Pomiary i klasyfikacje w radiologii układu mięsniowo-szkieletowego

Jakie pomiary i klasyfikacje są przydatne w danej chorobie? Jakie wartości i kąty są istotne? Jakie praktyczne znaczenie mają poszczególne metody? Czytelnik znajdzie tu wszystko, czego po prostu „nie da się zapamiętać”, a co jest ważne, aby ustalić precyzyjne rozpoznanie.

Chyba w żadnej innej dziedzinie medycyny klinicznej nie ma tak ogromnej liczby metod pomiarowych i systemów klasyfikacyjnych jak w diagnostyce ortopedycznej. A jednocześnie nikt do tej pory nie podjął próby zebrania ich w jednym miejscu. Ta publikacja wypełnia tę lukę, stwarzając czytelnikowi możliwość szybkiego sprawdzenia używanych metod i wartości referencyjnych.
Książka przedstawia najróżniejsze metody pomiarowe i systemy klasyfikacyjne z wszystkich dziedzin radiologii układu mięśniowo-szkieletowego, z wyjątkiem diagnostyki złamań. Autorzy próbowali w miarę możliwości sięgać do oryginalnych publikacji, aby uniknąć błędów na skutek nieprawidłowego „przekazania” będących w użyciu metod. Oprócz objaśnienia metod pomiarowych i kryteriów klasyfikacji podjęto próbę naświetlenia faktycznego znaczenia poszczególnych metod w praktyce. Przestarzałe metody i systemy nie zostały uwzględnione w tym zbiorze lub zostały omówione z odpowiednim komentarzem.
Ta książka nie zastąpi podręcznika. Jest pomyślana jako kompendium do codziennego użytku w pracy i ma służyć uczącym się a także nauczającym jako zewnętrzna pamięć dla rzeczy, których po prostu „nie można zapamiętać” i których często też wcale pamiętać nie trzeba. Czas, jaki można zaoszczędzić dzięki tej książce, czytelnik powinien przeznaczyć na pogłębianie swojej dotychczasowej wiedzy z zakresu diagnostyki ortopedycznej.

ZALETY
- Wszystkie metody pomiarowe i systemy klasyfikacyjne używane w radiologii ortopedycznej – z wyjątkiem diagnostyki złamań – zebrane w jednej książce
- Opis wszystkich uznanych metod pomiarowych stosowanych w konwencjonalnej diagnostyce rentgenowskiej na zdjęciach warstwowych i ich praktyczne znaczenie
- Ponad 420 doskonałych pod względem dydaktycznym kolorowych grafik i dodatkowe oznakowania na oryginalnych zdjęciach 
- Podział według okolic anatomicznych i obrazów chorobowych 
- Przedstawienie klasyfikacji radiologicznych, na podstawie których można ustalić stadium zaawansowania i leczenie schorzeń ortopedycznych
- Ważne treści zostały wyróżnione w ramkach i zestawieniach tabelarycznych

Spis treści:

1 Ustawienie kończyny dolnej 1
Radiogram całej kończyny dolnej w projekcji AP na stojąco 1
Oś mechaniczna i anatomiczna kończyny dolnej 2
Podstawowe metody pomiarowe w planowaniu osteotomii 3
Długość kończyny dolnej 4
Pomiar rotacji i długości w badaniu TK 5

