Chirurgia dla studentów i lekarzy w trakcie specjalizacji

Oddajemy w ręce czytelników podręcznik Chirurgia dla studentów i lekarzy w trakcie specjalizacji. Jest on oparty na Zarysie chirurgii wydanym w 2016 roku. Na kilku uczelniach Zarys chirurgii był pozycją obowiązkową do nauki chirurgii, znajdował się też na liście podręczników zalecanych do nauki chirurgii do LEK, a także lektur uzupełniających do egzaminu specjalistycznego z dziedziny chirurgii. Dla całego zespołu autorów był to powód do radości i satysfakcji.

Zainteresowanie Zarysem chirurgii sprawiło, że w ciągu kilku lat nakład został wyczerpany, a wydawnictwo zaproponowało mi wydanie jego nowej wersji - poszerzonej i zaktualizowanej o najnowsze doniesienia naukowe. Postanowiliśmy też zmienić tytuł książki, aby jednoznacznie wskazywał na pełny zakres zawartej w niej wiedzy z dziedziny chirurgii.

Znaczna część materiału książki jest identyczna z Zarysem chirurgii, ma podobny układ formalny, tyle samo części i podobną szatę graficzną. Zmiany uwzględniono w istniejącej strukturze podręcznika. Większość z nich dotyczy aktualizacji niektórych danych epidemiologicznych, np. nowotworów złośliwych oraz zaleceń do metod ich diagnozowania i leczenia. Zmienione i uaktualnione zostały wytyczne dotyczące leczenia z użyciem innych niż poprzednio antybiotyków (np. zakażeń układu moczowego) lub nowo wprowadzonych substancji (np. NOAC w leczeniu przeciwkrzepliwym). Uwzględniliśmy także wprowadzone do użycia nowoczesne techniki leczenia operacyjnego (chirurgia robotowa) i nowe wskazania do operacji, szczególnie małoinwazyjnych (chirurgia bariatryczna i onkologiczna).

Wszyscy współautorzy dołożyli starań, aby w obecnym wydaniu podręcznika zawrzeć najnowszą wiedzę z zakresu swoich dziedzin, dzięki czemu czytelnik nie będzie musiał zbyt często wspomagać się Internetem w celu sprawdzenia aktualności podawanej informacji. Jako redaktor podręcznika starałem się zachować styl i przejrzystość podobny do Zarysu chirurgii, tak aby korzystanie z niego nie było ani uciążliwe, ani nudne.

Chirurgia dla studentów i lekarzy w trakcie specjalizacji to w zasadzie książka autorska. Jej redaktor (oraz autor wielu rozdziałów) jest obdarzony pewną umiejętnością przelewania wiedzy na papier (to opinia czytelników) i może dlatego przekazywane w niej informacje łatwo się przyswaja. Mamy nadzieję, że podręcznik spodoba się odbiorcom, przede wszystkim studentom, zachęci ich do nauki chirurgii podczas studiów i uczyni ją efektywną. Tym, którzy nie lubią rozstawać się z książkami, a w trakcie praktyki wracają do podręczników z wiedzą źródłową - będzie nadal służył pomocą.

