komórek Browicza–Kupffera 391
RYCINA 16.22 Skrawek trzustki małpy w małym powiększeniu ukazujący wyspy trzustkowe otoczone
pęcherzykami zewnątrzwydzielniczymi 392
RYCINA 16.23 Wyspa trzustkowa, przewód wyprowadzający i pęcherzyki trzustkowe u małpy
w dużym powiększeniu 392
RYCINA 16.24 Bardziej szczegółowy obraz wyspy trzustkowej małpy, przewód wyprowadzający
i otaczające komórki 393
RYCINA 16.25 Skrawek pęcherzyka żółciowego małpy w małym powiększeniu ukazujący budowę
jego ściany 393
ROZDZIAŁ 17 Układ oddechowy 394
RYCINA 17.1 Fragment płuca przedstawiony w trzech płaszczyznach, a także w przekroju
poprzecznymPowiększone oskrzeliki i pneumocyty typu II (zaznaczone kółkiem)
przedstawiono na rycinach 17.2 i 17.3 395
RYCINA 17.2 Wewnętrzna budowa oskrzelika oddechowego płuca pokazująca bezpośrednią
bliskość między powietrzem pęcherzyka, krwią naczynia krwionośnego włosowatego
i makrofagiem – komórką pyłową 396
RYCINA 17.3 Komórka pęcherzykowa typu II (w dużym powiększeniu) 397
RYCINA 17.4 Nabłonek węchowy i małżowina nosowa górna (widok ogólny) 398
RYCINA 17.5 Błona śluzowa węchowa: szczegóły budowy strefy przejściowej 399
RYCINA 17.6 Błona śluzowa okolicy węchowej jamy nosa: strefa przejściowa 400
RYCINA 17.7 Nagłośnia (przekrój podłużny) 401
RYCINA 17.8 Krtań (przekrój czołowy) 402
RYCINA 17.9 Tchawica – widok ogólny (przekrój poprzeczny) 403
RYCINA 17.10 Ściana tchawicy (przekrój) 404
RYCINA 17.11 Płuco (widok ogólny) 405
RYCINA 17.12 Oskrzele śródpłucne (przekrój poprzczny) 406
RYCINA 17.13 Oskrzele śródpłucne, płytki chrzęstne i otaczające pęcherzyki płucne 407
RYCINA 17.14 Oskrzelik końcowy (przekrój poprzeczny) 408
RYCINA 17.15 Oskrzelik oddechowy, przewód pęcherzykowy i pęcherzyki płucne 408
RYCINA 17.16 Płuco: oskrzelik końcowy, oskrzelik oddechowy, przewody pęcherzykowe, pęcherzyki
oraz naczynie krwionośne 409
RYCINA 17.17 Ściany pęcherzyków płucnych i komórki pęcherzykowe 410
RYCINA 17.18 Przekrój przez pęcherzyki płucne przylegające do ściany oskrzelika 411
RYCINA 17.19 Ultrastruktura płuca ukazana w niewielkim powiększeniuWidać część ściany
oskrzelika i przylegające pęcherzyki płucne 412
RYCINA 17.20 Przekrój ludzkiej jamy nosowej pokazujący przejście i różnice między nabłonkiem
oddechowym urzęsionym (po lewej stronie) oraz nabłonkiem węchowym (po prawej
stronie) 417
RYCINA 17.21 Przekrój tchawicy małpy pokazujący nabłonek wielorzędowy walcowaty urzęsiony
oraz podtrzymującą chrząstkę szklistą 417
RYCINA 17.22 Przekrój oskrzeli śródpłucnych wraz z otaczającymi tkankami płucnymi małpy 418
RYCINA 17.23 Przekrój ludzkiego nabłonka wielorzędowego walcowatego urzęsionego oskrzela
śródpłucnego zatopionego w plastyku 418
RYCINA 17.24 Przekrój poprzeczny oskrzelika oraz otaczających tkanek u małpy 419
RYCINA 17.25 Oskrzelik o małej średnicy w płucu małpy otaczony pęcherzykami 419 XXIII
RYCINA 17.26 Oskrzelik końcowy małpy otaczony pęcherzykami 420
RYCINA 17.27 Oskrzelik oddechowy z pęcherzykami płucnymi małpy otaczony pęcherzykami 420
ROZDZIAŁ 18 Układ moczowy 421
RYCINA 18.1 Przekrój strzałkowy nerki przedstawiający jej korę i rdzeń wraz z naczyniami
krwionośnymi oraz przewodami wydalającymi, wśród których są miedniczka
i moczowód 421
