Chemia leków Podręcznik dla studentów farmacji i farmaceutów

Spis treści

1. Wiadomości ogólne
l. 1. Rys historyczny rozwoju chemii leków
1.2. Klasyfikacja i nazewnictwo substancji leczniczych
1.3. Wpływ czynników fizykochemicznych na trwałość, wchłanianie i dystrybucję leków
1.4. Mechanizm działania leków
1.4.1. Mechanizm fizykochemiczny działania leków
1.4.2. Mechanizm chemiczny działania leków
1.5. Biotransformacja leków
1.5.1. Przemiany fazy pierwszej
1.5.2. Przemiany fazy drugiej
1.6. Współczesne metody projektowania i otrzymywania leków
1.6.1. Poszukiwania leków
1.6.2. Metody otrzymywania leków - biosynteza i biotransformacja
1.6.3. Biotechnologia oraz metody inżynierii genetycznej w badaniach nad lekiem
1.7. Wybrane zagadnienia z toksykologii leków i niektórych substancji chemicznych
1.7.1. Ogólne aspekty niepożądanych działań leków
1.7.2. Toksyczność substancji chemicznych
1.8. Analityczna kontrola jakości leków
2. Leki działające na ośrodkowy układ nerwowy
2.1. Neuroprzekaźniki, neurohormony, neuromodulatory, neuromediatory i inne substancje biorące udział w przewodzeniu bodźców w o.u.n.
2.2. Leki psychotropowe
2.2.1. Leki o działaniu neuroleptycznym
2.2.2. Leki przeciwdepresyjne
2.2.3. Leki o działaniu anksjolitycznym (leki przedwiekowe)
2.2.4. Leki o działaniu stymulującym o.u.n.
2.3. Leki o działaniu analeptycznym
2.4. Leki uspokajające i nasenne
2.4.1. Pochodne kwasu barbiturowego
2.4.2. Leki działające przez receptor benzodiazepinowy
2.4.3. Leki o innej budowie
2.5. Leki przeciwpadaczkowe
2.5.1. Pochodne hydantoiny
2.5.2. Pochodne kwasu barbiturowego
2.5.3. Pochodne pirolidyno-2,5-dionu
2.5.4. Pochodne iminostilbenu
2.5.5. Pochodne 1,4- i 1,5-benzodiazepiny
2.5.6. Pochodne kwasu walproinowego
2.5.7. Nowa generacja leków przeciwpadaczkowych
2.6. Leki stosowane w chorobie Parkinsona
2.6.1. Leki o działaniu cholinolitycznym
2.6.2. Leki dopaminergiczne
2.6.3. Leki o różnej budowie chemicznej
2.7. Leki przeciwbólowe, przeciwgorączkowe i przeciwzapalne
2.7.1. Narkotyczne leki przeciwbólowe (egzogenne opioidy)
2.7.2. Nienarkotyczne leki przeciwbólowe, przeciwgorączkowe i przeciwzapalne
2.8. Środki znieczulające ogólnie
2.8.1. Wziewne środki znieczulające ogólnie (środki inhalacyjne)
2.8.2. Środki znieczulające ogólnie do stosowania dożylnego
2.8.3. Leki stosowane w neuroleptanalgezji
3. Leki wpływające na obwodowy układ nerwowy
3.1. Leki pobudzające układ wspołczulny (sympatyczny) - adrenomimetyki, sympatykomimetyki
3.1.1. Leki oc-adrenergiczne (a-sympatykomimetyki, a-adrenomimetyki)
3.1.2. Leki P-adrenergiczne ((3-adrenomimetyki)
3.1.3. Leki a-, (3-adrenergiczne (a-, P-adrenomimetyki)
3.1.4. Leki sympatykomimetyczne (adrenergiczne) o działaniu pośrednim