2 Staw biodrowy 10
Punkty orientacyjne w radiograficznej diagnostyce stawu biodrowego 10
Kąt szyjkowo-trzonowy i kąt przodoskręcenia (AT) 10
Przodopochylenie panewki 15
Konwencjonalne zdjęcie rentgenowskie 15
Pomiar przodopochylenia w badaniu tomografii komputerowej 16
Biodro protruzyjne (coxa profunda) 18
Panewka protruzyjna (protrusio acetabuli) 19
Rozwojowa dysplazja stawu biodrowego 20
Koncepcja diagnostyki obrazowej 20
Diagnostyka ultrasonograficzna w 1 roku życia 20
Diagnostyka rentgenowska u małych dzieci 23
Diagnostyka rentgenowska u dzieci powyżej 5 roku życia 29
Diagnostyka rentgenowska po zakończeniu wzrostu (dysplazja resztkowa) 33
Choroba Perthesa 34
Okresy choroby (według Waldenströma) 34
Klasyfikacja Catteralla 34
Objaw „głowy zagrożonej” 34
Klasyfikacja według Saltera i Thompsona 35
Klasyfikacja według wysokości bocznej kolumny według Herringa 36
Złuszczenie głowy kości udowej (slipped capital femoral epiphysis – SCFE) 36
Wczesne objawy na zdjęciu rentgenowskim w projekcji AP 36
Kąty złuszczania nasady36
Martwica głowy kości udowej u dorosłych 39
Klasyfikacja martwicy głowy kości udowej wg Ficat i Arlet 39
Klasyfikacja ARCO martwicy głowy kości udowej 39
Klasyfikacja martwicy głowy kości udowej według Marcusa 42
Konflikt udowo-panewkowy (femoroacetabular impingement – FAI) 42
Konflikt udowo-panewkowy typu krzywkowego – FAI typu cam42
Konflikt udowo-panewkowy typu kleszczowego – FAI typu pincer 46
Klasyfikacja kostnienia pozaszkieletowego 47
Dodatek 47

3 Staw kolanowy 50
Staw rzepkowo-udowy 50
Pionowe ustawienie rzepki 50
Poziome ustawienie rzepki 51
Dysplazja bloczka kości udowej 53
Odstęp TTTG 54
Plateau piszczeli 54
Posterior tibial slope 54
Łąkotki 55
Klasyfikacja uszkodzeń łąkotki 55
Opcje terapeutyczne 56
Klasyfikacja łąkotki tarczowatej według Watanabe 56
Więzadła krzyżowe i poboczne 56
Przednie przesunięcie piszczeli 56
Rekonstrukcja więzadła krzyżowego przedniego 57
Klasyfikacja uszkodzeń więzadła pobocznego piszczelowego 58

4 Stopa 59
Kształt stopy 59
Stosunki osi stopy 59
Radiologiczne pomiary w deformacjach stóp – przegląd59
Sklepienie podłużne stopy 59
Geometria tyłostopia 61
Geometria śródstopia i przodostopia 63
Deformacje stopy u dorosłych 65
Stopa poprzecznie płaska 65
Paluch koślawy 66
Deformacje palców II–V stopy 68
Dziecięce i wrodzone deformacje stopy 69
Deformacje stopy u dzieci i dorosłych 69
Wrodzone deformacje stopy 76
Grubość podściółki tłuszczowej 78
Pięta Haglunda 79
Radiologiczna ocena więzozrostu piszczelowo-strzałkowego 80
Typy kości łódkowatej dodatkowej
(os tibiale externum) wg Lawsona 82
Klasyfikacja zwichnięcia ścięgien mięśni strzałkowych 83