Spis treści:

I. Zagadnienia ogólne. 1
1. Rany 3
1.1. Rodzaje ran 3
1.2. Gojenie się rany 5
1.3. Czynniki upośledzające gojenie się ran 6
1.4. Praktyczne postępowanie z raną – zaopatrzenie rany 6
1.5. Problemy, jakie mogą wystąpić przy zaopatrywaniu rany 10
1.6. Dalsze postępowanie po zaopatrzeniu rany. 10
2. Znieczulenie i zwalczanie bólu 12
2.1. Rodzaje znieczulenia do operacji i zabiegów chirurgicznych 12
2.2. Znieczulenie ogólne 18
2.3. Przygotowanie pacjenta do operacji 18
2.4. Ocena ryzyka okołooperacyjnego 19
2.5. Postępowanie przeciwbólowe po operacji 20
3. Zakażenia chirurgiczne 23
3.1. Czyrak (łac. furunculus) 23
3.2. Ropień (łac. abscessus) 24
3.3. Ropowica (łac. phlegmone) 28
3.4. Ropniak (łac. empyema) 35
3.5. Martwicze zapalenie powięzi (łac. fascitis necroticans) 36
3.6. Zastrzał (łac. panaritium) 37
3.7. Zanokcica (łac. paronychia) 39
3.8. Wrastający paznokieć (łac. unguis incarnatus) 40
3.9. Bakteryjne choroby kojarzone zwykle z chirurgią 41
4. Zakażenia szpitalne 44
4.1. Patogeny alarmowe 44
4.2. Zakażenie miejsca operowanego 45
4.3. Inne zakażenia szpitalne w chirurgii 46
4.4. Drogi szerzenia się zakażeń szpitalnych 46
4.5. Czynniki zwiększające ryzyko zakażenia szpitalnego 47
4.6. Profilaktyka okołooperacyjna przeciw zakażeniu 49
4.7. Racjonalna antybiotykoterapia 49
4.8. Zakażenie materiału wszczepionego w tkanki (implantów) 52
5. Gospodarka wodno-elektrolitowa 54
5.1. Fizjologiczne mechanizmy regulacji gospodarki wodnej i elektrolitowej 55
5.2. Zaburzenia gospodarki wodnej 56
5.3. Potas i zaburzenia jego równowagi 58
5.4. Wapń i zaburzenia jego równowagi 60
6. Równowaga kwasowo-zasadowa 63
6.1. Mechanizmy regulacji równowagi kwasowo-zasadowej 64
6.2. Kwasica metaboliczna 65
6.3. Zasadowica metaboliczna 66
6.4. Zasadowica oddechowa 67
6.5. Kwasica oddechowa 68
7. Hemostaza i przetaczanie krwi 70
7.1. Definicja hemostazy 70
7.2. Naturalne mechanizmy hemostazy 70
7.3. Czynniki zmniejszające sprawność hemostazy 71
7.4. Chirurgiczne metody uzyskiwania hemostazy 72
7.5. Przetaczanie krwi i jej składników. 72
8. Leczenie żywieniowe 79
8.1. Przyczyny niedożywienia 79
8.2. Ocena stanu odżywienia 80
8.3. Następstwa niedożywienia 80
8.4. Leczenie żywieniowe 80
8.5. Powikłania leczenia żywieniowego 84
9. Wstrząs 85
9.1. Rodzaje wstrząsu 85
9.2. Patofizjologia wstrząsu 86
9.3. Mechanizmy obronne organizmu we wstrząsie 87
9.4. Objawy 87
9.5. Leczenie 88
9.6. Powikłania wstrząsu 91
II. Umiejętności praktyczne 93
1. Umiejętności praktyczne przydatne nie tylko dla chirurga 95
1.1. Zmiana opatrunku na ranie 95
1.2. Zgłębnikowanie żołądka – zakładanie sondy 96
1.3. Cewnikowanie pęcherza moczowego 98
1.4. Zakładanie sondy Sengstakena–Blakemore’a przy krwawieniu z żylaków przełyku 99
1.5. Lewatywa (wlew doodbytniczy oczyszczający) 100
1.6. Badanie przez odbytnicę (łac. per rectum) 101
III. Diagnostyka w chirurgii 103
1. Badania diagnostyczne w chirurgii 105
1.1. Badania radiologiczne 107
1.2. Badanie USG 115
1.3. Tomografia rezonansu magnetycznego 118
IV. Ostre choroby jamy brzusznej 119
1. Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego (łac. appendicitis acuta) 121
