Atlas ćwiczeń korekcyjnych

„Atlas ćwiczeń korekcyjnych” jest zbiorem ponad 800 ćwiczeń, które mogą być wykorzystywane w korygowaniu wad postawy. Podjąłem się jego opracowania, gdyż:
1.     W literaturze poświęconej korygowaniu wad postawy dominuje omówienie zasad postępowania korekcyjnego w poszczególnych wadach postawy, które jest uzupełnione tylko przykładami ćwiczeń. Brakuje natomiast szerokiego zbioru ćwiczeń, uporządkowanego pod kątem zastosowania w poszczególnych wadach postawy.
2.     Duża grupa instruktorów gimnastyki korekcyjnej, zwłaszcza z krótkim stażem pracy w tej dziedzinie, ogranicza się w prowadzeniu zajęć do pewnej określonej liczby ćwiczeń. Tylko nieliczni decydują się na samodzielne opracowywanie nowych ćwiczeń.
3.     Większość instruktorów odczuwa potrzebę wzbogacenia swojego warsztatu pracy i szuka nowości w różnych publikacjach, na kursach doszkalających i konferencjach metodycznych. Fakt ten potwierdzają między innymi kontakty z instruktorami i hospitacje zajęć gimnastyki korekcyjnej.
4.     Dostępne publikacje najczęściej zawierają gotowe zestawy ćwiczeń. Brak jest pozycji przedstawiającej szerokie spektrum możliwych do zastosowania i wykorzystania ćwiczeń.
W publikacji niniejszej podjąłem próbę sprostania powyższemu zapotrzebowaniu i wypełnienia istniejącej luki. Do jej opracowania wykorzystałem ponad 40-letnie do-świadczenie w pracy dydaktycznej (jako pracownik Zakładu Korektywy AWF i wykładowca na wielu kursach i konferencjach), jak i praktycznej (jako instruktor gimnastyki korekcyjnej w szkołach, przedszkolach, ogniskach TKKF, na koloniach zdrowotnych, w gabinetach i przychodniach rehabilitacyjnych). W atlasie wykorzystałem znany mi zasób ćwiczeń oraz ćwiczenia przedstawione w innych opracowaniach.
Atlas stanowi - w założeniu - pomoc dla prowadzących zajęcia gimnastyki korekcyjnej. Nie jest to jednak pozycja, która wyręcza instruktora. Pokazuje ona szeroką gamę możliwości, z której instruktor może czerpać, dobierając ćwiczenia do potrzeb i możliwości dzieci, ich wieku, a także rodzaju wady, jej umiejscowienia, rozległości i stopnia zaawansowania zmian. Instruktor ma obowiązek wyboru ćwiczeń, doboru ich kolejności, liczby powtórzeń, a przede wszystkim nauczenia poprawności wykonywania ćwiczeń i kontroli utrzymywania pozycji skorygowanej w czasie ćwiczenia.
Atlas ma służyć uatrakcyjnieniu zajęć, dając instruktorowi możliwość większego wyboru ćwiczeń. Ma on ponadto zachęcić prowadzących zajęcia do tworzenia własnych osnów i zestawów ćwiczeń.
Atlas obejmuje ćwiczenia korygujące najczęściej występujące wady, powstające głównie na tle dystomii mięśniowej:
-     plecy okrągłe,
-     plecy wklęsłe,
-     plecy wklęsło-okrągłe,
-     boczne skrzywienia kręgosłupa,
-     płaskostopie
oraz stosowane w korektywie ćwiczenia oddechowe.
Każda grupa ćwiczeń korygujących daną wadę została poprzedzona krótkim omówieniem tej wady, z zaznaczeniem przyczyn jej powstawania, charakterystyki wady i zasad postępowania korekcyjnego.
Ćwiczenia korygujące każdą z wad zostały podzielone na grupy realizujące zadania szczegółowe (np. jednym z zadań szczegółowych w korekcji pleców okrągłych jest rozciąganie mięśni piersiowych, które może być realizowane przez ćwiczenia bierne lub czynne). Ćwiczenia zostały ułożone w kolejności: bez przyboru, z przyborem, z przyrządem, z udziałem współćwiczącego. Starałem się również zachować kolejność ćwiczeń: od pozycji niskich i odciążających kręgosłup (leżenia) do wysokich i obciążających osiowo kręgosłup (siady, stanie) oraz od łatwiejszych do trudniejszych, choć nie zawsze było to możliwe - z różnych względów.
