Zarys chirurgii Podręcznik dla studentów i lekarzy w trakcie specjalizacji

Spis treści

I. Zagadnienia ogólne1
1. Rany . 3
1.1. Rodzaje ran 3
1.2. Gojenie się rany 6
1.3. Czynniki upośledzające gojenie się ran6
1.4. Praktyczne postępowanie z raną – zaopatrzenie rany . 7
1.5. Problemy, jakie mogą wystąpić przy zaopatrywaniu rany10
1.6. Dalsze postępowanie po zaopatrzeniu rany11
2. Znieczulenie i zwalczanie bólu. 12
2.1. Rodzaje znieczulenia do operacji i zabiegów chirurgicznych. 12
2.2. Znieczulenie ogólne (ryc. 2.5.) . 17
2.3. Przygotowanie pacjenta do operacji 18
2.4. Ocena ryzyka okołooperacyjnego18
2.5. Postępowanie przeciwbólowe po operacji. 20
3. Zakażenia chirurgiczne . 23
3.1. Czyrak (łac. furunculus). 23
3.2. Ropień (łac. abscessus) 24
3.3. Ropowica (łac. phlegmone) 27
3.4. Ropniak (łac. empyema). 31
3.5. Martwicze zapalenie powięzi (łac. fascitis necroticans) 31
3.6. Zastrzał (łac. panaritium) . 32
3.7. Zanokcica (łac. paronychia). 34
3.8. Wrastający paznokieć (łac. unguis incarnatus). 34
3.9. Bakteryjne choroby kojarzone zwykle z chirurgią 35
4. Zakażenia szpitalne . 39
4.1. Patogeny alarmowe. 39
4.2. Zakażenie miejsca operowanego. 40
4.3. Inne zakażenia szpitalne w chirurgii 41
4.4. Drogi szerzenia się zakażeń szpitalnych . 41
4.5. Czynniki zwiększające ryzyko zakażenia szpitalnego42
4.6. Profilaktyka okołooperacyjna przeciw zakażeniu . 43
4.7. Racjonalna antybiotykoterapia . 44
4.8. Zakażenie materiału wszczepionego w tkanki (implantów) 46
5. Gospodarka wodno-elektrolitowa. 48
5.1. Fizjologiczne mechanizmy regulacji gospodarki wodnej i elektrolitowej . 49
5.2. Zaburzenia gospodarki wodnej 50
5.3. Potas i zaburzenia jego równowagi . 52
5.4. Wapń i zaburzenia jego równowagi . 54
6. Równowaga kwasowo-zasadowa 57
6.1. Mechanizmy regulacji równowagi kwasowo-zasadowej. 58
6.2. Kwasica metaboliczna 59
6.3. Zasadowica metaboliczna . 60
6.4. Zasadowica oddechowa. 61
6.5. Kwasica oddechowa62
7. Hemostaza i przetaczanie krwi64
7.1. Definicja hemostazy64
7.2. Naturalne mechanizmy hemostazy . 64
7.3. Czynniki zmniejszające sprawność hemostazy. 65
7.4. Chirurgiczne metody uzyskiwania hemostazy. 66
7.5. Przetaczanie krwi i jej składników67
8. Leczenie żywieniowe. 74
8.1. Przyczyny niedożywienia74
8.2. Ocena stanu odżywienia75
8.3. Następstwa niedożywienia 75
8.4. Leczenie żywieniowe . 75
8.5. Powikłania leczenia żywieniowego . 79
9. Wstrząs80
9.1. Rodzaje wstrząsu . 80
9.2. Patofizjologia wstrząsu 81
9.3. Mechanizmy obronne organizmu we wstrząsie82
9.4. Objawy . 83
9.5. Leczenie 84
9.6. Powikłania wstrząsu87
II. Zagadnienia ogólne. 89
1. Umiejętności praktyczne przydatne nie tylko chirurgowi. 91
1.1. Zmiana opatrunku na ranie. 91
1.2. Zgłębnikowanie żołądka – zakładanie sondy . 92
1.3. Cewnikowanie pęcherza moczowego. 94
1.4. Zakładanie sondy Sengstakena–Blakemore’a przy krwawieniu z żylaków
przełyku (ryc. 2.1. i ryc. 2.2.). 95
1.5. Lewatywa (wlew doodbytniczy oczyszczający). 96
1.6. Badanie przez odbytnicę (łac. per rectum). 96
III. Diagnostyka w chirurgii 99
1. Badania diagnostyczne w chirurgii. 101
1.1. Badania radiologiczne 103
1.2. Badanie USG 111
