Dno miednicy Fizjologia patologia diagnostyka i leczenie

W ostatnich latach znacząco wzrosło zainteresowanie dnem miednicy. Zaburzenia napięcia tzw. przepony moczowo-płciowej utworzonej przez kilka warstw mięśniowo-powięziowych wyściełających dno miednicy wiąże się dzisiaj z wieloma dysfunkcjami układu moczowo-płciowego, a wiedza na temat znaczenia dla zdrowia tej „zapomnianej okolicy ciała” ulega stałemu upowszechnieniu. Wzrasta liczba pacjentów szukających fachowej pomocy i nierzadko w gabinecie lekarza urologa lub ginekologa dowiadują się, że część z ich problemów mogą rozwiązać ćwiczenia mięśni dna miednicy. Gimnastyka lecznicza dna miednicy, zwana też treningiem dna miednicy, w ostatnim czasie stała się „modnym tematem” wśród fizjoterapeutów.

Książka Dno miednicy. Fizjologia, patologia, diagnostyka i leczenie jest pierwszym na polskim rynku wydawniczym tak kompleksowym opracowaniem dotyczącym dysfunkcji dna miednicy. Zredagowana została przez przedstawicieli czterech specjalności – fizjoterapii, ginekologii, urologii i proktologii – zajmujących się zdrowotnymi aspektami dna miednicy, dzięki temu powstało opracowanie obejmujące bardzo szerokie spektrum zdrowotnych konsekwencji związanych z zaburzeniem prawidłowego funkcjonowania dna miednicy. Autorom udało się stworzyć dzieło, które z jednej strony spełnia wymogi podręcznika akademickiego, a z drugiej strony może stanowić poradnik i to zarówno dla terapeutów, jak i pacjentów. To niewątpliwy walor niniejszej książki.

Przyjęta forma prezentacji treści, obejmująca najbardziej aktualną wiedzę teoretyczną, ale i również bogato ilustrowaną część praktyczną, zawiera wiele cennych wskazówek i informacji przydatnych dla codziennej praktyki zawodowej fizjoterapeutów, zwłaszcza cenne są informacje dotyczące błędów, jakie popełnia się podczas treningu mięśni dna miednicy. Końcowe akapity książki, będące de facto gotowymi konspektami ćwiczeń, jakie można realizować na kolejnych zajęciach, zostały bardzo dobrze dobrane od strony dydaktycznej, uwzględniając zasadę dostępności ćwiczeń dla pacjenta. To szczegół często pomijany w tego typu opracowaniach, a który w praktyce ma kapitalne znaczenie dla postępów rehabilitacji związanych z umiejętnym stopniowaniem trudności stosowanych ćwiczeń leczniczych. Dokładny opis metodyki ćwiczeń, z wykazaniem ich celu, każdorazowo wzbogacony fotografią, zamieszczony w rozdziale 11 śmiało może być wykorzystywany przez pacjentów jako poradnik pomocny w samodzielnym wykonywaniu ćwiczeń w domu.

Książka ta adresowana jest przede wszystkim do tych, którzy profesjonalnie zajmują się rehabilitacją uroginekologiczną. Skierowana jest zatem przede wszystkim do fizjoterapeutów. Z jej treścią powinni zapoznać się również lekarze takich specjalności, jak: ginekologia, urologia i proktologia. Sporo korzyści z lektury tej książki mogą wynieść również lekarze specjaliści rehabilitacji medycznej oraz seksuolodzy. Pozycja ta powinna także wejść do kanonu podręczników akademickich studentów fizjoterapii. prof. dr hab. Edward Saulicz Z Przedmowy do wydania polskiego

Spis treści:

1 Wprowadzenie (Renate Tanzberger) 1
1.1 Powstanie koncepcji 1
1.2 Tradycyjna gimnastyka dna miednicy kontra
specyficzna terapia funkcji dna miednicy
i zwieraczy 2