RYCINA 18.2 Porównanie histologicznych obrazów naczyń krwionośnych, różnych kanalików
nefronu oraz przewodów zbiorczych 424
RYCINA 18.3 Nerka: kora, rdzeń, piramida, brodawka i kielich mniejszy (widok ogólny) 425
RYCINA 18.4 Kora nerki i strefa zewnętrzna rdzenia 427
RYCINA 18.5 Kora nerki: aparat przykłębuszkowy 430
RYCINA 18.6 Kora nerki: ciałko nerkowe, aparat przykłębuszkowy i kanaliki kręte 430
RYCINA 18.7 Nerka: ultrastruktura komórek kanalika krętego I rzędu 432
RYCINA 18.8 Nerka: ultrastruktura powierzchni wierzchołkowej komórki kanalika krętego I rzędu 433
RYCINA 18.9 Nerka: mikrofotografia z mikroskopu elektronowego skanującego podocytów
(listka trzewnego nabłonka torebki kłębuszka) otaczających naczynia krwionośne
włosowate kłębuszka434
RYCINA 18.10 Nerka: mikrofotografia podocytu i przylegających do niego naczyń krwionośnych
włosowatych w ciałku nerkowym z mikroskopu elektronowego transmisyjnego 435
RYCINA 18.11 Rdzeń nerki: okolica brodawki (przekrój poprzeczny) 435
RYCINA 18.12 Rdzeń nerki: zewnętrzna powierzchnia brodawki (przekrój podłużny) 436
RYCINA 18.13 Nerka: przewody części rdzeniowej (przekrój podłużny) 437
RYCINA 18.14 Układ moczowy: moczowód (przekrój poprzeczny) 438
RYCINA 18.15 Przekrój ściany moczowodu (przekrój poprzeczny) 439
RYCINA 18.16 Moczowód (przekrój poprzeczny) 440
RYCINA 18.17 Pęcherz moczowy: ściana (przekrój poprzeczny) 440
RYCINA 18.18 Pęcherz moczowy: błona śluzowa obkurczona (przekrój poprzeczny) 441
RYCINA 18.19 Pęcherz moczowy: błona śluzowa rozciągnięta (przekrój poprzeczny) 442
RYCINA 18.20 Mikrofotografia jednopłatowej nerki gryzonia (ludzka nerka jest wielopłatowa),
uzyskana pod małym powiększeniem 447
RYCINA 18.21 Mikrofotografia przekrojonej kory nerki gryzonia uzyskana pod większym
powiększeniem, uwidacznia jej części składowe 447
RYCINA 18.22 Przekrój kory nerki ludzkiej uwidaczniający ciałko nerkowe oraz otaczające je
przewody 448
RYCINA 18.23 Przekrój podłużny okolicy rdzeniowej nerki małpy z widocznymi różnymi kanalikami
i naczyniami krwionośnymi 448
RYCINA 18.24 Przekrój podłużny przewodów brodawkowych w brodawce nerkowej małpy
uwidaczniający nabłonek jednowarstwowy walcowaty wraz z otaczającymi
tkankami 449
RYCINA 18.25 Przekrój poprzeczny moczowodu małpy wraz z nabłonkiem przejściowym, warstwami
mięśni gładkich oraz otaczającymi tkankami 449
RYCINA 18.26 Przekrój ściany pustego pęcherza małpy i wygląd nabłonka przejściowego 450
RYCINA 18.27 Przekrój rozciągniętej ściany pęcherza małpy i wygląd nabłonka przejściowego 450
ROZDZIAŁ 19 Układ dokrewny 451
PODROZDZIAŁ 1 Hormony i przysadka 451
RYCINA 19.1 Podwzgórze i przysadkaRycina przedstawia połączenie podwzgórza i przysadki
za pomocą elementów układu nerwowego (aksonów) i naczyńPokazane są również
główne komórki, tkanki i narządy docelowe reagujące na hormony wytwarzane przez
przysadkę gruczołową i przysadkę nerwową 452
RYCINA 19.2 Przysadka (widok ogólny, przekrój strzałkowy) 455
RYCINA 19.3 Przysadka: część dalsza, część pośrednia i część nerwowa 455
RYCINA 19.4 Przysadka: część dalsza (przekrój) 456XXIV
RYCINA 19.5 Rodzaje komórek w przysadce 457
RYCINA 19.6 Przysadka: część dalsza, część pośrednia i płat tylny 458
PODROZDZIAŁ 2 Tarczyca, gruczoły przytarczyczne i nadnercza 463