1.3. Tomografia rezonansu magnetycznego (ryc. 3.8.) 113
IV. Ostre choroby jamy brzusznej115
1. Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego (łac. appendicitis acuta). 117
1.1. Anatomia wyrostka robaczkowego . 117
1.2. Etiopatogeneza. 118
1.3. Mechanizmy obronne ograniczające stan zapalny w OZWR. 119
1.4. Objawy OZWR120
1.5. Badania biochemiczne. 122
1.6. Badania obrazowe w diagnostyce OZWR. 122
1.7. Krótka obserwacja w przypadkach niepewnego rozpoznania OZWR. 123
1.8. Rozpoznanie różnicowe. 124
1.9. Powikłania126
1.10. Leczenie 127
1.11. Szczególne postacie OZWR. 128
2. Ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego130
2.1. Objawy kliniczne ostrego zapalenia pęcherzyka żółciowego. 131
2.2. Badania obrazowe i biochemiczne131
2.3. Rozpoznanie różnicowe. 132
2.4. Leczenie 133
3. Ostre zapalenie trzustki 136
3.1. Ostre obrzękowe zapalenie trzustki . 136
3.2. Objawy ostrego obrzękowego zapalenia trzustki . 137
3.3. Ostre, martwicze zapalenie trzustki 140
4. Przedziurawienie przewodu pokarmowego. 149
4.1. Przedziurawienie wrzodu trawiennego149
4.2. Przedziurawienie jelita grubego (okrężnicy) . 153
5. Ostre zapalenie uchyłków esicy . 157
5.1. Objawy . 157
5.2. Badania obrazowe i biochemiczne158
5.3. Rozpoznanie różnicowe. 158
5.4. Leczenie 158
5.5. Powikłania159
6. Niedokrwienie jelit 160
6.1. Objawy kliniczne . 162
6.2. Badania biochemiczne i obrazowe163
6.3. Rozpoznanie różnicowe. 163
6.4. Leczenie 164
7. Zapalenie otrzewnej (łac. peritonitis) . 165
7.1. Kryteria podziału zapalenia otrzewnej165
7.2. Przyczyny zapalenia otrzewnej . 166
7.3. Mechanizmy obronne w przebiegu zapalenia otrzewnej. 167
7.4. Rozlane zapalenie otrzewnej (łac. peritonitis diffusa) . 168
7.5. Ograniczone (miejscowe) zapalenie otrzewnej (łac. peritonitis
circumscripta). 171
7.6. Ropień wewnątrzbrzuszny (wewnątrzotrzewnowy)
(łac. abscessus intraabdominalis). 172
8. Nieswoisty ból brzucha 175
8.1. Charakterystyka nieswoistego bólu brzucha . 175
8.2. Potencjalne przyczyny nieswoistego bólu brzucha 176
V. Niedrożność jelit179
1. Niedrożność jelit (przewodu pokarmowego)181
1.1. Niedrożność czynnościowa (porażenna) 181
1.2. Przyczyny niedrożności mechanicznej183
1.3. Klasyfikacja i podział niedrożności . 185
1.4. Objawy kliniczne niedrożności mechanicznej 187
1.5. Badania obrazowe i biochemiczne188
1.6. Patofizjologia niedrożności mechanicznej. 189
1.7. Leczenie niedrożności mechanicznej. 190
VI. Choroby chirurgiczne leczone planowo199
1. Przepukliny brzuszne201
1.1. Stałe elementy przepukliny brzusznej. 201
1.2. Przyczyny powstawania przepuklin brzusznych . 202
1.3. Rozpoznawanie przepuklin brzusznych . 202
1.4. Rozpoznanie różnicowe. 204
1.5. Przepuklina pachwinowa205
1.6. Leczenie 206
1.7. Przepuklina udowa. 212
1.8. Przepuklina okołopępkowa 213
1.9. Przepuklina pooperacyjna (w bliźnie pooperacyjnej) . 214
1.10. Powikłania przepuklin brzusznych . 217
1.11. Szczególne rodzaje przepuklin . 221
1.12. Rzadkie przepukliny222
2. Kamica pęcherzykowa . 224
2.1. Anatomia zewnątrzwątrobowych dróg żółciowych. 224
2.2. Etiopatogeneza − tworzenie się kamieni żółciowych225