1.3 Częstość występowania nietrzymania moczu
– konsekwencje społeczno-ekonomiczne i osobiste 5
1.4 Inicjatywy i instytucje do spraw inkontynencji 8
1.5 Profilaktyka pierwotna 8
1.6 Granice terapii nietrzymania moczu i stolca 12
2 Podstawowe aspekty koncepcji
terapeutycznej (Renate Tanzberger) 13
2.1 Aspekty Nauki Ruchu Funkcjonalnego (FBL) 13
2.2 Aspekty reedukacji oddechowej 14
2.3 Aspekty kognitywnej reedukacji behawioralnej 15
2.4 Aspekty mentalnej reprezentacji 16
2.5 Aspekty treningu percepcji 18
2.6 Elementy głoskowe (fonemowe) i aspekty
terapeutyczne w treningu dna miednicy i zwieraczy 19
2.7 Gesty w terapii dna miednicy i zwieraczy 21
2.8 Neurony lustrzane – aspekty nowoczesnych badań
nad mózgiem 22
3 Anatomia funkcjonalna (Renate Tanzberger) 24
3.1 Miednica kostna 24
3.2 Mięśnie krocza 30
3.3 Tkanka łączna miednicy 42
3.4 Drogi moczowe 46
3.4.1 Górne drogi moczowe. 46
3.4.2 Dolne drogi moczowe 47
3.4.3 Magazynowanie i opróżnianie 53
3.4.4 System zamykający żeńską cewkę moczową 56
3.4.5 Przerywanie strumienia moczu: „ćwiczenie”
sprzeczne z fizjologią 58
3.5 Pochwa. 59
3.6 Macica i przydatki 62
3.7 Odbytnica i jej aparat doszczelniający 65
3.7.1 Struktury doszczelniające odbyt. 66
3.7.2 Magazynowanie i oddawanie stolca. 73
4 Drogi moczowe i narządy płciowe
mężczyzny (Gregor Möbs) 76
4.1 Narządy dróg moczowych 76
4.1.1 Nerki 76
4.1.2 Pęcherz moczowy (vesica urinaria) 76
4.2 Narządy płciowe 82
4.2.1 Jądra (testis) i najądrza (epididymis) 82
4.2.2 Stercze 83
4.2.3 Prącie. 86
4.2.4 Cewka moczowa mężczyzny 89
5 Charakterystyka urologicznych chorób
mężczyzn. Diagnoza i leczenie. 93
5.1 Łagodne zmiany stercza (Gregor Möbs) 94
5.1.1 Aspekty ogólne 94
5.1.2 Diagnostyka 99
5.1.3 Leczenie zachowawcze 104
5.1.4 Leczenie operacyjne 107
5.1.5 Operacje z otwarciem powłok brzusznych 114
5.1.6 Cewnikowanie pęcherza 116
5.2 Rak stercza (Gregor Möbs). 119
5.2.1 Ogólne aspekty 119
5.2.2 Diagnostyka 120
5.2.3 Leczenie nowotworu stercza 130
5.2.4 Możliwości leczenia paliatywnego. 134
5.2.5 Impotencja seksualna po radykalnej prostatektomii
lub naświetlaniach 138
5.2.6 Profilaktyka raka stercza 140
5.3 Psychosomatyka w urologii (Gregor Möbs) 141
5.4 Fizjoterapia po radykalnej prostatektomii 143
5.4.1 Fizjoterapia po radykalnej prostatektomii – etap
szpitalny (Marianne Krisch-van Paridon) 143
5.4.2 Ambulatoryjna fizjoterapia po radykalnej
prostatektomii (Renate Tanzberger) 145
6 Dno miednicy w poszczególnych
fazach życia 149
6.1 Seksualność a nietrzymanie moczu (Annette Kuhn) 149
6.2 Klimakterium – zmiana w życiu kobiety
(Renate Tanzberger) 152
6.3 Dno miednicy, nietrzymanie moczu a kobiece
hormony (Annette Kuhn) 154
6.4 Inkontynencja a problemy dna miednicy: szczególne
aspekty wśród starszych osób (Annette Kuhn) 157
7 Ciąża, poród i połóg 160
7.1 Zmiany w strukturze dna miednicy pod wpływem
ciąży i porodu (Annette Kuhn) 160
7.2 Zachowanie kobiety podczas porodu – obserwacje
etnomedyczne (Liselotte Kuntner) 164
7.3 Dno miednicy i obręcz miednicy w ciąży i podczas
porodu (Renate Tanzberger) 171
7.4 Wczesny i późny okres połogu (Renate Tanzberger) 180
7.4.1 Fizjoterapia, wczesny połóg (1.–10. lub 14. dzień
po porodzie) 185
7.4.2 Fizjoterapia, późny połóg (14. dzień po porodzie
do 6 miesięcy po porodzie) 189