5 Staw ramienny 84
Typy wyrostka barkowego według Biglianiego 84
Typy os acromiale 85
Nachylenie panewki stawu ramienno-łopatkowego 86
Odstęp barkowo-ramienny (podbarkowy) 87
Uszkodzenia pierścienia rotatorów 88
Ogólna klasyfikacja 88
Szczególne typy uszkodzeń pierścienia rotatorów 88
Klasyfikacja częściowego uszkodzenia pierścienia rotatorów wg Ellmana 88
Klasyfikacja uszkodzeń pierścienia rotatorów według Snydera 88
Stopień retrakcji według Patte’a 90
Objaw stycznej według Zanettiego 90
Klasyfikacja zwyrodnienia tłuszczowego pierścienia rotatorów wg Goutalliera 91
Przednia niestabilność stawu ramiennego 91
Warianty normy górnego obrąbka stawowego i kompleksu obrąbek stawowy–mięsień dwugłowy ramienia (labro–bicipital complex) 93
Zachyłek podobrąbkowy 93
Otwór podobrąbkowy 93
Kompleks Buforda 94
Typy przyczepu ścięgna głowy długiej mięśnia dwugłowego ramienia 94
Patologie kompleksu obrąbek stawowy–mięsień dwugłowy i ścięgna długiej głowy mięśnia dwugłowego ramienia 94
Uszkodzenia typu SLAP 94
Uszkodzenia troczków ścięgna mięśnia dwugłowego ramienia 97
Tendinitis calcarea 97
Lokalizacja złogów wapnia na konwencjonalnym zdjęciu rentgenowskim 97
Klasyfikacja złogów wapnia według Gärtnera 98
Klasyfikacja złogów wapnia według Boswortha 99
Uszkodzenia stawu barkowo-obojczykowego 99
Klasyfikacja według Tossy’ego 99
Klasyfikacja według Rockwooda 100

6 Staw łokciowy 103
Kąt łokciowy (kąt podtrzymujący stawu łokciowego) 103
Linie pomocnicze i kąty w diagnostyce złamań i nieprawidłowych ustawień 105
Klasyfikacja tylno-bocznej niestabilności rotacyjnej według O´Driscolla 106

7 Nadgarstek i ręka 108
Kąt nachylenia powierzchni stawowej kości promieniowej108
Warianty ustawienia kości łokciowej według Gelbermana 109
Łuki nadgarstka według Giluli 110
Kąty nadgarstka 110
Wysokość nadgarstka 112
Współczynnik translacji według Chamaya 113
Niestabilność nadgarstka 114
Klasyfikacja niestabilności nadgarstka według Amadio (uzupełniona przez Schmitta) 114
Klasyfikacja zwichnięcia okołoksiężycowatego nadgarstka (luxatio carpi perilunaris) według Mayfielda 115
Rodzaje niestabilności centralnej kolumny nadgarstka 116
Klasyfikacja przemieszczenia łódeczkowato-księżycowatego117
Klasyfikacja martwicy kości księżycowatej (choroba Kienböcka) według Lichtmana i Rossa 118
Klasyfikacja uszkodzenia kompleksu łokciowo-nadgarstkowego (TFCC)
według Palmera 120
Objaw śródręcza 120
Klasyfikacja uszkodzeń więzadeł obrączkowych 120
Diagnostyka ultrasonograficzna uszkodzeń więzadeł obrączkowych 122
Diagnostyka uszkodzeń więzadeł obrączkowych w MR 123

8 Kręgosłup 124
Fizjologiczne krzywizny kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej 124
Kifoza kręgosłupa piersiowego 124
Lordoza kręgosłupa lędźwiowego 124
Skolioza 125
Kąt skoliozy według Cobba 125
Kąt skoliozy według Fergusona 126
Objaw Rissera 127
Ocena rotacji trzonów kręgów według Nasha i Moe 128
Ocena rotacji według Perdriolle’a 128
Asymetria tułowia 128
Klasyfikacje skoliozy 128
Wysokości krążka międzykręgowego 134
Kręgozmyk (spondylolisthesis) 135
Ocena stopnia kręgozmyku 136
Metody pomiarowe do oceny wtórnych zmian statycznych 137
Odstęp transpedikularny (interpedicular distance) 141
Pomiar bezpośredni 141
Pomiar pośredni 142
Odstęp interpedikularny w spondylolizie 143
Nazewnictwo i klasyfikacja dyskopatii lędźwiowej 144
Klasyfikacja anatomopatologiczna tylnego uwypuklenia krążka międzykręgowego 144
Nazewnictwo i klasyfikacja dyskopatii lędźwiowej 145