1.1. Anatomia wyrostka robaczkowego 121
1.2. Etiopatogeneza 122
1.3. Mechanizmy obronne ograniczające stan zapalny w OZWR 123
1.4. Objawy OZWR 125
1.5. Badania biochemiczne 126
1.6. Badania obrazowe w diagnostyce OZWR 126
1.7. Krótka obserwacja w przypadkach niepewnego rozpoznania OZWR 127
1.8. Rozpoznanie różnicowe 128
1.9. Powikłania 130
1.10. Leczenie 131
1.11. Szczególne postacie OZWR 132
2. Ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego (łac. cholecystitis acuta) 134
2.1. Objawy kliniczne ostrego zapalenia pęcherzyka żółciowego 135
2.2. Badania obrazowe i biochemiczne 135
2.3. Rozpoznanie różnicowe 135
2.4. Leczenie 136
3. Ostre zapalenie trzustki (łac. pancreatitis acuta) 140
3.1. Ostre obrzękowe zapalenie trzustki 140
3.2. Objawy ostrego obrzękowego zapalenia trzustki 141
3.3. Ostre, martwicze zapalenie trzustki 144
4. Przedziurawienie przewodu pokarmowego 152
4.1. Przedziurawienie wrzodu trawiennego 152
4.2. Przedziurawienie jelita grubego (okrężnicy) 156
5. Ostre zapalenie uchyłków esicy (łac. diverticulitis acuta) 160
5.1. Objawy 161
5.2. Badania obrazowe i biochemiczne 161
5.3. Rozpoznanie różnicowe 162
5.4. Leczenie 162
5.5. Powikłania 163
6. Niedokrwienie jelit 164
6.1. Przyczyny niedokrwienia jelit 164
6.2. Objawy kliniczne 166
6.3. Badania biochemiczne i obrazowe 167
6.4. Rozpoznanie różnicowe 167
6.5. Leczenie 168
7. Zapalenie otrzewnej (łac. peritonitis) 170
7.1. Kryteria podziału zapalenia otrzewnej 170
7.2. Przyczyny zapalenia otrzewnej 170
7.3. Mechanizmy obronne w przebiegu zapalenia otrzewnej 172
7.4. Rozlane zapalenie otrzewnej (łac. peritonitis diffusa) 173
7.5. Ograniczone (miejscowe) zapalenie otrzewnej (łac. peritonitis circumscripta) 176
7.6. Ropień wewnątrzbrzuszny (wewnątrzotrzewnowy) (łac. abscessus intraabdominalis) 178
8. Krwawienie do przewodu pokarmowego 180
8.1. Krwawienie do górnego odcinka przewodu pokarmowego (w skrócie gopp) 180
8.2. Krwawienie do dolnego odcinka przewodu pokarmowego (w skrócie dopp) 190
9. Nieswoisty ból brzucha 196
9.1. Charakterystyka nieswoistego bólu brzucha 196
9.2. Potencjalne przyczyny nieswoistego bólu brzucha. 197
9.3. Podsumowanie 199
V. Niedrożność jelit. 201
1. Niedrożność jelit (przewodu pokarmowego) 203
1.1. Niedrożność czynnościowa (porażenna) 203
1.2. Niedrożność mechaniczna 205
1.3. Klasyfikacja i podział niedrożności 207
1.4. Objawy kliniczne niedrożności mechanicznej 209
1.5. Badania obrazowe i biochemiczne 210
1.6. Patofizjologia niedrożności mechanicznej 212
1.7. Leczenie niedrożności mechanicznej 213
VI. Choroby chirurgiczne leczone planowo 223
1. Przepukliny brzuszne 225
1.1. Stałe elementy przepukliny brzusznej. 225
1.2. Przyczyny powstawania przepuklin brzusznych 225
1.3. Rozpoznawanie przepuklin brzusznych 226
1.4. Rozpoznanie różnicowe 228
1.5. Przepuklina pachwinowa 229
1.6. Leczenie 232
1.7. Przepuklina udowa 240
1.8. Przepuklina okołopępkowa 242
1.9. Przepuklina pooperacyjna (w bliźnie pooperacyjnej) 243
1.10. Powikłania przepuklin brzusznych 245
1.11. Szczególne rodzaje przepuklin 250
1.12. Rzadkie przepukliny 252
2. Kamica żółciowa (pęcherzyka żółciowego) 254
2.1. Anatomia zewnątrzwątrobowych dróg żółciowych 254