2.3. Czynniki sprzyjające powstawaniu kamieni w pęcherzyku
żółciowym225
2.4. Kamica pęcherzyka żółciowego 226
2.5. Kamica dróg żółciowych (przewodowa) . 234
3. Choroby przełyku i okołoprzełykowe 236
3.1. Choroba refluksowa przełyku (ang. gastroesophageal reflux disease
– GERD) 236
3.2. Przepukliny rozworu przełykowego przepony 238
3.3. Achalazja (kurcz wpustu) (łac. achalasia cardiae) 239
3.4. Uchyłki przełyku (łac. recessus oesophagei)240
4. Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy. 241
4.1. Etiopatogeneza. 241
4.2. Regulacja wydzielania kwasu solnego w żołądku . 242
4.3. Operacje zmniejszające wydzielanie kwasu solnego w żołądku . 243
4.4. Powikłania po operacjach zmniejszających wydzielanie kwasu
solnego . 244
5. Krwawienie do przewodu pokarmowego . 246
5.1. Krwawienie do górnego odcinka przewodu pokarmowego
(w skrócie gopp) . 246
5.2. Krwawienie do dolnego odcinka przewodu pokarmowego
(w skrócie dopp) . 255
6. Choroby okołoodbytowe. 261
6.1. Anatomia końcowej części odbytnicy i odbytu (ryc. 6.16.) . 261
6.2. Choroba hemoroidalna (żylaki odbytu) (łac. varices haemorroidales). 263
6.3. Szczelina odbytu . 265
6.4. Przetoka odbytu (okołoodbytowa) (łac. fistula ani, fistula perianalis). 266
6.5. Zatoka włosowa (łac. sinus pilonidalis)267
6.6. Nietrzymanie stolca (łac. incontinentio fecalis). 268
7. Choroby śledziony . 270
7.1. Powiększenie śledziony (łac. splenomegalia) . 270
7.2. Choroby śledziony. 270
7.3. Małopłytkowość samoistna (łac. thrombocytopenia essentialis) 271
VII. Choroby zapalne jelit273
1. Choroba Leśniowskiego–Crohna (zapalenie jelita końcowego)275
1.1. Diagnostyka . 275
1.2. Leczenie choroby Leśniowskiego–Crohna. 279
1.3. Przebieg choroby i rokowanie280
2. Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (łac. colitis ulcerosa) . 281
2.1. Patomorfologia281
2.2. Diagnostyka wrzodziejącego zapalenia jelita grubego . 281
2.3. Objawy kliniczne . 281
2.4. Badania obrazowe 282
2.5. Badania biochemiczne 282
2.6. Pozajelitowe objawy towarzyszące wrzodziejącemu zapaleniu jelita
grubego . 283
2.7. Różnicowanie 283
2.8. Powikłania283
2.9. Leczenie wrzodziejącego zapalenia jelita grubego 285
2.10. Przebieg choroby i rokowanie286
VIII. Nowotwory287
1. Wstęp do chirurgii nowotworów złośliwych289
1.1. Podział nowotworów . 289
1.2. Wczesne wykrywanie nowotworów 293
1.3. Pobieranie materiału do badania histopatologicznego 296
1.4. Badanie histopatologiczne materiału pobranego w trakcie biopsji297
1.5. Rodzaje operacji w leczeniu nowotworów. 297
2. Epidemiologia nowotworów złośliwych301
2.1. Zachorowalność na najczęstsze nowotwory złośliwe i umieralność
z ich powodu, w grupach wiekowych i w zależności od płci. 301
2.2. Perspektywy dotyczące zachorowalności na nowotwory złośliwe. 302
2.3. Zachorowalność na najczęstsze nowotwory złośliwe w Polsce w 2010 roku. 302
3. Rak płuca . 305
3.1. Stopnie zaawansowania. 306
3.2. Diagnostyka raka płuca. 307
3.3. Leczenie raka płuca309
3.4. Leczenie raka niedrobnokomórkowego . 310
3.5. Leczenie raka drobnokomórkowego 311
3.6. Wyleczalność raka płuca311
4. Rak sutka . 313
4.1. Epidemiologia. 313
4.2. Histopatologia. 313