RYCINA 19.7 Na rycinie pokazana jest mikroskopowa budowa tarczycy i gruczołów
przytarczycznych 463
RYCINA 19.8 Budowa nadnerczy na poziomie mikroskopowym 464
RYCINA 19.9 Tarczyca psa (widok ogólny) 465
RYCINA 19.10 Tarczyca psa (przekrój) 466
RYCINA 19.11 Fragment tarczycy i przytarczycy psa (przekrój) 467
RYCINA 19.12 Tarczyca i gruczoł przytarczyczny 468
RYCINA 19.13 Nadnercza 470
RYCINA 19.14 Nadnercze: kora i rdzeń 471
RYCINA 19.15 Przekrój części dalszej przysadki ludzkiej przedstawiający w powiększeniu większym
różne rodzaje komórek 476
RYCINA 19.16 Przekrój przysadki ludzkiej przedstawiający fragment części nerwowej (strona lewa),
części pośredniej (środek) i części dalszej (strona prawa) 476
RYCINA 19.17 Duże powiększenie części nerwowej przysadki ludzkiej przedstawiające pituicyty
i kule Herringa otoczone przez aksony niezmielinizowane 477
RYCINA 19.18 Fragment tarczycy psa przedstawiający pęcherzyki z obkurczonym koloidem
i rozproszone komórki przypęcherzykowe (komórki C) 477
RYCINA 19.19 Fragment tarczycy małpy z pęcherzykami wypełnionymi koloidem oraz fragment
przytarczycy zawierającej komórki główne i oksyfilne 478
RYCINA 19.20 Przekrój przytarczycy małpy przedstawiający skupiska komórek oksyfilnych
zlokalizowane między komórkami głównymi 478
RYCINA 19.21 Część górna kory nadnercza małpy przedstawiająca dwie górne warstwy 479
RYCINA 19.22 Przekrój nadnercza małpy przedstawiający warstwy pasmowatą i siatkowatą kory
oraz rdzeń 480
ROZDZIAŁ 20 Układ rozrodczy męski 481
PODROZDZIAŁ 1 Jądro 481
RYCINA 20.1 Budowa wewnętrzna jądra 482
RYCINA 20.2 Różne fazy spermiogenezy 483
RYCINA 20.3 Budowa dojrzałego plemnika 483
RYCINA 20.4 Jądro (przekrój brzeżny) 485
RYCINA 20.5 Jądro: kanaliki plemnikotwórcze (przekrój poprzeczny) 486
RYCINA 20.6 Jądro: spermatogeneza w kanalikach plemnikotwórczych (przekrój poprzeczny) 487
RYCINA 20.7 Przekrój poprzeczny przez kanaliki plemnikotwórcze ukazujący komórki podporowe
Sertolego, spermatogonie i spermatydy w różnych stadiach rozwoju 488
RYCINA 20.8 Jądro małpy: różne stadia spermatogenezy 489
RYCINA 20.9 Ultrastruktura komórki Sertolego i komórek otaczających 490
RYCINA 20.10 Kanaliki plemnikotwórcze, kanaliki proste, sieć jądra i przewodziki odprowadzające
jądra 491
RYCINA 20.11 Przewodziki odprowadzające jądra i przewód najądrza 492
RYCINA 20.12 Przewód najądrza (przekrój poprzeczny) 492
RYCINA 20.13 Nasieniowód (przekrój poprzeczny) 493
RYCINA 20.14 Bańka nasieniowodu (przekrój poprzeczny) 494
PODROZDZIAŁ 2 Gruczoły dodatkowe układu rozrodczego męskiego 498
RYCINA 20.15 Rozmieszczenie jąder i dodatkowych narządów rozrodczych męskich 498
RYCINA 20.16 Gruczoł krokowy i część sterczowa cewki moczowej 499
RYCINA 20.17 Gruczoł krokowy: pęcherzyki gruczołowe i kamyki sterczowe 500
RYCINA 20.18 Gruczoł krokowy: gruczoły stercza z kamykami sterczowymi 501
RYCINA 20.19 Pęcherzyk nasienny 502
RYCINA 20.20 Gruczoł opuszkowo-cewkowy 502
RYCINA 20.21 Prącie człowieka (przekrój poprzeczny) 503
RYCINA 20.22 Część gąbczasta cewki moczowej (przekrój poprzeczny) 504 XXV
RYCINA 20.23 Przekrój jądra psa w małym powiększeniu przedstawia naczynia krwionośne
jądra i przekroje przewodu najądrza 507