7.4.3 Powikłania okresu połogu 190
7.4.4 Poród operacyjny 192
8 Choroby i ich patofizjologia 195
8.1 Zarys historii schorzeń dna miednicy: 4000 lat
terapii (Annette Kuhn) 195
8.2 Postać i częstość schorzeń dna miednicy
(Annette Kuhn) 197
8.2.1 Obniżenie narządów miednicy 197
8.2.2 Nietrzymanie moczu 199
8.2.3 Nietrzymanie stolca 201
8.2.4 Badania kliniczne w przypadku schorzeń
dna miednicy 201
8.2.5 Urodynamika i dalsze postępowanie diagnostyczne. 203
8.3 Nietrzymanie moczu u dzieci i młodzieży
(Annette Kuhn) 209
8.3.1 Okres dziecięcy 209
8.3.2 Wiek dojrzewania 210
8.4 Defekacja dyssynergiczna i parcia naglące na stolec
(Annette Kuhn) 211
8.5 Zaburzenie oddawania stolca – zaparcia
(Renate Tanzberger) 214
8.5.1 Formy zaparć. 215
8.5.2 Terapia zaparć 217
8.6 Pęcherz neurogenny (Annette Kuhn) 219
8.6.1 Fizjologia i patofizjologia 219
8.6.2 Częste choroby neurologiczne 221
8.7 Zaburzenia opróżniania pęcherza (Annette Kuhn) 224
8.8 Zakażenia dróg moczowych (Annette Kuhn) 227
8.8.1 Formy zakażeń dróg moczowych 229
8.8.2 Leczenie zakażeń dróg moczowych 230
8.9 Cystoskopia (Annette Kuhn) 231
9 Leczenie. 235
9.1 Farmakoterapia w leczeniu parć naglących,
zaburzeń opróżniania pęcherza i nietrzymania
moczu (Annette Kuhn) 235
9.1.1 Leki stosowane w parciach naglących suchych
i mokrych. 235
9.1.2 Farmakoterapia w przypadku zaburzeń opróżniania
pęcherza 238
9.1.3 Farmakoterapia w przypadku wysiłkowego
nietrzymania moczu 239
9.2 Elektrostymulacja (ES) w aktywacji dna miednicy
(Annette Kuhn) 239
9.3 Postępowanie w przypadku obniżenia i wypadnięcia
narządów miednicy (Annette Kuhn). 241
9.3.1 Działania profilaktyczne w zapobieganiu obniżeniu
narządów miednicy 241
9.3.2 Terapia zachowawcza: pessary 242
9.3.3 Postępowanie chirurgiczne w terapii obniżenia
narządów miednicy 245
9.4 Środki chłonne (Renate Tanzberger) 247
9.5 Postępowanie chirurgiczne w leczeniu wysiłkowego
nietrzymania moczu (Annette Kuhn) 248
9.5.1 Ostrzyknięcie okołocewkowe lub przezcewkowe. 249
9.5.2 Operacje przezpochwowe 250
9.5.3 Operacje przezbrzuszne 250
9.5.4 Kolposuspensja laparoskopowa 251
9.6 Techniki uzyskania kontynencji społecznej
(Renate Tanzberger) 252
9.6.1 Trening toaletowy 252
9.6.2 Trening pęcherza 253
9.6.3 Techniki opróżniania pęcherza. 254
10 Proktologia (Ulrich Baumgartner). 256
10.1 Diagnostyka 256
10.2 Choroby zewnętrznej części odbytu i kanału odbytu 258
10.2.1 Egzema okołoodbytnicza 258
10.2.2 Fałdy brzeżne odbytu 258
10.2.3 Zakrzepica żył odbytu. 258
10.2.4 Szczeliny odbytu 258
10.2.5 Acne inversa (trądzik odwrócony) 259
10.2.6 Kłykciny kończyste 259
10.2.7 Torbiel włosowa 259
10.2.8 Zapalenie krypt odbytu (łac. cryptitis). 260
10.2.9 Hipertrofia brodawek odbytu. 260
10.2.10 Ropnie odbytu i przetoki odbytu 260
10.2.11 Hemoroidy 261
10.3 Zaburzenia funkcji dna miednicy 264
10.3.1 Wypadnięcie odbytnicy i obniżenie odbytnicy 265
10.3.2 Operacyjne leczenie kompletnego wypadnięcia
odbytnicy (skala Oksfordzka V) 266
10.3.3 Operacyjne leczenie wewnętrznego wypadania
odbytnicy (skala Oksfordzka III i IV) 267
10.3.4 Operacyjne leczenie zupełnej niewydolności
dna miednicy 267
10.4 Objawy bólowe 268
10.4.1 Napadowy ból odbytu. 268
10.4.2 Kokcygodynia 269
10.4.3 Chroniczny (idiopatyczny) zespół bólu miednicy