W opisie każdego ćwiczenia wyszczególniono:
1.     Pozycję wyjściową.
2.     Ruch, jaki należy wykonać. W zajęciach gimnastyki korekcyjnej powinny dominować ćwiczenia symetryczne, a w ćwiczeniach asymetrycznych, gdy np. ruch jest wykonywany w jedną stronę lub jedną ręką, powinno nastąpić powtórzenie ruchu w przeciwną stronę lub z udziałem przeciwnej ręki, aby w sumie stworzyć warunki symetrycznego oddziaływania na mięśnie posturalne. W opisie ćwiczeń, gdzie ruch jest asymetryczny, zrezygnowałem z powtarzania uwagi o konieczności wykonania ćwiczenia w przeciwną stronę. Korzystający z „Atlasu” powinni przestrzegać tego wymogu.
3.     Oddziaływanie - ograniczając się do oddziaływania korekcyjnego. Z niego wynikają cele korekcyjne - w zakresie usuwania dystomii mięśniowej - jakie można osiągnąć, stosując to ćwiczenie. Podając zaangażowane w danym ćwiczeniu mięśnie posłużyłem się dużym uproszczeniem - wymieniając jeden czy dwa dominujące, gdy w rzeczywistości pracują przecież całe ich zespoły.
4.     Wskazania - w przypadku jakich wad postawy można stosować to ćwiczenie.
5.    Uwagi - w punkcie tym są przedstawione:
-     ewentualne przeciwwskazania do stosowania tego ćwiczenia,
-     możliwości modyfikacji,
-     na co należy zwrócić szczególną uwagę podczas wykonywania tego ćwiczenia.
Zakładając szeroki krąg odbiorców książki, zrezygnowałem w nazewnictwie ćwiczeń z terminologii gimnastycznej na rzecz określeń uproszczonych. W niewielu ćwiczeniach, gdzie zastosowanie formy uproszczonej byłoby trudne, pozostawiłem terminologię gimnastyczną (np. półzwis postawny tyłem). Jestem przekonany, że osoby nie znające tej terminologii posłużą się zdjęciem.
Każde ćwiczenie jest zilustrowane zdjęciem. Ma ono służyć ułatwieniu w odbiorze treści, ale należy pamiętać, że zdjęcie nie zawsze ukazuje cały ruch. Ponadto zdjęcie, sprowadzając rejestrację przestrzeni do jednej płaszczyzny, może powodować deformację odczytu. Należy pamiętać, że zdjęcie jest tylko uproszczoną ilustracją opisu i chcąc dokładnie zapoznać się z ćwiczeniem, należy bezwzględnie przeczytać cały jego opis.
Atlas jest adresowany głównie do:
-     instruktorów gimnastyki korekcyjnej,
-     magistrów i techników fizjoterapii, prowadzących zajęcia gimnastyki korekcyjnej,
-     nauczycieli wychowania fizycznego prowadzących zajęcia gimnastyki korekcyjnej,
-     studentów wydziałów wychowania fizycznego,
-     studentów wydziałów fizjoterapii.
Z atlasu będą mogli korzystać również:
-     nauczyciele wychowania fizycznego, pragnący stosować ćwiczenia korekcyjne na zajęciach wf,
-     nauczyciele nauczania początkowego prowadzący lekcje wf,
-     instruktorzy i trenerzy sportu - zwłaszcza prowadzący zajęcia z dziećmi i młodzieżą,
-     rodzice, których dzieci mają wady postawy.
Mam nadzieję, że atlas - z jednej strony - ułatwi pracę instruktorom i nauczycielom, z drugiej zaś - uatrakcyjni dzieciom i młodzieży zajęcia gimnastyki korekcyjnej.
Serdecznie dziękuję recenzentom pracy: Pani doc. dr Marii Kutzner-Kozińskiej i Panu prof. dr. hab. Tadeuszowi Kasperczykowi za wnikliwe i cenne uwagi.
Szczególne podziękowania składam Asi, Ani, Zuzance, Becie i Kamili za udział w sesjach zdjęciowych.
Autor