2.2. Etiopatogeneza − tworzenie się kamieni żółciowych 255
2.3. Czynniki sprzyjające powstawaniu kamieni w pęcherzyku żółciowym 255
2.4. Kamica pęcherzyka żółciowego 256
2.5. Kamica dróg żółciowych (przewodowa) 263
2.6. Zapalenie dróg żółciowych (łac. cholangitis) 264
3. Choroby przełyku i okołoprzełykowe 266
3.1. Choroba refluksowa przełyku (ang. gastroesophageal reflux disease – GERD) 266
3.2. Przepukliny rozworu przełykowego przepony 268
3.3. Achalazja (kurcz wpustu) (łac. achalasia cardiae) 270
3.4. Uchyłki przełyku (łac. recessus oesophagei) 271
4. Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy 272
4.1. Etiopatogeneza 272
4.2. Regulacja wydzielania kwasu solnego w żołądku 273
4.3. Operacje zmniejszające wydzielanie kwasu solnego w żołądku 274
4.4. Powikłania po operacjach zmniejszających wydzielanie kwasu solnego 275
5. Choroby okołoodbytowe 276
5.1. Anatomia końcowej części odbytnicy i odbytu (ryc. 6.5.1) 276
5.2. Choroba hemoroidalna (żylaki odbytu) (łac. varices haemorroidales) 277
5.3. Szczelina odbytu 280
5.4. Przetoka odbytu (okołoodbytnicza) (łac. fistula ani, fistula perianalis) 281
5.5. Zatoka włosowa (łac. sinus pilonidalis) 282
5.6. Nietrzymanie stolca (łac. incontinentio fecalis) 282
6. Choroby śledziony 285
6.1. Powiększenie śledziony (łac. splenomegalia) 285
6.2. Choroby śledziony 285
6.3. Małopłytkowość samoistna (łac. thrombocytopenia essentialis) 287
VII. Choroby zapalne jelit 291
1. Choroba Leśniowskiego–Crohna 293
1.1. Objawy kliniczne 294
1.2. Badania obrazowe 295
1.3. Badania biochemiczne 296
1.4. Różnicowanie choroby Leśniowskiego–Crohna 296
1.5. Powikłania 296
1.6. Leczenie choroby Leśniowskiego–Crohna 297
1.7. Przebieg choroby i rokowanie 299
2. Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (łac. colitis ulcerosa) 300
2.1. Patomorfologia 300
2.2. Diagnostyka wrzodziejącego zapalenia jelita grubego 300
2.3. Objawy kliniczne 301
2.4. Badania obrazowe 301
2.5. Badania biochemiczne 301
2.6. Pozajelitowe objawy towarzyszące wrzodziejącemu zapaleniu jelita grubego 302
2.7. Różnicowanie 302
2.8. Powikłania 303
2.9. Leczenie wrzodziejącego zapalenia jelita grubego 304
2.10. Przebieg choroby i rokowanie 305
VIII. Nowotwory 307
1. Wstęp do chirurgii nowotworów złośliwych 309
1.1. Podział nowotworów 309
1.2. Wczesne wykrywanie nowotworów 313
1.3. Pobieranie materiału do badania histopatologicznego 315
1.4. Badanie histopatologiczne materiału pobranego w trakcie biopsji 316
1.5. Rodzaje operacji w leczeniu nowotworów 316
2. Epidemiologia nowotworów złośliwych 320
2.1. Zachorowalność na najczęstsze nowotwory złośliwe i umieralność z ich powodu,
w grupach wiekowych i w zależności od płci 320
2.2. Prognozy dotyczące zachorowalności na nowotwory złośliwe 321
2.3. Zachorowalność na najczęstsze nowotwory złośliwe w Polsce w 2010 r. 322
3. Rak płuca 324
3.1. Czynniki ryzyka 324
3.2. Typy i podtypy raka płuca 324
3.3. Drogi rozsiewu raka płuca 325
3.4. Stopnie zaawansowania raka płuca 325
3.5. Diagnostyka raka płuca 327
3.6. Leczenie raka niedrobnokomórkowego płuca 329
3.7. Leczenie raka drobnokomórkowego 331
3.8. Wyleczalność raka płuca 331