3.2. Leki hamujące układ wspołczulny - adrenolityki (sympatykolityki, sympatolityki)
3.2.1. Leki oc-adrenolityczne (blokujące receptory a-adrenergiczne)
3.2.2. Leki (3-adrenolityczne (leki blokujące receptory P-adrenergiczne, (3-blokery)
3.2.3. Leki cc- i (3-adrenolityczne (blokujące receptory a i P)
3.2.4. Leki sympatykolityczne o innym mechanizmie działania
3.3. Leki pobudzające układ przywspołczulny - leki cholinergiczne (parasympatykomimetyki, parasympatykolityki, parasympatykotoniki, parasympatomimetyki)
3.3.1. Bezpośrednie leki parasympatykomimetyczne
3.3.2. Parasympatykotoniki o działaniu pośrednim - inhibitory acetylo-cholinoesterazy
3.4. Leki hamujące układ przywspółczulny - leki cholinolityczne (parasympatykolityki, parasympatolityki)
3.4.1. Alkaloidy tropanowe i półsyntetyczne pochodne
3.4.2. Leki cholinolityczne o innej budowie
3.5. Leki spazmolityczne muskulotropowe i neuromuskulotropowe
3.5.1. Alkaloidy izochinolinowe i ich pochodne
3.5.2. Estry aminoalkoholi i kwasów aromatycznych oraz leki o różnej budowie
3.6. Leki działające na zwoje układu autonomicznego (wegetatywnego)
3.7. Leki zwiotczające mięśnie szkieletowe
3.7.1. Leki wywołujące blok niedepolaryzacyjny
3.7.2. Leki wywołujące blok depolaryzacyjny
3.7.3. Leki miorelaksacyjne o działaniu ośrodkowym
3.8. Leki znieczulające miejscowo
3.8.1. Leki o budowie estrowej
3.8.2. Leki o budowie amidowej
3.8.3. Leki o innej budowie
4. Leki przeciwhistaminowe
4.1. Histamina
4.2. Leki przeciwhistaminowe blokujące receptory H1
4.2.1. Pochodne diaryloalkiloamin
4.2.2. Pochodne tricyklicznych alkiloamin
4.2.3. Pochodne piperydyny
4.2.4. Leki o różnej budowie
4.3. Leki przeciwhistaminowe blokujące receptory H2
5. Leki działające na układ krążenia i wpływające na krzepliwość krwi
5.1. Leki nasercowe
5.1.1. Glikozydy nasercowe
5.1.2. Pochodne metyloksantyn
5.1.3. Inhibitory fosfodiesterazy o działaniu inotropowo dodatnim
5.2. Leki przeciwarytmiczne
5.2.1. Leki pochodzenia naturalnego
5.2.2. Leki zawierające wiązania amidowe
5.2.3. Pochodne aryloksyamino-2-propanolu
5.2.4. Leki przeciwarytmiczne o różnej budowie
5.3. Leki stosowane w chorobie niedokrwiennej serca
5.3.1. Azotany organiczne i leki pokrewne
5.3.2. Leki P-adrenolityczne
5.3.3. Leki blokujące kanały wapniowe
5.3.4. Inhibitory konwertazy angiotensyny
5.4. Leki obniżające ciśnienie krwi
5.4.1. Leki hamujące aktywność układu współczulnego
5.4.2. Leki blokujące kanały wapniowe
5.4.3. Inhibitory konwertazy angiotensyny
5.4.4. Leki otwierające kanały potasowe
5.4.5. Leki działające bezpośrednio na mięśniówkę naczyń krwionośnych
5.4.6. Leki o innych mechanizmach działania
5.4.7. Leki diuretyczne
5.5. Leki rozszerzające naczynia obwodowe i mózgowe
5.5.1. Kwas nikotynowy i jego pochodne
5.5.2. Pochodne dimetyloksantyn
5.5.3. Leki P-sympatykomimetyczne