4.3. Czynniki ryzyka314
4.4. Diagnostyka raka sutka. 316
4.5. Leczenie raka sutka. 318
4.6. Wczesne wykrywanie raka piersi (badania przesiewowe)321
4.7. Wyleczalność rak piersi. 321
4.8. Szczególne postaci raka piersi322
5. Rak przełyku324
5.1. Czynniki ryzyka324
5.2. Stopnie zaawansowania325
5.3. Diagnostyka raka przełyku. 325
5.4. Leczenie raka przełyku. 326
5.5. Wyleczalność raka przełyku328
6. Rak żołądka329
6.1. Epidemiologia329
6.2. Etiologia. 329
6.3. Czynniki ryzyka . 330
6.4. Lokalizacja raka w żołądku. 331
6.5. Drogi rozsiewu raka żołądka332
6.6. Diagnostyka raka żołądka 332
6.7. Czynniki rokownicze w raku żołądka334
6.8. Leczenie. 336
6.9. Rokowanie . 338
6.10. Inne nowotwory żołądka . 338
7. Rak jelita grubego 341
7.1. Epidemiologia341
7.2. Etiologia i czynniki ryzyka 341
7.3. Stopnie zaawansowania344
7.4. Lokalizacja raka w jelicie grubym i drogi rozsiewu345
7.5. Diagnostyka raka okrężnicy345
7.6. Czynniki rokownicze w raku okrężnicy 347
7.7. Leczenie raka okrężnicy348
7.8. Wyleczalność raka okrężnicy . 351
7.9. Dziedziczny rak jelita grubego 351
7.10. Dziedziczny, niepolipowaty rak jelita grubego (HNPCC –
zespół Lyncha)352
7.11. Rodzinna polipowatość gruczolakowata (ang. familial adenomatous
polyposis – FAP) 353
7.12. Pozaokrężnicze objawy w rodzinnej polipowatości gruczolakowatej. 353
7.13. Leczenie. 353
8. Rak odbytnicy 355
8.1. Diagnostyka raka odbytnicy355
8.2. Leczenie raka odbytnicy . 356
8.3. Postępowanie paliatywne . 358
8.4. Wyleczalność raka odbytnicy . 358
9. Rak trzustki360
9.1. Diagnostyka raka trzustki 360
9.2. Leczenie raka trzustki. 362
9.3. Rokowanie . 363
10. Rak pęcherzyka żółciowego 364
10.1. Diagnostyka. 364
10.2. Leczenie364
10.3. Rokowanie 365
10.4. Rak dróg żółciowych 365
11. Rak tarczycy . 366
11.1. Rodzaje raka tarczycy. 366
11.2. Rozpoznawanie raka tarczycy 367
11.3. Diagnostyka guzków tarczycy 367
11.4. Leczenie368
12. Nowotwory złośliwe skóry . 371
12.1. Czerniak skóry . 371
12.2. Rak skóry375
IX. Urazy. 379
1. Oparzenia 381
1.1. Podział oparzeń . 381
1.2. Patofizjologia oparzenia. Choroba oparzeniowa383
1.3. Leczenie oparzeń . 384
1.4. Powikłania po oparzeniach 386
1.5. Oparzenia elektryczne 386
1.6. Oparzenia chemiczne . 387
2. Urazy głowy (czaszkowo-mózgowe) . 389
2.1. Zasady diagnostyki urazów głowy . 389
2.2. Objawy przedmiotowe ogólne . 390
2.3. Badania obrazowe 392
2.4. Wstrząśnienie mózgu (łac. commotio cerebri) 392
2.5. Stłuczenie mózgu (łac. contusio cerebri) . 393
2.6. Krwiaki wewnątrzczaszkowe pourazowe 395
2.7. Złamania kości czaszki 398
2.8. Krwawienie podpajęczynówkowe pourazowe 399
3. Złamania kręgosłupa. 401
3.1. Postępowanie na miejscu wypadku i w SOR . 401
3.2. Diagnostyka i leczenie złamań kręgosłupa. 402
4. Złamania miednicy 404
4.1. Podział złamań miednicy404
4.2. Diagnostyka i leczenie złamań miednicy 405
5. Urazy jamy brzusznej408
5.1. Pęknięcie śledziony (łac. ruptura lienis) . 408
5.2. Pęknięcie wątroby (łac. ruptura hepatis) 411
5.3. Obrażenia trzustki (łac. ruptura pancreatis) . 414
5.4. Rozerwanie krezki jelita cienkiego lub poprzecznicy (ryc. 9.11.–9.13.)414