4. Rak sutka 332
4.1. Epidemiologia 332
4.2. Histopatologia 332
4.3. Czynniki ryzyka 333
4.4. Diagnostyka raka sutka 335
4.5. Leczenie raka sutka 337
4.6. Wczesne wykrywanie raka piersi (badania przesiewowe) 340
4.7. Wyleczalność rak piersi 340
4.8. Szczególne postaci raka piersi 340
5. Rak przełyku 343
5.1. Czynniki ryzyka 343
5.2. Stopnie zaawansowania 344
5.3. Diagnostyka raka przełyku 344
5.4. Leczenie raka przełyku 346
6. Rak żołądka 349
6.1. Epidemiologia 349
6.2. Etiologia 349
6.3. Czynniki ryzyka 350
6.4. Lokalizacja raka w żołądku 352
6.5. Drogi rozsiewu raka żołądka 353
6.6. Diagnostyka raka żołądka 353
6.7. Czynniki rokownicze w raku żołądka 356
6.8. Leczenie 357
6.9. Rokowanie 359
6.10. Inne nowotwory żołądka 360
7. Rak jelita grubego 363
7.1. Epidemiologia 363
7.2. Etiologia i czynniki ryzyka 363
7.3. Stopnie zaawansowania 366
7.4. Lokalizacja raka w jelicie grubym i drogi rozsiewu 366
7.5. Diagnostyka raka okrężnicy 367
7.6. Czynniki rokownicze w raku okrężnicy 369
7.7. Leczenie raka okrężnicy 369
7.8. Wyleczalność raka okrężnicy 374
7.9. Dziedziczny rak jelita grubego 374
7.10. Dziedziczny, niepolipowaty rak jelita grubego (zespół Lyncha) 374
7.11. Rodzinna polipowatość gruczolakowata (ang. familial adenomatous polyposis – FAP) 376
8. Rak odbytnicy 378
8.1. Diagnostyka raka odbytnicy 378
8.2. Leczenie raka odbytnicy 380
8.3. Postępowanie paliatywne 382
8.4. Wyleczalność raka odbytnicy 382
9. Rak trzustki 383
9.1. Diagnostyka raka trzustki 383
9.2. Leczenie raka trzustki 385
9.3. Rokowanie 386
10. Rak pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych 387
10.1. Rak pęcherzyka żółciowego 387
10.2. Rak dróg żółciowych 388
11. Rak tarczycy 390
11.1. Rodzaje raka tarczycy 390
11.2. Rozpoznawanie raka tarczycy 391
11.3. Diagnostyka guzków tarczycy 391
11.4. Leczenie 392
11.5. Wyleczalność raka tarczycy 394
12. Nowotwory złośliwe skóry 395
12.1. Czerniak skóry 395
12.2. Rak skóry 399
IX. Urazy 405
1. Oparzenia 407
1.1. Podział oparzeń. 407
1.2. Patofizjologia oparzenia. Choroba oparzeniowa 410
1.3. Leczenie oparzeń 411
1.4. Powikłania po oparzeniach 414
1.5. Oparzenia elektryczne 415
1.6. Oparzenia chemiczne 416
2. Urazy głowy (czaszkowo-mózgowe) 418
2.1. Zasady diagnostyki urazów głowy 418
2.2. Objawy przedmiotowe ogólne 420
2.3. Badania obrazowe 420
2.4. Wstrząśnienie mózgu (łac. commotio cerebri) 421
2.5. Stłuczenie mózgu (łac. contusio cerebri) 423
2.6. Krwiaki wewnątrzczaszkowe pourazowe 424
2.7. Złamania kości czaszki 428
2.8. Krwawienie podpajęczynówkowe pourazowe 428
3. Złamania kręgosłupa 430
3.1. Postępowanie na miejscu wypadku i w SOR 430
3.2. Diagnostyka i leczenie złamań kręgosłupa. 431
4. Złamania miednicy 433
4.1. Podział złamań miednicy 434
4.2. Diagnostyka i leczenie złamań miednicy 435
5. Urazy jamy brzusznej 438
5.1. Pęknięcie śledziony (łac. ruptura lienis) 438
5.2. Pęknięcie wątroby (łac. ruptura hepatis) 441
5.3. Obrażenia trzustki (łac. ruptura pancreatis) 444
5.4. Rozerwanie krezki jelita cienkiego lub poprzecznicy 444
5.5. Urazowe pęknięcie przewodu pokarmowego (łac. ruptura tractus digestivi) 446
5.6. Krwiaki zaotrzewnowe (łac. haematoma retroperinealis) 448