5.5.4. Leki oc-adrenolityczne
5.5.5. Prostaglandyny i prostacykliny
5.5.6. Leki o różnej budowie i mechanizmach działania
5.5.7. Leki stosowane głównie w zaburzeniach krążenia mózgowego
5.6. Leki zmniejszające stężenie lipidów (leki hipolipemiczne)
5.6.1. Inhibitory reduktazy hydroksymetyloglutarylo-koenzymu A (HMG-CoA)
5.6.2. Pochodne kwasów aryloksyalkiiokarboksylowych (pochodne kwasu klofibrowego)
5.6.3. Pochodne kwasu nikotynowego
5.6.4. Leki o różnej budowie
5.6.5. Środki hamujące wchłanianie cholesterolu z jelit
5.7. Leki wpływające na krzepliwość krwi i środki krwiozastępcze
5.7.1. Leki hamujące krzepliwość krwi (leki przeciwzakrzepowe)
5.7.2. Leki zwiększające krzepliwość krwi
5.7.3. Środki krwiozastępcze
5.7.4. Leki stosowane w niedokrwistości
6. Leki moczopędne (diuretyki)
6.1. Leki moczopędne typu sulfonamidów
6.1.1. Leki moczopędne hamujące anhydrazę węglanową (dehydratazę węglanową)
6.1.2. Leki moczopędne sulfonamidowe hamujące reabsorpcję elektrolitów
6.2. Saluretyki o innej budowie
6.3. Diuretyki oszczędzające potas
6.3.1. Antagoniści aldosteronu
6.3.2. Cykliczne amidyny
6.4. Leki moczopędne ksantynowe
6.5. Leki moczopędne o działaniu osmotycznym
7. Leki stosowane w chorobach układu oddechowego
7.1. Leki stosowane w astmie oskrzelowej
7.1.1. Leki rozszerzające oskrzela
7.1.2. Leki hamujące wytwarzanie mediatorów stanu zapalnego (glikokortykosteroidy)
7.1.3. Leki hamujące uwalnianie mediatorów stanu zapalnego
7.1.4. Antagoniści receptorów leukotrienowych i inhibitory syntezy leukotrienów
7.1.5. Przeciwciała monoklonalne
7.2. Leki przeciwkaszlowe
7.2.1. Leki przeciwkaszlowe o działaniu ośrodkowym
7.2.2. Leki przeciwkaszlowe o działaniu obwodowym
7.3. Leki wykrztuśne
7.3.1. Leki sekretolityczne
7.3.2. Leki mukolityczne
8. Leki stosowane w chorobach przewodu pokarmowego
8.1. Leki pobudzające wydzielanie soku żołądkowego
8.1.1. Kwasy nieorganiczne i organiczne
8.1.2. Związki pochodzenia naturalnego
8.2. Leki stosowane w chorobie wrzodowej
8.2.1. Leki zmniejszające stężenie kwasu solnego w żołądku
8.2.2. Leki mukozo- i cytoprotekcyjne
8.2.3. Leki stosowane w eradykacji Helicobacter pylori
8.2.4. Leki regulujące motorykę przewodu pokarmowego
8.3. Leki stosowane w chorobach wątroby i dróg żółciowych
8.3.1. Leki żółciotwórcze i żółciopędne
8.3.2. Leki zapobiegające tworzeniu się kamieni żółciowych (leki antylitogenne) oraz rozpuszczające kamienie żółciowe
8.3.3. Leki ochraniające komórkę wątrobową
8.4. Leki przeczyszczające
8.4.1. Leki działające na drodze fizycznej
8.4.2. Leki działające na drodze chemicznej
8.5. Leki przeciwbiegunkowe
8.5.1. Leki adsorbujące (pochłaniające)
8.5.2. Środki ściągające
8.5.3. Leki hamujące perystaltykę jelit
8.5.4. Leki spazmolityczne i regulujące motorykę przewodu pokarmowego