5.5. Urazowe pęknięcie przewodu pokarmowego (łac. ruptura tractus digestivi). 416
5.6. Krwiaki zaotrzewnowe (łac. haematoma retroperinealis)417
5.7. Powikłania po obrażeniach narządów jamy brzusznej 418
6. Obrażenia wielonarządowe . 420
6.1. Przyczyny urazów wielonarządowych. 421
6.2. Częstość uszkodzeń różnych okolic ciała w urazie wielonarządowym. 421
6.3. Postępowanie z chorym z urazem wielonarządowym . 422
6.4. Postępowanie z chorym niestabilnym hemodynamicznie423
6.5. Postępowanie z chorym w stanie stabilnym424
6.6. Badania obrazowe i biochemiczne wykonywane u chorych z urazami
wielonarządowymi. 425
6.7. Postępowanie przy uszkodzeniu poszczególnych narządów. 427
X. Urologia 429
1. Kamica dróg moczowych (łac. urolithiasis). 431
1.1. Klasyfikacja kamieni moczowych. 431
1.2. Diagnostyka . 432
1.3. Rozpoznanie różnicowe434
1.4. Leczenie kamicy moczowej 434
2. Zakażenia dróg moczowych 438
2.1. Niepowikłane zapalenie pęcherza moczowego (łac. cystitis). 438
2.2. Niepowikłane odmiedniczkowe zapalenie nerek (łac. pyelonephritis). 439
2.3. Powikłane zapalenie dróg moczowych440
2.4. Posocznica moczowa (łac. urosepsis). 440
2.5. Zakażenia izolowane . 441
2.6. Zapalenie jądra i najądrza . 442
3. Łagodny rozrost gruczołu krokowego 444
3.1. Objawy . 445
3.2. Diagnostyka . 445
3.3. Leczenie 445
4. Nowotwory układu moczowego . 449
4.1. Rak gruczołu krokowego (łac. carcinoma prostatae)449
4.2. Rak nerki (łac. carcinoma renis) 455
4.3. Rak jądra (łac. carcinoma testis) 458
4.4. Rak pęcherza moczowego (łac. carcinoma vesicae urinariae)459
5. Urazy dróg moczowych 465
5.1. Urazy nerek . 465
5.2. Urazy moczowodów467
5.3. Urazy pęcherza moczowego. 468
XI. Chirurgia naczyniowa 473
1. Choroby tętnic 475
1.1. Przewlekła niedrożność miażdżycowa tętnic kończyn dolnych 475
1.2. Ostre nieurazowe niedokrwienie kończyn481
1.3. Uszkodzenia tętnic. 487
1.4. Zakrzepowo-zarostowe zapalenie naczyń (choroba Bürgera,
łac. thrombangitis obliterans)491
1.5. Choroba i zespól Raynauda 493
1.6. Tętniaki aorty brzusznej i tętnic biodrowych 494
1.7. Tętniaki tętnic obwodowych. 500
1.8. Choroba niedokrwienna ośrodkowego układu nerwowego 500
1.9. Niedokrwienie narządów jamy brzusznej. 505
2. Choroby żył kończyn dolnych. 509
2.1. Objawy kliniczne chorób żył. 509
2.2. Badania obrazowe i biochemiczne510
2.3. Żylaki kończyn dolnych (łac. varices membri inferioris). 511
2.4. Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa (zakrzepica żył głębokich)
(łac. thrombophlebitis profunda, ang. deep venous thrombosis – DVT)514
XII. Torakochirurgia . 527
1. Urazy klatki piersiowej . 529
1.1. Diagnostyka urazów klatki piersiowej. 529
1.2. Obrażenia rusztowania kostnego. 530
1.3. Odma opłucnowa pourazowa (łac. pneumothorax). 533
1.4. Krwiak opłucnej (łac. haemothorax) 539
1.5. Stłuczenie płuca (łac. contusio pulmonis) 540
1.6. Rozerwanie i pękniecie płuca (łac. ruptura pulmonis) . 541
1.7. Uszkodzenie tchawicy i oskrzeli 541
1.8. Urazy serca542
1.9. Urazy przełyku. 543
2. Choroby chirurgiczne klatki piersiowej. 545
2.1. Odma opłucnowa samoistna (łac. pneumothorax spontaneous) 545
2.2. Płyn w jamie opłucnowej (łac. hydrothorax) . 545