mniejszej (chronic pelvic pain syndrome, CPPS) 269
10.5 Nietrzymanie stolca 271
10.5.1 Sfinkteroplastyka 272
10.5.2 Tylna i przednia naprawa zwieraczy 272
10.5.3 Leczenie nietrzymania stolca z użyciem fal radiowych
(procedura Secca®) 272
10.5.4 Stymulacja nerwów krzyżowych (modulacja nerwów
krzyżowych) 272
10.5.5 Operacje wszczepienia sztucznego zwieracza 274
11 Fizjoterapia w leczeniu nietrzymania
moczu i stolca (Renate Tanzberger) 277
11.1 Podstawy koncepcji 277
11.1.1 Aspekty fizjologii mięśni, ruchu i treningu 277
11.1.2 Dno miednicy jako element różnych systemów. 285
11.1.3 Cele terapii nietrzymania moczu i stolca 294
11.1.4 Potencjalne przeszkody w rozpoczęciu terapii 295
11.2 Terapia 296
11.2.1 Ocena fizjoterapeutyczna 296
11.2.2 Ocena palpacyjna – kontrowersyjna metoda badania 307
11.2.3 Planowanie postępowania terapeutycznego 309
11.2.4 Wykorzystanie bodźców fizykalnych w terapii
urologicznej 314
11.2.5 Techniki funkcjonalne do natychmiastowej redukcji
objawów nietrzymania moczu podczas kaszlu
i kichania. 319
11.2.6 Strategie odraczania przy przedwczesnym parciu,
nadreaktywnym pęcherzu i jelicie 323
11.2.6A Docisk palcem w celu redukcji uczucia parcia 327
11.2.6B Wyobrażenie ssania cukierka 328
11.2.6C „Tip-Tip-Tip” – szybkie napięcie mięśni dna miednicy. 328
11.2.6D „Rozmowa z pęcherzem” 329
11.2.7 Krioterapia – stymulacja czuciowa i ruchowa odbytu 331
11.2.7A Stymulacja czuciowa: lód i wachlowanie 331
11.2.7B Stymulacja ruchowa i zainicjowanie ruchu 332
11.2.8 Terapia rozluźniająca w przypadku hipertonii 332
11.2.8A Rozluźnienie jamy ustnej 333
11.2.8B Rozluźnienie stawów skroniowo-żuchwowych
(wg FBL) 333
11.2.8C Rozluźnianie przez kontakt. 334
11.2.8D Oscylacje przez miednicę. 335
11.2.8E Oscylacje przez kolana do miednicy. 335
11.2.8F Oscylacje przez pięty do miednicy. 336
11.2.8G Akupresura punktu odruchowego na środku
ścięgnistym 336
11.2.9 Osteopatia (Helmtrud Bainsky D.O.) 337
11.3 Ćwiczenia terapeutyczne. 338
11.3.1 Ruch podczas codziennego funkcjonowania 338
11.3.1A Z leżenia do stania 339
11.3.1B Z pozycji siedzącej do leżenia 341
11.3.1C Neutralny typ schylania się i podnoszenia 341
11.3.1D Stanie dynamiczne (wg B. Ott-Wimmer). 343
11.3.1E Siedzenie dynamiczne 344
11.3.1F Chodzenie z odpowiedzią zwrotną
(oparte na metodzie FBL). 345
11.3.1G Poranne dojście do toalety na sucho 346
11.3.2 Ćwiczenia wprowadzające w dobry nastrój 346
11.3.2A Leżenie – tylko leżenie? 347
11.3.9A „We dwoje na piłce” (ćwiczenie w parach) 384
11.3.9B „Gra stawów biodrowych” 386
11.3.9C „Zabawa z granicami” 387
11.3.9D „Zachodzące słońce” 387
11.3.9E „Złota kula” 388
11.3.9F „Mruczenie na mmm”. 389
11.3.9G „Zbieranie i wypuszczanie ziarenek ryżu” 389
11.3.9H „Rysowanie cewki moczowej” 389
11.3.9I Most podparty z przodu 391
11.3.9J „Tylny hamulec ręczny”. 392
11.3.9K Przetaczanie piłki pionowe. 393
11.3.9L Przetaczanie piłki ukośne 394
11.3.9M „Laska pasterska”. 395
11.3.9N Laska na obręczy barkowej. 396
11.3.9O Laska na podudziach 397
11.3.9P Modyfikacja z taśmą Thera-band 398
11.3.9Q „Szybkie pięty” 399
11.3.9R „Hop-hop” z wymachem ramion 400
11.3.9S „Kik-kik ” z gestykulacją 401
1.4 Profilaktyczny trening dna miednicy 402
Kurs profilaktyczny (kobiety) 405
Kurs profilaktyczny (mężczyźni). 407
Jednostki lekcyjne 1–10 409