8.6. Leki przeciwwymiotne
8.6.1. Parasympatykoiityki
8.6.2. Antagoniści receptorów histaminowych Hi
8.6.3. Neuroleptyki
8.6.4. Pochodne benzamidu i benzimidazolonu
8.6.5. Antagoniści receptorów serotoninowych 5-HT3
8.6.6. Syntetyczne kanabinoidy
8.6.7. Antagoniści receptorów neurokininy-1 (NK1)
8.6.8. Leki o innej budowie
8.7. Leki stosowane w przewlekłych chorobach zapalnych jelit
8.7.1. Kwas 5-aminosalicylowy (5-ASA) i jego pochodne (aminosalicylany)
8.7.2. Glikokortykosteroidy
8.7.3. Leki immunosupresyjne
8.7.4. Leki przeciwbakteryjne
8.7.5. Przeciwciała monoklonalne
9. Hormony
9.1. Hormony podwzgórza
9.2. Hormony przysadki
9.2.1. Hormony przedniego płata przysadki
9.2.2. Hormony tylnego płata przysadki
9.3. Hormony tarczycy i leki stosowane w chorobach tarczycy
9.3.1. Leki przeciwtarczycowe (tyreostatyki)
9.3.2. Parathormon i kalcytonina
9.3.3. Bifosfoniany
9.4. Hormony o budowie steroidowej
9.4.1. Hormony kory nadnerczy (kortykosteroidy)
9.4.2. Hormony płciowe
9.5. Hormony wysp trzustkowych
9.5.1. Insulina
9.5.2. Glukagon
9.6. Doustne leki przeciwcukrzycowe
9.6.1. Pochodne sulfonylomocznika
9.6.2. Nowa generacja doustnych leków przeciwcukrzycowych
9.6.3. Pochodne biguanidu
9.6.4. Inhibitory a-glukozydazy
9.6.5. Inhibitory lipazy trzustkowej
10. Witaminy
10.1. Retinol i retinoidy
10.2. Witaminy z grupy B
10.2.1. Tiamina
10.2.2. Ryboflawina
10.2.3. Pirydoksyna
10.2.4. Kobalaminy
10.2.5. Kwas pantotenowy
10.2.6. Nikotynamid
10.2.7. Biotyna
10.2.8. Kwas foliowy
10.3. Kwas askorbowy
10.4. Witamina D i jej analogi
10.5. Tokoferole
10.6. Witaminy K
10.7. Inne witaminy
10.7.1. Kwas pangamowy
10.7.2. Kwas tioktanowy
10.7.3. Witamina F
10.7.4. Ubichinon
10.7.5. Flawonoidy
11. Leki działające na drobnoustroje chorobotwórcze
11.1. Środki dezynfekujące i odkażające
11.1.1. Związki nieorganiczne
11.1.2. Alkohole
11.1.3. Aldehydy
11.1.4. Fenole
11.1.5. Tlenek etylenu i (3-propiolakton
11.1.6. Pochodne guanidyny
11.1.7. Związki amoniowe
11.1.8. Związki N-heterocykliczne
11.2. Sulfonamidy, pochodne nitrofuranu i chinolony
11.2.1. Sulfanilamid i jego N,-niecykliczne pochodne
11.2.2. N,-Podstawione pochodne sulfanilamidu z pięcioczłonowym układem heterocyklicznym
11.2.3. N i-Podstawione pochodne sulfanilamidu z sześcioczłonowym układem heterocyklicznym
11.2.4. N,, N4-Dwupodstawione pochodne sulfanilamidu
11.2.5. Sulfonamidy o różnej budowie
11.2.6. Leki złożone zawierające sulfonamidy
11.2.7. Pochodne nitrofuranu
11.2.8. Chinolony i fluorochinolony
11.3. Antybiotyki
11.3.1. Antybiotyki (3-laktamowe)
11.3.2. Antybiotyki aminoglikozydowe
11.3.3. Tetracykliny
11.3.4. Chloramfenikol
11.3.5. Antybiotyki makrolidowe
11.3.6. Antybiotyki peptydowe
11.3.7. Antybiotyki ansamycynowe
11.3.8. Linkozamidy