2.3. Ropień płuca (łac. abscessus pulmonis)547
2.4. Ropniak opłucnej (łac. empyema pleurae). 548
2.5. Guzy śródpiersia . 549
XIII. Endokrynologia551
1. Choroby tarczycy553
1.1. Wole guzowate obojętne553
1.2. Wole guzowate nadczynne (choroba Plummera) . 556
1.3. Wole rozlane nadczynne (toksyczne) – choroba Gravesa–Basedowa. 558
1.4. Guz pęcherzykowy. 559
1.5. Niedoczynność tarczycy560
1.6. Zapalenia tarczycy. 560
1.7. Operacja tarczycy 561
1.8. Powikłania pooperacyjne562
2. Choroby gruczołów przytarczycznych. 564
2.1. Nadczynność przytarczyc . 564
2.2. Niedoczynność przytarczyc. 566
2.3. Rak przytarczyc567
3. Choroby nadnerczy 568
3.1. Hormony nadnerczy568
3.2. Choroba i zespół Cushinga 569
3.3. Rak nadnercza. 571
3.4. Guz chromochłonny (łac. pheochromocytoma). 571
3.5. Hiperaldosteronizm pierwotny (zespół Conna)572
3.6. Przypadkowo wykryty guz nadnercza (łac. incydentaloma) 573
4. Guzy neuroendokrynne przewodu pokarmowego . 574
4.1. Rakowiak (łac. carinoid). 574
4.2. Wyspiak trzustki (łac. insulinoma) . 575
4.3. Gastrinoma (zespół Zollingera–Ellisona) 576
4.4. Inne, jeszcze rzadsze guzy neuroendokrynne zlokalizowane w trzustce . 577
5. Zespół mnogiej gruczolakowatości wewnątrzwydzielniczej . 579
5.1. Zespół MEN I. 579
5.2. Zespół MEN IIa579
5.3. Zespół MEN IIb . 580
XIV. Pobieranie i przeszczepianie narządów 581
1. Pobieranie i przeszczepianie narządów. 583
1.1. Narządy, których przeszczepienie obecnie się wykonuje583
1.2. Pobieranie narządów do przeszczepienia. 584
1.3. Odrzucanie przeszczepu587
1.4. Przeszczepianie nerek 588
1.5. Przeszczepianie wątroby590
1.6. Przeszczepianie trzustki. 591
1.7. Przeszczepianie serca 592
1.8. Przeszczepianie płuc593
XV. Kardiochirurgia595
1. Chirurgia serca i aorty piersiowej 597
1.1. Choroby aorty piersiowej . 597
1.2. Choroba niedokrwienna serca (choroba wieńcowa) (łac. morbus
ischaemicus cordis). 602
1.3. Nabyte, zastawkowe wady serca 606
XVI. Chirurgia małoinwazyjna . 611
1. Chirurgia małoinwazyjna. 613
1.1. Chirurgia laparoskopowa613
1.2. Chirurgia endoskopowa z dostępem przez naturalne otwory ciała
(ang. natural orifice transluminal endoscopic surgery – NOTES). 616
1.3. Chirurgia robotowa617
1.4. Chirurgia wspomagana nawigacją komputerową . 618
XVII. Chirurgia bariatryczna. 621
1. Chirurgiczne leczenie otyłości623
1.1. Definicja i klasyfikacja otyłości 623
1.2. Metody leczenia chirurgicznego otyłości (operacje bariatryczne). 624
1.3. Wskazania do leczenia bariatrycznego625
1.4. Powikłania po operacjach bariatrycznych. 626
XVIII. Chirurgia ręki 627
1. Chirurgia ręki . 629
1.1. Choroby ręki 629
2. Urazy w obrębie ręki. 639
2.1. Złamania kości w obrębie ręki . 639
2.2. Złamanie dalszego końca kości promieniowej (dkkp) (ryc. 18.11. i 18.12.). 642
2.3. Uszkodzenia ścięgien . 647
2.4. Uszkodzenia nerwów . 651
XIX. Krótkie opisy i schematy typowych operacji w chirurgii ogólnej 657
1. Krótkie opisy i schematy typowych operacji w chirurgii ogólnej . 659
1.1. Operacje żołądka . 659
1.2. Operacje jelita grubego. 663
1.3. Wycięcie wyrostka robaczkowego (łac. appendektomia)
(ryc. 19.18.–19.26.). 669
Indeks673