RYCINA 20.24 Przekrój poprzeczny kanalików plemnikotwórczych ukazujący ich zawartość 507
RYCINA 20.25 Powiększenie duże fragmentu kanalika plemnikotwórczego gryzonia przedstawiające
różne typy komórek i ich rozwój 508
RYCINA 20.26 Przekroje przewodu najądrza małpy ukazujące szczegóły ich budowy i zawartość 508
RYCINA 20.27 Rozmaz ludzkich plemników ukazujący ich dojrzałe formy z widocznymi czapeczkami
akrosomalnymi 509
RYCINA 20.28 Przekrój poprzeczny nasieniowodu psa z widocznymi warstwami mięśniowymi
i przydanką 509
RYCINA 20.29 Przekrój gruczołu krokowego psa zawierający odcinki wydzielnicze i włóknisto-
-mięśniową tkankę łączną 510
RYCINA 20.30 Przekrój poprzeczny prącia małpy ukazujący tkanki wzwodowe 510
ROZDZIAŁ 21 Układ rozrodczy żeński 511
PODROZDZIAŁ 1 Jajnik i macica 511
RYCINA 21.1 Sekwencja zmian zachodzących podczas rozwoju pęcherzyków jajnikowych
kończąca się owulacją i wytworzeniem ciałka żółtegoDodatkowo, zmiany w ścianie
macicy podczas cyklu menstruacyjnego są skorelowane z hormonami przysadki
i funkcją jajników 511
RYCINA 21.2 Jajnik 512
RYCINA 21.3 Anatomia narządów żeńskiego układu rozrodczego 514
RYCINA 21.4 Jajnik: różne stadia rozwoju pęcherzyków (widok ogólny) 515
RYCINA 21.5 Jajnik: przekrój podłużny jajnika kota ukazujący liczne pęcherzyki jajnikowe
i ciałka żółte 517
RYCINA 21.6 Jajnik: przekrój przez korę jajnika i rozwijające się pęcherzyki 517
RYCINA 21.7 Jajnik: kora jajnika, pęcherzyki pierwotne i zawiązkowe 518
RYCINA 21.8 Pęcherzyki jajnikowe zawiązkowe i pierwotne 519
RYCINA 21.9 Jajnik: pęcherzyk jajnikowy dojrzewający w jajniku kota 519
RYCINA 21.10 Jajnik: oocyt I rzędu i fragment pęcherzyka dojrzałego 520
RYCINA 21.11 Ciałko żółte (widok ogólny) 521
RYCINA 21.12 Ciałko żółte: komórki luteinowe i komórki paraluteinowe 522
RYCINA 21.13 Jajnik ludzki: fragment ciałka żółtego i ciałka białawego 522
RYCINA 21.14 Jajowód: bańka z krezką jajowodu (widok ogólny, przekrój poprzeczny) 524
RYCINA 21.15 Jajowód: fałdy błony śluzowej 524
RYCINA 21.16 Jajowód: nabłonek wyścielający 525
RYCINA 21.17 Macica: faza proliferacyjna (pęcherzykowa) 526
RYCINA 21.18 Macica: faza wydzielnicza (lutealna) 527
RYCINA 21.19 Ściana macicy (endometrium): faza wydzielnicza (lutealna) 528
RYCINA 21.20 Ściana macicy: wczesna faza miesiączkowa 529
RYCINA 21.21 Fragment jajnika kota z widocznymi pęcherzykami w różnych stadiach rozwoju,
powiększenie małe 534
RYCINA 21.22 Budowa rozwijającego się pęcherzyka pierwotnego w korze jajnika wraz z komórkami
otaczającymi i przylegającym pęcherzykiem atrezyjnym 534
RYCINA 21.23 Charakterystyczny obraz dojrzewającego wtórnego pęcherzyka jajnikowego
w korze jajnika 535
RYCINA 21.24 Obszar lejka jajowodu małpy, ukazujący budowę błony śluzowej 535
RYCINA 21.25 Fragment błony śluzowej jajowodu małpy, ukazujący różne typy komórek 536
RYCINA 21.26 Fragment ludzkiej macicy w fazie wzrostowej 536
RYCINA 21.27 Fragment ludzkiej macicy z fazy menstruacyjnej 537
RYCINA 21.28 Fragment ludzkiej macicy z późnej fazy menstruacyjnej, ukazujący warstwę
podstawną endometrium i części podstawne gruczołów macicznych pozostałe
po złuszczeniu warstwy czynnościowej 537
PODROZDZIAŁ 2 Szyjka macicy, pochwa, łożysko i gruczoły mlekowe 538