11.3.9. Antybiotyki o różnej budowie
11.4. Leki przeciwgruźlicze i przeciwtrądowe
11.4.1. Aromatyczne kwasy karboksylowe i ich pochodne
11.4.2. Aminoalkohole
11.4.3. Antybiotyki
11.4.4. Leki przeciwtrądowe
11.5. Leki przeciwwirusowe
11.5.1. Antymetabolity
11.5.2. Pochodne cykloalkiloamin
11.5.3. Kwasy fosfonowe
11.5.4. Leki o różnej budowie
11.5.5. Interferony i substancje indukujące interferon
11.5.6. Leki stosowane w zakażeniach HIV
11.6. Leki przeciwgrzybicze
11.6.1. Antybiotyki przeciwgrzybicze
11.6.2. Pochodne imidazolowe i triazolowe
11.6.3. Pochodne naftalenoaminy i morfoliny
11.6.4. Antymetabolity
11.6.5. Pochodne pirydynonu
11.6.6. Kwasy karboksylowe
11.6.7. Leki o innej budowie
11.6.8. Środki niespecyficzne
11.7. Leki przeciwpierwotniakowe
11.7.1. Leki przeciwzimnicze
11.7.2. Leki stosowane w rzęsistkowicy
11.7.3. Leki stosowane w leczeniu lambliozy, toksoplazmozy, amebiozy, trypanosomozy i zapalenia płuc wywołanego przez Pneumocystis carinii
11.8. Leki przeciwrobacze
11.8.1. Leki stosowane w zakażeniach robakami obłymi
11.8.2. Leki stosowane w tasiemczycy oraz w zakażeniach przywrami
12. Chemioterapia chorób nowotworowych. Leki przeciwnowotworowe
12.1. Leki alkilujące
12.1.1. Pochodne P-chloroetyloaminy i etylenoiminy (azyrydyny)
12.1.2. Estry kwasu metanosulfonowego
12.1.3. Pochodne nitrozomocznika
12.1.4. Środki alkilujące o innej budowie
12.2. Antymetabolity zasad pirymidynowych, purynowych i kwasu foliowego
12.2.1. Antymetabolity zasad pirymidynowych
12.2.2. Antymetabolity zasad purynowych
12.2.3. Antymetabolity kwasu foliowego
12.3. Antybiotyki przeciwnowotworowe
12.3.1. Mitomycyny
12.3.2. Antybiotyki antracyklinowe
12.3.3. Aktynomycyny
12.3.4. Bleomycyny
12.4. Alkaloidy, pseudoalkaloidy i lignany o działaniu przeciwmitotycznym 12.4.1. Alkaloidy barwinka różowego
12.4.2. Pseudoalkaloidy - taksoidy
12.4.3. Inhibitory topoizomerazy I i II
12.5. Leki o różnej budowie
12.5.1. Pochodne akrydyny
12.5.2. Pochodne mocznika i fosfocholiny
12.6. Enzymy
12.7. Hormony i antyhormony
12.7.1. Estrogeny
12.7.2. Antyestrogeny
12.7.3. Androgeny
12.7.4. Antyandrogeny
12.7.5. Gestageny
12.7.6. Hormony peptydowe
12.8. Immunoterapia - przeciwciała monoklonalne
13. Leki immunotropowe
13.1. Leki immunosupresyjne
13.2. Leki immunostymulujące
14. Radiofarmaceutyki i środki cieniujące stosowane w diagnostyce obrazowej
14.1. Radiofarmaceutyki
14.1.1. Radiofarmaceutyki stosowane w terapii
14.1.2. Radiofarmaceutyki stosowane w diagnostyce
14.2. Środki stosowane w diagnostyce obrazowej
14.2.1. Środki cieniujące stosowane w badaniach rentgenograficznych
14.2.2. Środki cieniujące stosowane w badaniach rezonansu magnetycznego
14.2.3. Środki cieniujące stosowane w badaniach ultrasonograficznych
Piśmiennictwo
Skorowidz