5.7. Powikłania po obrażeniach narządów jamy brzusznej 449
6. Obrażenia wielonarządowe 450
6.1. Przyczyny urazów wielonarządowych 451
6.2. Częstość uszkodzeń różnych okolic ciała w urazie wielonarządowym 451
6.3. Postępowanie z chorym z urazem wielonarządowym 452
6.4. Postępowanie z chorym niestabilnym hemodynamicznie 453
6.5. Postępowanie z chorym w stanie stabilnym 454
6.6. Badania obrazowe i biochemiczne wykonywane u chorych z urazami
wielonarządowymi 455
6.7. Śmiertelność chorych po urazach wielonarządowych 458
6.8. Postępowanie przy uszkodzeniu poszczególnych narządów 458
X. Urologia 459
1. Kamica dróg moczowych (łac. urolithiasis) 461
1.1. Klasyfikacja kamieni moczowych 461
1.2. Diagnostyka 462
1.3. Rozpoznanie różnicowe 463
1.4. Leczenie kamicy moczowej 464
2. Zakażenia dróg moczowych 468
2.1. Niepowikłane zapalenie pęcherza moczowego (łac. cystitis) 468
2.2. Niepowikłane odmiedniczkowe zapalenie nerek (łac. pyelonephritis) 469
2.3. Powikłane zapalenie dróg moczowych 470
2.4. Posocznica moczowa (łac. urosepsis) 470
2.5. Zakażenia izolowane 471
2.6. Zapalenie jądra i najądrza 473
3. Łagodny rozrost gruczołu krokowego 474
3.1. Objawy 475
3.2. Diagnostyka 475
3.3. Leczenie 476
4. Nowotwory układu moczowego 480
4.1. Rak gruczołu krokowego (łac. carcinoma prostatae) 480
4.2. Rak nerki (łac. carcinoma renis) 487
4.3. Rak jądra (łac. carcinoma testis) 491
4.4. Rak pęcherza moczowego (łac. carcinoma vesicae urinariae) 493
5. Urazy dróg moczowych 499
5.1. Urazy nerek 499
5.2. Urazy moczowodów 501
5.3. Urazy pęcherza moczowego 502
5.4. Urazy cewki moczowej 503
XI. Chirurgia naczyniowa 507
1. Choroby tętnic 509
1.1. Przewlekła niedrożność miażdżycowa tętnic kończyn dolnych. 509
1.2. Ostre nieurazowe niedokrwienie kończyn 516
1.3. Uszkodzenia tętnic 522
1.4. Zakrzepowo-zarostowe zapalenie naczyń (choroba Bürgera, łac. thrombangitis
obliterans) 527
1.5. Choroba i zespół Raynauda 529
1.6. Tętniaki aorty brzusznej i tętnic biodrowych 530
1.7. Tętniaki tętnic obwodowych 536
1.8. Choroba niedokrwienna ośrodkowego układu nerwowego 536
1.9. Niedokrwienie narządów jamy brzusznej 541
2. Choroby żył kończyn dolnych 545
2.1. Objawy kliniczne chorób żył 545
2.2. Badania obrazowe i biochemiczne 546
2.3. Żylaki kończyn dolnych (łac. varices membri inferioris) 547
2.4. Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa (zakrzepica żył głębokich) (łac. thrombophlebitis
profunda, ang. deep venous thrombosis – DVT) 550
2.5. Przewlekła niewydolność żylna 564
XII. Torakochirurgia 567
1. Urazy klatki piersiowej 569
1.1. Diagnostyka urazów klatki piersiowej 569
1.2. Obrażenia rusztowania kostnego. 570
1.3. Odma opłucnowa pourazowa (łac. pneumothorax) 573
1.4. Krwiak opłucnej (łac. haemothorax) 579
1.5. Stłuczenie płuca (łac. contusio pulmonis) 581
1.6. Rozerwanie i pęknięcie płuca (łac. ruptura pulmonis) 581
1.7. Uszkodzenie tchawicy i oskrzeli 582
1.8. Urazy serca 582
1.9. Urazy przełyku 584
2. Choroby chirurgiczne klatki piersiowej 586
2.1. Odma opłucnowa samoistna (łac. pneumothorax spontaneous) 586
2.2. Płyn w jamie opłucnowej (łac. hydrothorax) 587
2.3. Ropień płuca (łac. abscessus pulmonis) 588