RYCINA 21.29 Szyjka macicy, kanał szyjki i sklepienie pochwy (przekrój podłużny) 539
RYCINA 21.30 Pochwa (przekrój podłużny) 540XXVI
RYCINA 21.31 Glikogen w ludzkim nabłonku pochwy 541
RYCINA 21.32 Cytologia eksfoliatywna pochwy (wymazy z pochwy) z różnych okresów faz
rozrodczych 542
RYCINA 21.33 Pochwa: nabłonek powierzchniowy 544
RYCINA 21.34 Łożysko ludzkie (widok ogólny) 545
RYCINA 21.35 Kosmki kosmówki: łożysko z wczesnego okresu ciąży 546
RYCINA 21.36 Kosmki kosmówki: łożysko w okresie okołoporodowym 546
RYCINA 21.37 Gruczoł mlekowy nieczynny 547
RYCINA 21.38 Gruczoł mlekowy: mikrofotografia gruczołu nieczynnego 548
RYCINA 21.39 Gruczoł mlekowy podczas proliferacji we wczesnym okresie ciąży 549
RYCINA 21.40 Gruczoł mlekowy pobudzony do rozwoju i na wczesnym jego etapie 549
RYCINA 21.41 Gruczoł mlekowy z późnego okresu ciąży 550
RYCINA 21.42 Gruczoł mlekowy w okresie laktacji 551
RYCINA 21.43 Gruczoł mlekowy w okresie laktacji 551
RYCINA 21.44 Fragment pochwy małpy, ukazujący jej nabłonek i podścielającą go tkankę łączną 555
RYCINA 21.45 Fragment płacika ludzkiego gruczołu mlekowego zawierający przewody i otaczającą
tkankę łączną; początek aktywacji gruczołu 555
RYCINA 21.46 Fragment płacika gruczołu mlekowego czynnego małpy z okresu ciąży, zawierający
rozwijające się pęcherzyki 556
RYCINA 21.47 Fragment gruczołu mlekowego gryzonia z okresu laktacji ukazujący pęcherzyki
z substancją wydzielniczą i przewód wyprowadzający międzypłacikowy 556
ROZDZIAŁ 22 Narządy zmysłów: narząd wzroku i narząd słuchu 557
PODROZDZIAŁ 1 Narząd wzroku 557
RYCINA 22.1 Budowa wnętrza oka557
RYCINA 22.2 Komórki tworzące siatkówkę receptorową 558
RYCINA 22.3 Powieka (przekrój strzałkowy) 559
RYCINA 22.4 Gruczoł łzowy 560
RYCINA 22.5 Rogówka (przekrój poprzeczny) 561
RYCINA 22.6 Gałka oczna (przekrój strzałkowy) 562
RYCINA 22.7 Część tylna gałki ocznej: twardówka, naczyniówka, tarcza nerwu wzrokowego,
nerw wzrokowy, siatkówka i dołek środkowy (widok ogólny) 563
RYCINA 22.8 Warstwy naczyniówki i siatkówki (szczegóły budowy) 564
RYCINA 22.9 Oko: warstwy siatkówki i naczyniówki (szczegóły budowy) 565
RYCINA 22.10 Fragment tylnej części gałki ocznej z siatkówką i dołkiem środkowym 566
RYCINA 22.11 Tarcza (brodawka, krążek) nerwu wzrokowego, nerw wzrokowy oraz fragment
siatkówki z tylnego odcinka gałki ocznej 566
RYCINA 22.12 Fragment tylnej części siatkówki z żółtym barwnikiem plamki żółtej 567
PODROZDZIAŁ 2 Narząd słuchu 572
RYCINA 22.13 Wewnętrzna budowa ucha572
RYCINA 22.14 Ślimak 573
RYCINA 22.15 Narząd spiralny (narząd Cortiego) 573
RYCINA 22.16 Ucho wewnętrzne: ślimak (przekrój pionowy) 574
RYCINA 22.17 Ucho wewnętrzne: schody środkowe i narząd spiralny Cortiego 575
RYCINA 22.18 Ucho wewnętrzne: schody środkowe i narząd spiralny Cortiego 576
RYCINA 22.19 Ucho wewnętrzne: narząd spiralny Cortiego w schodach środkowych 577
RYCINA 22.20 Tylna okolica gałki ocznej małpyWidać jak nerw wzrokowy wychodzi z oka w miejscu
tarczy nerwu wzrokowego 580
RYCINA 22.21 Fragment oka małpy pokazujący różne warstwy siatkówki 580
RYCINA 22.22 Fragment ślimaka małpyWidać przewody, ich zawartość i otaczające struktury 581
RYCINA 22.23 Narząd spiralny małpy (duże powiększenie) 581
Indeks 583