Nauczanie języków obcych w edukacji wczesnoszkolnej

Kraków 2013, wydanie 1, format 165 x 235, objętość 320 str., oprawa miękka

Zamysł podjęcia tematu przez autora publikacji- „Nauczanie języków obcych w edukacji wczesnoszkolnej” powstał pod wpływem pedagogicznej refleksji wieloletniego obserwatora rzeczywistości szkolnej i praktyka w jednym - nauczyciela klas młodszych. Zgodnie z wewnętrznym przekonaniem autora, wczesne i obowiązkowe rozpoczęcie przez dzieci nauki języka obcego oraz wtopienie jego w całokształt edukacji wczesnoszkolnej wiąże się z koniecznością krytycznego spostrzeżenia na wprowadzanie innowacyjnych zmian w szkolnictwie w imię europejskości naszego społeczeństwa. To także stanowisko podnoszące rangę kształcenia języków obcych w edukacji wczesnoszkolnej oraz zauważalny fakt, że dzieciństwo jest okresem decydującym o edukacyjnej i życiowej karierze człowieka. Zdaniem autora zdobyte przez dzieci doświadczenia szkolne w tym z zakresu języka obcego, mogą być źródłem dla nich trudnych do zmian struktur wiedzy, strategii intelektualnych, motywów podejmowania działań poznawczych.

W rzeczywistości szkolnej autor opracowania dostrzegł znaczne rozbieżności, albowiem pomimo szczytnych teoretycznych założeń trudno polskiej szkole dostosować się do współczesnych potrzeb i zmian. Nieustannie mamy do czynienia z zachłystywaniem się nowinkami z poradników i administracyjnym wymuszaniem na nauczycielu „poprawności” metodycznej bez głębszej zmiany modelu nauczania.

Poza tym w obszarze kształcenia uczniów języków obcych w ramach edukacji wczesnoszkolnej nie ma jak dotąd imponującego dorobku. Jest to niewątpliwie skutek złożoności i wieloaspektowości tego zagadnienia, co dla pedagogów ten stan rzeczy nie może być uznany za korzystny. Zważywszy na to, wszelkie przejawy ignorancji tej problematyki - zdaniem autora - mogą stać się inhibitorem również w dalszym procesie kształcenia języków obcych uczniów na wyższych szczeblach edukacji.
Akcentując powody społeczno-edukacyjne i poznawcze, dla których zainteresował się autor publikacji tą problematyką, nie sposób pominąć tych o charakterze osobistym. Ujawniają one preferencje autora, pragnącego wnikliwie poznać proces glottodydaktycznych dzieci w klasach młodszych oraz środowisko w którym dziecko i nauczyciel funkcjonują.
Ważność przeprowadzonych badań wynikała z potrzeby wypełnienia luki w dotychczasowej wiedzy w takim stopniu, aby wprowadzenie obowiązkowej nauki języka obcego w ramach edukacji wczesnoszkolnej zakończyło się sukcesem. Wobec powyższego, przedmiot badań został osadzony w realiach reformującej się edukacji języka obcego na wstępnym etapie kształcenia. Dostrzeżone w praktyce przez autora publikacji sprzeczności tj. realizowana integracja edukacji wczesnoszkolnej oraz nauka języka obcego w formie przedmiotu sprawiły, że w projekcie metodologicznym badań zwrócilo on szczególną uwagę na nauczyciela i prowadzony przez niego proces glottodydaktyczny nie zapominając o uczniach i rodzicach. Zatem celem nadrzędnym podjętych badań było: określenie warunków, jakie powinna spełniać polska szkoła realizując naukę języka obcego w ramach edukacji wczesnoszkolnej.

Metodologiczny projekt badań sygnalizował prace o charakterze wieloaspektowym obejmującym swoim zasięgiem: edukacyjne umiejętności nauczycieli języka angielskiego, realizowany przez nich proces glottodydaktyczny w klasach młodszych, gotowość pierwszoklasistów do podjęcia nauki języka obcego, osiągnięcia dydaktyczne po zakończeniu pierwszego etapu kształcenia języka obcego, nastawienia rodziców i bazę materialną szkoły wykorzystywaną do nauki języka obcego w klasach I-III.
Zgodnie ze stanowiskiem wielu autorów (m.in. R. Więckowski, B. Wilgocka-Okoń, A. Brzezińska, E.H. Erikson), fundamentalną czynnością nauczyciela w praktyce edukacyjnej powinno być poznanie każdego dziecka, ustalenie jego gotowości do podjęcia obowiązków szkolnych z uwzględnieniem gotowości do nauki języków obcych. W toku postępowania badawczego, określono rozwojową gotowość do nauki języka obcego uczniów na wstępnym etapie kształcenia. Określenie tego celu wynikało z przekonania autora opracowania, że dobry start dzieci w pierwszym etapie zorganizowanego kształcenia niejednokrotnie rzutuje na jego dalszy przebieg.