2.4. Ropniak opłucnej (łac. empyema pleurae) 589
2.5. Guzy śródpiersia 590
XIII. Endokrynologia. 593
1. Choroby tarczycy 595
1.1. Wole guzowate obojętne 596
1.2. Wole guzowate nadczynne (choroba Plummera) 598
1.3. Wole rozlane nadczynne (toksyczne) – choroba Gravesa–Basedowa 600
1.4. Guz pęcherzykowy 602
1.5. Niedoczynność tarczycy 602
1.6. Zapalenia tarczycy 603
1.7. Operacja tarczycy 604
1.8. Powikłania pooperacyjne 606
2. Choroby gruczołów przytarczycznych 608
2.1. Nadczynność przytarczyc 608
2.3. Niedoczynność przytarczyc 610
2.4. Rak przytarczyc 610
3. Choroby nadnerczy 612
3.1. Hormony nadnerczy 612
3.2. Choroba i zespół Cushinga 613
3.3. Rak nadnercza 615
3.4. Guz chromochłonny (łac. pheochromocytoma) 615
3.5. Hiperaldosteronizm pierwotny (zespół Conna) 616
3.6. Przypadkowo wykryty guz nadnercza (łac. incydentaloma) 617
4. Guzy neuroendokrynne przewodu pokarmowego 618
4.1. Rakowiak (łac. carinoid) 618
4.2. Wyspiak trzustki (łac. insulinoma) 619
4.3. Gastrinoma (zespół Zollingera–Ellisona) 620
4.4. Inne, jeszcze rzadsze guzy neuroendokrynne zlokalizowane w trzustce 621
5. Zespół mnogiej gruczolakowatości wewnątrzwydzielniczej (MEN) 622
5.1. Zespół MEN I 622
5.2. Zespół MEN IIa 622
5.3. Zespół MEN IIb 623
XIV. Przeszczepianie narządów unaczynionych 625
1. Podstawowe wiadomości o pobieraniu i przeszczepianiu narządów unaczynionych 627
1.1. Narządy, których przeszczepienie obecnie się wykonuje 627
1.2. Pobieranie narządów do przeszczepienia 628
1.3. Odrzucanie przeszczepionego narządu 632
1.4. Przeszczepianie nerek 633
1.5. Przeszczepianie wątroby 635
1.6. Przeszczepianie trzustki 638
1.7. Przeszczepianie serca 639
1.8. Przeszczepianie płuc 639
1.9. Unaczynione przeszczepy złożone 640
XV. Kardiochirurgia. 643
1. Chirurgia serca i aorty piersiowej 645
1.1. Choroby aorty piersiowej 645
1.2. Choroba wieńcowa (ang. coronary artery disease – CAD). 655
1.3. Nabyte, zastawkowe wady serca 659
XVI. Chirurgia małoinwazyjna. 665
1. Chirurgia małoinwazyjna 667
1.1. Chirurgia laparoskopowa 667
1.2. Chirurgia robotowa (robotyczna) 670
1.3. Chirurgia endoskopowa z dostępem przez naturalne otwory ciała (ang. natural
orifice transluminal endoscopic surgery – NOTES) 674
1.4. Chirurgia wspomagana nawigacją komputerową 675
XVII. Chirurgia bariatryczna 677
1. Chirurgiczne leczenie otyłości 679
1.1. Definicja i klasyfikacja otyłości 679
1.2. Metody leczenia chirurgicznego otyłości (operacje bariatryczne) 680
1.3. Wskazania do leczenia bariatrycznego 682
1.4. Powikłania po operacjach bariatrycznych 682
XVIII. Chirurgia ręki 685
1. Chirurgia ręki 687
1.1. Choroby ręki 687
2. Urazy w obrębie ręki 701
2.1. Złamania kości w obrębie ręki 701
2.2. Złamanie dalszego końca kości promieniowej (dkkp) 709
2.3. Uszkodzenia ścięgien 713
2.4. Uszkodzenia nerwów 719
2.5. Amputacje palców i rąk 724
XIX. Krótkie opisy i schematy typowych operacji w chirurgii ogólnej 727
1. Krótkie opisy i schematy typowych operacji w chirurgii ogólnej 729
1.1. Operacje żołądka 729
1.2. Operacje jelita grubego 733
1.3. Wycięcie wyrostka robaczkowego (łac. appendektomia) 739
1.4. Operacja uwięźniętej przepukliny pachwinowej 741
Indeks 745