9 Połączenie czaszkowo-szyjne i kręgosłup szyjny 149
Odstęp między kręgiem szczytowym a zębem obrotnika (odstęp szczytowo-zębowy; atlantodens interval) 149
Ustawienie trzonowe 150
Przedkręgowy cień tkanek miękkich 152
Wgłobienie podstawy czaszki 153
Kryteria niestabilności według Panjabi 155

10 Nowotwory układu mięśniowo-szkieletowego 156
Klasyfikacja histopatologiczna 156
Nowotwory kości 156
Nowotwory tkanek miękkich 156
Stopniowanie 156
Stopniowanie nowotworów złośliwych kości 156
Stopniowanie zaawansowania mięsaków tkanek miękkich 156
System Ennekinga 160
Margines chirurgiczny, radykalność resekcji 164
Diagnostyka radiologiczna nowotworów kości 167
Typy destrukcji kości 167
Klasyfikacja Lodwicka 167
Klasyfikacja odczynów okostnowych 168
Formy mineralizacji macierzy 168

11 Osteoporoza 170
Pomiar gęstości kości 170
DXA – absorpcjometria dwuenergetycznego promieniowania rentgenowskiego 170
Ilościowa TK (Quantitative Computed Tomography – OCT) 170
Klasyfikacja osteoporotycznych złamań trzonów kręgów 171
Wskaźnik złamania kręgosłupa według Genanta 171
Wskaźnik deformacji kręgosłupa 172

12 Zwyrodnienie stawów 173
Ocena w skali Kellgrena-Lawrence’a 173
Atlas Towarzystwa Badania Artrozy OARS (Osteoarthritis Research Society) wg Altmana 173

13 Chrząstka stawowa 175
Stopień uszkodzenia chrząstki 175
Klasyfikacja według Outerbridge’a 175
Klasyfikacja według Shahriaree 175
Klasyfikacja według Noyesa i Stablera 175
Klasyfikacja według Bauera i Jacksona 176
Klasyfikacja uszkodzenia chrząstki International Cartilage Repair Society (Międzynarodowego Towarzystwa Naprawy Chrząstki – ICRS) 176
Klasyfikacja ostrych uszkodzeń chrzęstnych i chrzęstno-kostnych 178
Klasyfikacja przewlekłych uszkodzeń kostno-chrzęstnych 178
Stopnie zaawansowania według Berndta i Harty’ego 178
Klasyfikacja ICRS osteochondrosis dissecans 178
Stopnie zaawansowania w obrazie MR według Nelson/Dipaola 179

14 Hemofilia 181
Klasyfikacja Pettersona 181
Klasyfikacja MR 181
Klasyfikacja Denver 182
Klasyfikacja hemofilii według grupy eksperckiej opracowującej wyniki badań MR
(Expert MRI Working Group) 182
Zastosowanie klasyfikacji 182

15 Reumatoidalne zapalenie stawów 184
Punktacja radiologiczna 184
Skala Larsena184
Skala Sharpa 186
Skala Ratingena 186
Klasyfikacja na podstawie badania rezonasu magnetycznego 187
Zastosowanie systemów punktowych188

16 Uszkodzenia mięśni 189
Klasyfikacja według Müller-Wohlfahrt 189
Bolesne stwardnienie mięśni (uszkodzenie typu I) 189
Tak zwane „naciągnięcie mięśnia” (uszkodzenie typu II) 189
Rozerwanie włókna/pęczka mięśniowego (uszkodzenie typu III) 190
Rozerwanie mięśnia/oderwanie ścięgna (uszkodzenie typu IV) 191
Inne klasyfikacje 191

17 Wiek kostny 192
Podstawy 192
Rozwój kośćca 192
Wskaźniki rozwoju kostnego ręki 192
Określanie wieku kostnego 194
Do 3 miesiąca życia 194
Po 3 miesiącu życia 195
Przewidywanie wzrostu końcowego 200
Techniki komputerowe do określania wieku kostnego 202
Praktyczne aspekty oceny wieku kostnego 202

Indeks 204