W obszarze zainteresowań autora publikacji znalazł się nauczyciel języka obcego z jego edukacyjnymi umiejętnościami uczący dzieci w klasach młodszych. Inspiracją do wyznaczenia tego kierunku badań stała się od wielu lat prowadzona dyskusja w gronie specjalistów nad nowoczesnym kształceniem nauczycieli i przygotowaniem ich do sprostania wymaganiom, jakie niesie ze sobą teraźniejszość. W naszym kraju zjawisko spadku liczby dzieci rozpoczynających naukę szkolną stawia nauczycieli klas młodszych przed problemem szybkiego przekwalifikowania się pod kątem nauki dodatkowego przedmiotu. Wejście Polski do Unii Europejskiej przyczyniło się do wzrostu zainteresowań obecnych i przyszłych pedagogów językami obcymi. W związku z tym w toku badań ustalono edukacyjne umiejętności nauczycieli-lingwistów w konkretnym sytuacyjnym działaniu tzn. w czasie prowadzonego przez nich procesu glottodydaktycznego. Krytyczne oceny działalności współczesnego nauczyciela, spowodowały, że autor opracowania szczególnym oględzinom poddał poszczególne komponenty stosowane przez nauczycieli - lingwistów na zajęciach oraz osiągnięcia dydaktyczne uczniów kończących pierwszy etap nauki języka obcego.
W toku czynności badawczych ustalono również zestaw środków i materiałów dydaktycznych gwarantujących naukę języków obcych w klasach I-III szkoły podstawowej.

Konstrukcja logiczno-merytoryczną publikacji tworzą cztery części. Pierwsza z nich to teoretyczne podstawy badań składające się z trzech rozdziałów.
Pierwszy rozdział stanowi próbę przedstawienia nauki języków obcych w perspektywie głównych ujęć: filozoficznych, lingwistycznych, neurologiczno-psychologicznych oraz socjologicznych. Na przestrzeni wieków refleksja filozoficzna z zakresu problematyki języków obcych wpłynęła w sposób pośredni na kształtowanie edukacji językowej dzieci, informując nauczycieli - lingwistów na temat struktury języka i opracowując gramatyki poszczególnych języków nowożytnych na podstawie, których nauczano języków obcych. Znacznie wnikliwszymi rozstrzygnięciami w proces glottodydaktyczny dysponuje lingwistyka, która pomaga nauczycielom selekcjonując, dobierając i konstruując materiały nauczania, a także ustala metody i techniki zgodnie z możliwościami dzieci. Teoretyczną podstawę podjętej problematyki stanowią również rozstrzygnięcia dotyczące fizjologicznych-neurologicznych mechanizmów regulujących powstawanie mowy i procesów zachodzących w mózgu u dzieci oraz psychologiczno-socjologiczne podstawy nauczania języków obcych najmłodszych. W celu wyjaśnia istoty nauki języka obcego dzieci na poziomie elemntarnym, przedstawiono funkcjonowanie języka pierwszego - ojczystego, podobnego w kolejnych etapach przyswajania do języka obcego.

Rozdział drugi poświęcony został oczekiwaniom i możliwościom nauki języków obcych w edukacji wczesnoszkolnej z uwzględnieniem psychofizycznych przesłanek uzasadniających współczesną naukę dzieci.
Pełnego obrazu teoretycznych rozstrzygnięć dopełniają założenia dotyczące nauczyciela - inspiratora procesu kształcenia języków obcych i rodziców, podejmujących współpracę ze szkołą dla dobra dziecka oraz zaprezentowano współczesny warsztat pracy nauczyciela i ucznia.

Rozdział trzeci zawiera interpretację literatury poświęconej miejscu języków obcych w edukacji wczesnoszkolnej a w nim argumenty za i przeciw wczesnej nauce języków obcych, a także legislacyjne uwarunkowania europejskiej edukacji językowej wskazując przy tym powszechność tego kształcenia i zasadność wprowadzenia ich w naszym kraju.
Rozdział czwarty publikacji koncentruje się wokół założeń metodologicznych zaprojektowanych badań, które przeprowadzono w losowo wybranych pięciu szczecińskich szkołach podstawowych od 1. września 2006 do maja 2007 r.
Rozdziały: piąty-ósmy stanowią obszerną analizę i interpretację danych statystycznych dotyczących części diagnostycznej i zależnościowej badań. Zakończenie stanowią intersujące uogólniające stwierdzenia i wypływające z nich wnioski oraz wynikające implikacje dla praktyki edukacyjnej.